Tíminn - 04.11.1993, Blaðsíða 7

Tíminn - 04.11.1993, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 4. nóvember 1993 Tíminn 7 Þorsteinsson Pétur Fæddur 4. janúar 1921 Dáinn 23. október 1993 Pétur Þorsteinsson var fæddur hinn 4. janúar 1921 á Óseyri við Stöðvar- (jörð. Foreldrar hans voru Þorsteinn Þorsteinsson Mýrmann og frú Guðríð- ur Guttormsdóttir. Pétur var yngstur sjö bama þeirra og því eftirlæti systk- ina sinna og “lék á lófum” í frum- bemsku. Þau Þorsteinn og Guðríður bjuggu ekki við mikil efni, en þau voru fjölmenntuð og áttu það sameiginlegt að hvetja böm sín til náms og styrktu þau af ráðum og dáð. Þorsteinn Þorsteinsson Mýrmann var kominn af þekktum skaftfellskum ættum. Hann missti föður sinn aðeins tveggja mánaða gamall. Þá flutti móð- ir hans til mágs síns, Jóns Þorsteins- sonar, með bömin tvö, Þorstein og Sigríði, en á Þeim var tfu ára aldurs munur. Þorsteinn dvaldi á heimili frænda síns til 19 ára aldurs. Þorsteinn var einn vetur við nám hjá séra Guttormi Vigfússyni í Stöð. Þaðan hélt hann f Fiensborgarskólann í Hafnarfirði. Einn vetur starfaði hann við verslunarstörf í Reykjavík, fékk borgarabréf og rak síðan verslun og útgerð á Stöðvarfirði. Síðar gerðist hann bóndi að Óseyri við Stöðvaríjörð. Hann stundaði lengi umboðssölu og hafði jafnan einhverjar nytjar af sjó. Hann fékk sér trillubát og hafði þá stundum aðkomusjómenn þegar synir hans gátu ekki sinnt útgerðinni. Þor- steinn, faðir hans, var Þorsteinsson og Sigríðar dóttur séra Jóns Þorsteins- sonar á Kálfafellsstað. Valgerður, móð- ir Þorsteins, var dóttir Sigurðar Ei- ríkssonar og Valgerðar Þórðardóttur systur Steins, afa Þórbergs. Hann var því ðremenningur við Þórberg Þórðar- son og skyidur séra Gunnari Bene- diktssyni í þriðja og fjórða lið. Hann taldi einnig til skyldieika í þriðja og fjórða lið við þorleif Jónsson alþingis- mann í Hólum. Guðríður, móðir Péturs, var dóttir séra Guttorms Vigfussonar í Stöð í Stöðvaríirði, en faðir hans var Vigfús Guttormsson, lengst prestur undir Ásum í Fellum, sonur Guttorms Páls- sonar prófasts í Vallanesi. Móðir séra Guttorms í Stöð var Björg Stefáns- dóttir prófasts á Valþjófsstað, en séra Stefán var dóttursonur Péturs sýslu- manns Þorsteinssonar á Ketilsstöð- um. Heimilið í Stöð var rómað menn- ingarheimili og séra Guttormur gerði mikið af því að kenna piltum undir skóla. Böm hans nutu fýrst og fremst menntunar á heimilinu, en auk þess naut Guðríður þess að hafa verið tvö ár selskapsdama og við nám hjá Helgu Austmann, systur sinni, sem var mjög vel menntuð, hafði verið á Ytri-Eyjarskóla og auk þess dvalið tvö ár í Kaupmannahöfn við tónlistamám. Pétur bjó því að góðu veganesti úr for- eldrahúsum. Böm Guðríðar og Þorsteins voru: 1. Skúli námsstjóri, fæddur 24.12.1906, dáinn 25.1.1973. Hann var kvæntur Önnu Sigurðardóttur for- stöðukonu Kvennasögusafhs íslands. 2. Pálína, húsmóðir fædd 28.1.1908. Hún var gift Guðmundi Bjömssyni kennara á Akranesi. 3. Friðgeir útvegsbóndi á Stöðvar- firði, fæddur 15.2.1910. Hann var kvæntur EIsu Sveinsdóttur húsmóður frá Stöðvarfirði. 4. Halldór vélsmíðameistari, fædd- ur 23.7.1912 dáinn 11.12.1983. Hann var kvæntur Rut Guðmundsdóttur frá Helgavatni. 5. Anna húsmóðir, fædd 8.4.1915. Hún er gift séra Kristni Hóseassyni fyrrum prófasti í Heydölum. 6. Bjöm fæddur 22.5.1916 og dáinn 1939. 7. Pétur var yngstur eins og fyrr segir. Upp úr 1930 hurfu eldri systkinin að heiman uns eftir voru þeir tveir Bjöm og Pétur. Þeir störfuðu að búskapnum og rem einnig á trillu á sumrin. En nú þurfti að fara að huga að menntun þeirra. Faðir þeirra var farinn að heilsu svo að þeir bræður gátu ekki verið báðir að heiman í senn. Bimi fannst of mikið á Pétur iagt, þá aðeins sextán ára, að annast búið. Það varð því að ráði að þeir færu á Eiðaskóla, og vildi Bjöm að Pétur hæfi námið á und- an. Mennimir álykta en Guð ræður. Þennan vetur veiktist Bjöm og komst sýslumaður ekki til heilsu aftur. Hann lést tveim ámm síðar eða 1939. Þegar Pétri bár- ust fréttir af veikindum bróður síns tók hann sig upp um miðjan vetur frá Eiðum. Braust hann f miklu fárviðri um Skriðdal yfir Breiðdals heiði og til Stöðvarfjarðar. Raunar var sú för ein- kennandi fyrir allt lífshlaup hans enda var Pétur heljarmenni að burðum og prýðilega kjarkaður. Pétur skrapp svo upp í Eiða um vorið og lauk prófi. Þannig hófst námsferill hans og varð skólagangan með svipuðum hætti. Hann las ávallt að mestu leyti utan skóla. Pétur tók stúdentspróf frá Mennta- skólanum á Akureyri árið 1943 og lauk embættisprófi í lögfræði frá Háskóla íslands 1950. Hann varð héraðsdóms- lögmaður 1951. Pétur stundaði mála- færslustörf í Reykjavík um 13 ára skeið. Hann var kennari í nokkur ár, fulltrúi sðslumanns í Suður-Múlasýslu á summm jafnframt kennslu árin 1965 og 1966. Hann var fulltrúi sýslumannsins í Gullbringu- og Kjósarsýslu og í Hafnarfirði 1967-1974. Sýslumaður Dalasýslu var hann 1974 til 1991. Eftir að hann lét af sýslumannsembætti fékk hann leyfi til málflutnings fyrir Hæstarétti. Pétur lét félagsmál mjög til sfn taka allt sitt líf. Á yngri ámm var hann einn af forystumönnum í ungmennafélags- hreyfingunni og átti m.a. hlut að stoftiun Ungmenna- og íþróttasam- bands Austurlands árið 1940. Hann ræktaði mjög tengslin við heimabyggð sína eftir að hann fluttist suður og var m.a. formaður Austfirðingafélagsins í Reykjavík og mikil driffjöður í þeim samtökum. Annaðist Pétur bæði bóka- útgáfu og útvarpskvöldvökur þess fé- lags um árabil. Meðan hann var í Há- skólanum tók hann virkan þátt í stúd- entapólitíkinni, sat hann í stúdenta- ráði þó ekki væri hann reglulega við nám í Háskólanum heldur læsi lengst af utanskóla. Pétur var tvíkvæntur. Fýrri kona hans var Margrét Steinunn Jónsdóttir. Hún lést árið 1947, og áttu þau eina dóttur bama, Jónu Lám, skrifstofu- stjóra hjá Heilsuvemdarstöð Reykja- víkur, sem gift er Emil Guðmundssyni fulltrúa, og em böm hennar þrjú. Eftirlifandi kona Péturs er Björg Ríkarðsdóttir, myndhöggvara, Jóns- sonar og Maríu Ólafsdóttur húsmóður. Þeirra böm em: Ríkarður Már rafiðn- aðarfræðingur, sem undanfarið hefur starfað við friðargæslustörf á vegum Alþjóðaráðs Rauða krossins í Bosníu- Hersegóvínu. Þorsteinn lögfræðingur, fulltrúi sýslumannsins í Keflavík, og Þórhildur húsmóðir í sambúð með Þorláki Magnússyni vélaverkfræðingi og em böm þeirra þrjú. Auk þess að sinna erilssömum störf- um sýslumanns í Dalasýslu Iét Pétur félagsmál mjög til sín taka eins og áður sagði. Honum var mjög annt um framfarir og öll menningarmál þar í sýslu. Mér er sérstaklega minnisstætt, að í hvert sinn sem ég hitti héraðs- höfðingjann Ásgeir í Ásgarði minnti hann mig ævinlega á, hversu stoltur ég mætti vera af því að eiga jafn knáan og dugmikinn foringja að móðurbróð- ur þar sem sýslumaður inn í Dalasýslu var. Pétur var fmmkvöðull að bygg- ingu stjómsýsluhúss og endurbygg- ingu sýslumannssetursins. Hann var sérstakur áhugamaður um byggingu heilsugæslustöðvar og húss aldraðra, þannig að aldraðir íbúar Dalasýslu ættu þess kost að dvelja þar á verðugu heimili á ævikvöldi. Hann var og í stjóm elliheimilisins á Fellsenda. Einnig var hann í stjóm Byggðasafns- ins og átti fmmkvæði að því að safna gömlum bréfúm, ritum og skjölum sem urðu homsteinninn að Skjala- safni Dalasýslu. Pétur lét sér jafnframt annt um að styrkja og bæta atvinnuá- stand f sýslunni. Iþví skyni beitti hann sér sérstaklega fyrir því að gerðar vom rannsóknir á innanverðum Breiða- firði, sérstaklega í Hvammsfirði, með það fyrir augum að leita sjávarfangs sem nýta mætti til vinnslu og atvinnu- auka fyrir íbúa sýslunnar. Pétur var frumkvöðull þess að end- urvekja “Jörfagleðina”, sem nú er orð- in árviss menningar- og skemmtiat- burður þar í sýslu. Fyrir mörgum ámm sagði mérÁstvaldur Magnússon, þá formaður Karlakórs Reykjavíkur, að það hefði verið merkileg stund þegar sýslumaður Dalamanna hringdi og bað hann um að sjá til þess að Karla- kór Reykjavíkur kæmi vestur til þess að syngja á Jörfagleði. Björg og Pétur vom höfðingjar heim að sækja. Þótt þröngt væri f húsakynnum í gamla sýslumannshúsinu, buðu þau öllum kórfélögum heim til sín. Og til þess að geta nú hellt upp á þá og aukið söng- þolið, létu þau gestina ganga í einni röð upp á loft þar sem áður var skrif- stofa sýslumanns, en þar hafði Björg búið borð með munngát, og síðan gengu menn niður í skarti búna stofu þar sem kórinn fagnaði húsráðendum með listasöng. Þessi saga er hér sögð vegna þess hversu dæmigerð hún er fyrir höfðingsskapinn sem gestir og gangandi áttu ævinlega að fagna hjá þeim hjónum. Pétur var alþýðlegt yfirvald. Að lokn- um vinnudegi óku þau hjón gjama út í sveit til að hitta sýslungana að máli og höfðu komið á flestöll heimili í sýslunni á sýslumannsferli hans. Pétur unni sögu lands og þjóðar. Eftir að hann varð sýslumaður Dalamanna lagði hann sig fram um og stuðlaði að því að þjóðin kynni að meta að verðleik- um ágæti Sturíungu og Laxdælu. Fróðir menn segja mér, að fáir hafi verið jafn vel að sér og hann um sögusvið þessara fslendingasagna. Til marks um þetta, og til að kynna sér af eigin raun fomar veg- leiðir og slóðir, ferðaðist Pétur um þær á hestum, í bfium og á snjósleðum, ef svo bar undir. Árið 1950 keyptu þau hjónin, Pétur og Björg, jörð úr hinu foma Miðdals- landi í Mosfellssveit og nefhdu Dalland. Þar byggðu þau glæsileg hús og bjuggu í mörg ár með nokkum fjárbúskap jafn- framt því sem Pétur sinnti lögfræðistörf- um í Reykjavík. Hann var og áhugamað- ur um hestamennsku. Átti hann jafhan góða reiðhesta og sinnti hrossarækt með miklum ágætum og góðum árangri á síðari æviárum sínum. Ég átti ungur því láni að fagna, að fá að dveljast nokkur sumur hjá þeim hjónum og f hlýrri návist ömmu minnar, Guðríðar, sem hjá þeim dvaldi sín efri ár. Sá tími er mér ógleymanlegur og aldrei að fullu metinn, enda kynntist ég þar öðm lífi og viðhorfum en ég átti að venj- ast í æsku minni á Akranesi. Að Dallandi komu í heimsókn margir landsþekktir menn og konur. Það var forvitnilegt fyr- ir ungan pilt að fylgjast með þeim um- ræðum sem þá fóm oft fram við arineld á síðkvöldum. Ég er þeim hjónum ævinlega þakklát- ur fyrir uppeldið. Ekki síður hitt að eiga þess kost að vera þar langdvölum með ömmu minni. Þessar stundir líða aldrei úr minni. Björg bjó bónda sínum og fjölskyldu glæsilegt heimili og var Pétri hin traustasta stoð í öllum störfum. Hún tók að erföum listfengi foreldra sinna sem einkenndi jafnan heimili þeirra miklum menningarbrag. Að leiðarlokum geri ég mér enn betur grein fyrir því en áður, að Pétur bar í brjósti sér nið aldanna. Hann var fulltrúi alls þess besta f íslenskri menningu, höfðingi, drengur góður, leiftrandi gáf- aður en um leið rammur að afli og af- burðamaður í öllu sem hann tókst á við hvort heldur til hugar eða handa. Auk heldur að vera óvenjulegt góðmenni og mannasættir. Margar helstu mannlýs- ingar íslendingasagna verða mun trú- verðugri eftir að hafa átt Pétur að fóstra og síðar einkavini. Blessuð sé minning hans. Atli Freyr Guömundsson Útför Péturs Þorsteinssonar, fyrrum sýslumanns í Dalasýslu, verður gerð frá Dómkirkjunni í dag, fimmtudag 4. nóv. kl. 13.30. Pétur var fæddur hinn 4. janúar 1921 að Óseyri við Stöðvarfjörð, en lést eftir skamma sjúkdómslegu erlendis hinn 23. október s.l., á 73. aldursári. Pétur var kominn af austfirskum útvegsbændum og prestum. Faðir hans var Þorsteinn Mýrmann, útvegsbóndi og kaupmaður á Stöðvarfirði. Móðurafi Péturs var höfuðklerkurinn séra Guttormur í Stöð, sem mestur var latfnumaður seinni tíðar presta og kynsæll. Innan við tvítugt varð Pétur formaður á einum af mótorbátum föður síns, yfir sumartímann og stundum fram eftir vetri, því menntaskóla las hann að miklu leyti heima. Reru þeir mikið norður á þistilfiörð, á miðin við Langanes. Minnisstæð voru þessi sumur Pétri, ég held að hann hafi ekki á ævinni gegnt þeim trúnaðarembættum sem honum þótti meira um verð en formennskan á bátnum og vomæt- umar við Langanes. Menntaskólinn á Akureyri var á þeirri tíð mikið mennta- og menn- ingarsetur, og er það vonandi enn. Það var Pétri eðlileg viðbót við það vegamesti er hann hlaut í föðurgarði að leita þangað frekari mennta og menningar. Hinn snjalli kennari og fslenskumaður Sigurður skólameist- ari, mun hafa átt sinn þátt í því, að . __ MINNING Pétri varð íslenskt mál og fslensk fræði hugleikið svið. Hann vandaði ræðu sína og rit og var áhugamaður í þessari grein; kenndi hana í nokkur ár. Pétur tók stúdentspróf vorið 1943 og nokkmm mánuðum síðar kvæntist hann góðri og glæsilegri stúlku, Mar- gréti Steinunni Jónsdóttur trésmiðs á Fáskrúðsfirði Jónssonar. Hamingjan virtist brosa við hinum ungu hjónum. Þau eignuðust sumarið eftir dótturina Jónu Lám, sem heitir eftir móðurfor- eldmm sínum. Hún er nú skrifstofu- stjóri hjá Heilsuvemdarstöð Reykja- víkur, gift og á þrjár dætur, sem allar hafa lokið stúdentsprófi og meira til. Pétur, sem nú hafði fyrir fjölskyldu að sjá, frestaði háskólanámi og sneri sér að kennslu og fleiri störfum og byggði fjölskyldunni lítið einbýlishús í Reykja- vík, að mestu með eigin höndum. En nákvæmlega fjórum ámm eftir brúðkaupsdaginn lést konan af bráð- um sjúkdómi. Pétur stóð eftir með brostnar vonir og drauma og dóttur á bamsaldri. Tengdaforeldramir komu til hjálpar um uppeldi dótturinnar. Pétur rifaði seglin og sneri sér af alefli að laganáminu, sem hann lauk nú á þremur árum. Á þjóðhátíðardaginn 17. júní 1950 skein sól í heiði að nýju í Iffi Péturs. Raunar í hádegisstað, því þann dag gekk hann að eiga ágætiskonuna Björgu Ríkarðsdótatur myndhöggvara Jónssonar og hafði þá fyrir fáum vikum lokið embættisprófi í lögfræði. Málflutningur og önnur lögfræðistörf í Reykjavík tóku nú við. Ekki fór Pétur þó með öllu troðnar slóðir frekar en endranær, því jafnframt gerðist hann bóndi í MosfellssveiL Byggði sér nýbýli úr landi Miðdals, sem hann nefndi Dalland. Allt þurfti að byggja frá gmnni. Pétur notaði vel kvöldin og helgamar. Nú er það einkum íbúðar- húsið sem ber hugkvæmni Péturs og högum höndum lofsamlegt vitni. Fjárhúsin hýsa nú gæðinga og í fiskeldistjöminni, sem Pétur bjó til sér til gamans sunnan og ofan við bæinn, mun ennþá oftast vera fiskur á í fyrsta kasti. En lögfræðistörfin og búskap- urinn reyndust hvort um sig of krefjandi til þess að saman færi. Pétur sneri sér því að kennslu við skólann í hinu vaxandi þéttbýli í MosfellssveiL Kennarahæfileikamir bmgðust Pétri ekki, frekar en öðmm niðjum séra Guttorms í Stöð. Hann varð fyrir þær sakir, svo og vegna félagslyndis síns, greiðasemi og annarra góðra kosta, vinsæll og vel kynntur í MosfellssveiL í nokkmm sveitarstjómarkosningum var Pétur í fylkingarbrjósti í sameigin- legu framboði umbótafólks, ýmist á lista til sveitarstjómar eða í sýslu- nefnd. Þótt Pétur fengi jafnan góða útkomu, var við ofurefli að etja, þar sem vom þau Jón á Reykjum, Helga á Blikastöðum og Oddur á Reykjalundi, öll gróin að vinsældum og með gamlan Sjálfstæðismeirihluta í sveit- inni á bak við sig. Haustið 1967 ákvað Pétur að snúa sér að lögfræðistörfúm á nýjan leik og kom til liðs við okkur á bæjarfógeta- og sýsluskrifstofunni í Hafnarfirði. Þar hafði ég þá nýlega hafið störf auk þriggja annarra lögfræðinga sem þá höfðu nýlokið prófi. Það var gott að fá Pétur í hópinn, hann hafði af sinni fjölþættu reynslu að miðla, en féll þó, sakir síns andlega fjörs og hvers- dagsglaða lundarfars, býsna vel f okkar hóp, þrátt fyrir 20 ára aldursmun. Ekki spillti það umræðum í hádeginu ef heiti maturinn, sem seldur var í kaupfélagsbúðinni handan við götuna, var vel feitt saltkjöt með rófúm, þá lék Pétur sannarlega á als oddi. Keypti síðan að dagsverki loknu valið saltkjöt og rófur í heimleiðinni til þess að hafa í kvöldmatinn. Ég hef hann gmnaðan um að hafa þá sagt Björgu að hann hefði fengið sér súrmjólk og epli í hádeginu. Vel þótti öllum þeim er Pétur og Björgu þekktu fara á því er Pétur var sldpaður sýslumaður Dalamanna vor- ið 1974. Ólafur Jóhannesson, sem oft vissi hlutina fyrir, betur en aðrir menn, sá í hendi sér að Pétur, sem hann þekkti, væri rétti maðurinn f þetta gróna og virðulega sýslumanns- embætti. Vissa mín er sú, að Dala- menn minnast nú Péturs með hlýhug og söknuði. Hann reyndist þeim, f nær tvo áratugi, hið réttvísa en þó milda yfirvald, sem greiddi hvers manns götu og setti niður deilur, en sinnti þó sínum ströngu embættisskyldum með þeim hætti að háyfirvöldin gátu ekki að fundið. Hinn mikli félagsmálaþróttur Pét- urs nýttist vel í hinu strjálbyggða en fagra og söguríka héraði. Hann lét til sín taka mörg framfaramál er tengdust embættinu, svo sem byggingu sýslu- húss og elliheimilis. Átti þátt í að hrinda af stað rannsóknum á lífríki Hvammsfjarðar með nýtingu sjávar- gagns í huga, og varð tíðhugsað um marga nýbreytni til að styrkja atvinnu og búsetu í Dölum. Einnig lagði hann því lið, ef hann átti þá ekki hug- myndina, að koma á í Dölum árlegri skemmti- og menningarvöku, að dæmi Skagfirðinga. Sína sýslufundar- eða sæluviku nefna Dalamenn að sjálf- sögðu Jörfagleði. Mun hún jafnan fjöl- sótt og þeim er hana sækja minnis- stæð. Til þess að kynnast sem best mönn- um og málefnum f héraðinu og af því að hann hafði gaman af að blanda geði við fólk, lagði Pétur sig fram um að koma við á sem flestum heimilum í umdæminu. Tiivitnanimir í sögumar Laxdælu og Eyrbyggju og þó einkum Sturlungu, léku honum á tungu. Hann átti því, líka utan embættissarfa, margar góðar stundir með héraðs- mönnum. Rausn þeirra hjóna og elskulegum móttökum á þeirra fagra menningar- heimili var við bmgðið. Þar nutum við hjónin góðs af í þau alltof fáu skipti sem Ieið okkar lá um Dali. Er þau sýslumannshjónin fluttust vestur vom synimir tveir nær upp- komnir, þeir Ríkarður Már, raftækni- fræðingur, sem nú stendur í ströngu með friðargæslusveitum Sameinuðu þjóðanna í Bosníu, og Þorsteinn sem fer að dæmi föður síns og er fulltrúi sýslumanns í Keflavík. Dóttirin Þór- hildur var nýlega fermd. Hún mun vissulega eiga margar bjartar æsku- minningar úr Dölunum. Meðan Pétur starfaði hér í Hafnarfirði byggði hann sitt þriðja hús og nú í þéttbýlinu f Mosfellssveit. Þangað fluttu þau hjón aftur er þau bmgðu búi í Dölum við aldursmörk sýslumanns. Er við hjónin heimsóttum þau Pétur og Björgu þar fyrir fáum vikum, var Pétur enn sem fyrr með hugann fullan af nýjum viðfangsefnum og fyrirætl- unum.Hann var enn að greiða götu náungans, leiðbeina, aðstoða og fræða, nú sem lögfræðingur Samtaka aldraðra í föstu hlutastarfi. Eftirmaður Sigurgeirs Jónssonar, fyrrum bæjaríógeta og hæstaréttardómara, er mótaði þetta starf. Mig gmnaði ekki þá, að hið hlýja handtak Péturs og léttu gamanyrði í vegamestið, mörkuðu okkar síðustu kveðjustund. Von okkar allra vina þeirra hjóna var sú, að Péturs biði langt og farsælt ævikvöld þess manns er tileinkað hafði sér svo vel vísuna hans Stephans G: „Láttu hug þinn aldrei eldast eða hjartaðy Vinur aftansólar sértu/ sonur morgunroðans vertu." Við vottum Björgu og fjölskyldunni allri samúð okkar og hlýhug og þökkum for- sjóninni fyrir að hafa kynnst þeim öndvegis manni sem við eigum nú á bak að sjá. Már Pétursson.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.