Tíminn - 04.11.1993, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 4. nóvember 1993
Tíminn 5
Gamla T íbet
í andar-
slitnmum
Tíbeskar konur geta bara hreinsaö
rústirnar.
helga stíginn Bakhour áður en þeir
leggjast endilangir á grúfu við vold-
ugar viðarhurðir hofsins. Nú á dög-
um geta pílagrímamir keypt kort
með andlitsmynd Dalai Lama,
minjagrip sem bannaður var fyrir
tveim árum. En yfirmenn í nýstofn-
uðu lögregluliði Bakhour sýna fyrir-
litningu sína með því að ganga vís-
vitandi rangsælis umhverfis helgan
stíginn.
Kínverska neytendabyltingin hefur
litlu breytt utan Lhasa. f flestum
þorpum eru engir skólar, rafmagn
né rennandi vatn. Bændur nota
þurrkað jakuxatað sem eldivið. Lé-
legt mataræði, te úr jakuxasmjöri og
byggkomslaufum, gerir böm næm
fyrir sjúkdómum. Ungbamadauði
meðal Tíbetbúa nemur 127 á hvert
eitt þúsund, samanborið við 43 af
hverju þúsundi meðal Kínverja.
Á hverjum mánuði komast 300-400
flóttamenn undan yfirráðum Kín-
verja með því að laumast yfir landa-
mærin til Nepal. Nýlega komst þrí-
tugur lögreglumaður undan, en
honum hafði verið skipað að fara aft-
ur til þorpsins síns til að njósna um
vini sína.
Annar flóttamaður var 28 ára ábóti,
en klaustrið hans hafði verið lagt f
rúsL Hann gat ekki lengur séð um
nýliðana sína 60 og hafði lagt af stað
til að tryggja aðstoð Dalai Lama. í
búðum við landamærin þar sem
þeir, sem em með ófullnægjandi
skilríki verða að bíða niðurstöðu í
málum sínum, gerðu embættis-
menn sér litlar vonir um að mál
ábótans fengi farsæla lausn. „Það
besta, sem hann gæti gert, væri að
snúa aftur og sjá um munkana sína,“
segja þeir.
við undirspil karaoke
Inni á neónlýstum næturklúbbum Kínahverfisins í Lhasa syngja við-
skiptavinimir karaoke og dansa hægt, asískt afbrigði af tangó. Fram-
varðarsveitimar í „þjóðmenningarmorði“ Kínveija í Tíbet eru að leika
sér. Utandyra er hvarvetna að sjá ruddalegri vitnisburð um nærveru
þeirra. Hin ævafomu stræti höfuðborgar Tíbet gangast nú undir hreins-
un til að gefa rúm bönkum og verslunum, sem hafa á boðstólum innflutt
sjónvarpstæki og sérhönnuð íþróttatól. Kmverska kapítalistabyltingin er
komin tíl Tíbet og áhrif hennar þar era næstum því eins eyðileggjandi og
Wnmmiíni«minn.
Byssukúlur og kylfur dugðu ekki til
að þrúga Tfbetbúa á áratugunum
eftir að Kínverjar lögðu undir sig
landið 1951. Steinsteypa neyslu-
hyggjunnar er árangursríkari.
Nægir peningar og
nýir lifnaðarhættir ný-
búanna
Áætlunin um að þurrka út æva-
foma menningu Tíbetbúa er nú
komin á lokastig, og straumur kín-
verskra verkamanna til landsins er
orðinn ógnvekjandi. Þeir gleypa við
gylliboðum um uppbætur á laun og
önnur hlunnindi og eru nú orðnir
fleiri en innfæddir, 7,5 milljónir
Kínverja miðað við 6 milljónir inn-
fæddra Tíbetbúa.
Nýbúamir, sem hafa þrisvar sinn-
um meira eyðslufé milli handanna
en þeir höfðu í Kfna, spjalla saman í
farsíma meðan þeir lóna um götur
Lhasa og horfa í búðarglugga úr
fjórhjóladrifnu jeppunum sínum.
Reyklitaðar bílrúðumar skýla þeim
fyrir augnaráði innfæddra sem fæst-
ir hafa ráð á þessum nýja munaði.
Sárastur missir finnst hinum of-
sóttu Tíbetbúum að því hvemig
gömul byggingarlist þeirra er lögð í
rúsL Eftir að hafa lifað af ruddaskap
í áratugi, þar sem andmælendur
hafa verið skotnir og mörg þúsund
fangelsaðir, verða þeir nú að horfa
upp á að lífsháttum þeirra er rutt
burt með jarðýtum til að rýma fyrir
neysluæðinu.
innrásin 1951 hafi verið Jríðsamleg
frelsun". En eftir 1959, þegar Dalai
Lama, andlegur leiðtogi Tíbeta, var
neyddur til að flýja frá landi sínu,
hafa Kínveijar eyðilagt kerfisbundið
hof búddista og neytt mörg þúsund
munka til að taka upp veraldlega
lifnaðarhætti.
Tilflutningar á íbúum
áhrifameiri en kúgun
Kúgunin dugði ekki til að svæfa
draum Tíbetbúa um sjálfestjóm. En
það sem ekki tókst með ofsóknum,
virðist líklegt að ætli að heppnast
með tilflutningi íbúanna. Með því að
verja miklum fjármunum til að örva
efnahagsuppsveiflu í Tíbet, svipaða
þeirri sem strandhémð Kína njóta,
er stjóm kommúnista að herða vald
sitt með gulrótinni ekki síður en
Markmiðið að afmá
allt gamalt og tíbeskt
Milli hinna tveggja miklu kennileita
í þjóðlífi Tíbeta — Potala-hallarinn-
ar, fymim aðseturs hins nú útlæga
Dalai Lama, og Bakhour, helgasta
stígs búddatrúarpílagríma — er ný
kínversk borg að rísa úr rústum
ævafomra steinhúsa. Heilu hverfin
em nú jöfnuð við jörðu til að víkja
fyrir banka- og skrifstofubyggingum
úr sementi. Tíbeskar konur fá sem
svarar rúmum 40 fsl. kr. á dag fyrir
að draga burt grjótið sem f eina tíð
myndaði heimili þeirra.
Kínverska hemámsliðið og víðtækt
njósnaranet þess bælir alla andstöðu
niður af fúllri hörku. Bækistöðvar
mörg þúsund hermanna em um-
hverfis Lhasa og 60 vömbflalestir
hersins liðast eftir fjallavegunum til
að treysta völdin á dreifbýlum svæð-
um. Nýjar herbúðir em í byggingu
og konur í hemum rigsa um götur
höfúðborgarinnar í frítímum, í
hróplega bleikum litum og perlum
og á háhæluðum skóm. Andófsmenn
segja að fljótlega Jiverfi Tíbetar
undir hafi Kínveija".
Gömlu ráðamennimir í Peking
halda því fram að Tíbet hafi verið
hluti af Kfna sfðan á 13. öld og að
Kapítalistabylting. Þaö, sem klnverskum hermönnum tókst ekki, er neysluæöiö aö afreka.
bareflinu. í augum bænda f fátækum
hémðum Kína er Tíbet orðið land
tækifæranna þar sem næga vinnu er
að fá. Og miklu máli skiptir að þar
em engar takmarkanir á því hversu
mörg böm þeir mega eignasL í Kína
er hjónum ekki ætlað að eignast
meira en eitt bam.
Samfélögin tvö, Tíbeta og Kínverja,
komast sjaldan í snertingu. Kínverj-
amir sitja á bömnum í Lhasa og
horfa á kung-fu kvikmyndir og sápu-
ópemr, en í næsta húsi spila þung-
búnir „kangpa“-menn, hinir goð-
sagnakenndu tíbesku bardagamenn,
knattborðsleik og stunda veðmál.
Kínverskir menning-
arstraumar ná Íítið út
fyrir Lhasa
Á næstu grösum ganga pflagrímar
frá hálendi Tíbet í saífran-klæðum í
skrúðgöngu réttsælis umhverfis