Tíminn - 12.11.1993, Síða 5

Föstudagur 12. nóvember 1993
Skattsvik upp
á 11 milljarða króna
Jóhannes Jóhannesson:
Það er ekki nema von að fólk eigi
erfitt með að trúa því hversu skatt-
svik eru gríðarlega umfangsmikil
hjá okkur fslendingtun. Nefnd,
sem fjármálaráðherra skipaði til
þess að kanna skattsvik í landinu
og nýlega hefur lokið störfum,
kemst að þeirri niðurstöðu að rík-
issjóður verði af 11 milljörðum
króna í skatttekjum vegna skatt-
svika. Undirritaður sat í nefndinni
fyrir hönd BSRB. Meginniðurstöð-
ur skattsvikanefndarinnar hafa
verið kynntar í ijölmiðlum, en að
ýmsu leyti hefur farið lítið fyrir
þeim, að minnsta kosti ef miðað er
við umfang og alvöru málsins.
Átti að auka skilvirkni
Skattkerfisbreytingamar, sem
gerðar vora á síðustu átta árum,
áttu allar að miða að því að draga
úr skattsvikum og möguleikum
til þeirra.
Staðgreiðslukerfi skatta var tek-
ið upp 1987 og var þá jafnframt
dregið veralega úr frádráttar-
heimildum einstaklinga utan at-
vinnurekstrar.
1990 er virðisaukaskattkerfið
tekið upp í stað söluskatts. í því er
innbyggt innra eftirlit, sem á að
valda því að undandráttur verði
erfiðari.
Og árið 1991 var svo tekið upp
eitt tryggingaiðgjald í stað margra
mismunandi launatengdra gjalda.
Breytingin gekk í sömu átt og hin-
ar tvær: átti að stuðla að bættum
skilum og skilvirkri innheimtu.
Hnignandi skattasiðferði
Auk skattkerfisbreytinganna, sem
tfl eru komnar á síðustu árum tíl að
auka skilvirkni og bæta eftiriit, hafa
orðið fleiri þjóðfélagsbreytingai; sem
ætla hefði mátt að drægju úr undan-
skotum og möguleikum til skatt-
svika. Þannig hefur tækni aukist t.d.
með tilkomu almennrar tölvuvæð-
ingar bókhalds og enn fremur mættí
nefna að lægri verðbólga ættí að
auðvelda eftírlit og yfirsýn.
Það var því meira en lítíð forvitni-
legt að sjá hvað kæmi út úr skoð-
anakönnun um viðhorf almenn-
ings til skattsvika á árinu 1992,
miðað við hliðstæða könnun sem
gerð var 1985. Niðurstöðumar
vora að ýmsu leyti hrollvekjandi.
Ljóst er að skattasiðferði hefur farið
hnignandi frá 1985. Stærri hlutí
þjóðarinnar virðist taka þátt í skatt-
svikum en fyrir sjö áram. T.d. fjölgar
þeim um rúm 40% sem telja sig hafa
keypt vöra eða þjónustu sem ekki
hefur verið gefin upp til skatts, og
þeim, sem svíkja undan tekjuskatti,
fjölgar um 50% (Spurt var Hefur þú
á síðastliðnu ári haft tekjur sem þú
hefur ekki gefið upp til skatts og
hyggst ekki gefa upp til skatts? Og
svöruðu 17% spumingunnijátandi,
en um 11% svöraðu sömu spum-
ingu játandi fyrir sjö árum).
11 milljarSa tekjutap
Auðvitað er mat á hugsanlegum
skattsvikum háð ýmsum óvissu-
þáttum varðandi útreikningsað-
ferðir, en það breytir ekki því að
þau era gífurleg. Samkvæmt svo-
kallaðri þjóðhagsreikningsaðferð
námu óframtaldar tekjur 4.5% af
landsframleiðslu árið 1992 og má
því ætla að landsmenn hafi aflað
um 16 milljarða króna án þess að
gefa upp til skatts. Þetta samsvar-
ar rúmlega 11 milljarða tekjutapi
ríkissjóðs. Hér er um að ræða
upphæð sem nemur um 9% af
heildarskatttekjum hins opinbera.
Menn sjá ef til vill betur hvað um
er að ræða með samanburði: Út-
gjöld ríkisins vegna grunnskóla og
framhaldsskóla vora á sama ári
um 9 milljarðar króna. Útgjöld
ríkisins vegna landbúnaðarmála
vora talin nema 10.5 milljörðum
króna það ár. Tekjur ÁTVR námu
um 9 milljörðum króna á árinu
1992.
Ef þessi upþhæð skilaði sér, væri
hægt að komast hjá þeim niður-
skurði í heilbrigðismálum og
menntamálum til margra ára sem
stjómvöld hafa verið að sækjast eft-
ir. Væri nú ekki nær að heimta inn
útistandandi skatttekjur í stað þess
að ráðast á velferðarþjónustu sam-
borgaranna og skera hana niður?
Það er einnig umhugsunarvert
að í nýlegum samningum ASÍ-VSÍ
og ríkisvaldsins er gert ráð fyrir að
hola enn frekar innan virðisauka-
skattskerfið með breytingum, sem
samkvæmt reynslunni munu
leiða til enn frekari skattsvika.
Hlífisemi atvinnurekenda
Nú er það svo að allir era sammála
um að taka á dulinni atvinnustarf-
semi, svartri atvinnustarfsemi. Slík
starfsemi er auðvitað hvergi til á
skrám og þeir atvinnurekendur era
t.d. ekki meðlimir í VSÍ og Verslun-
arráði. Atvinnurekendur innan vé-
banda VSÍ era því eins og aðrir
reiðubúnir til að taka á þessum
skattsvikurum, sem stunda t.d.
vinnu sem haldið er leyndri og
nótulaus viðskiptí. Á hinn bóginn
virðast saamtök atvinnurekenda
ekki vera ginnkeypt fyrir að taka á
skattsvikum hjá fyrirtækjum innan
sinna vébanda. En þar era alls kon-
ar undanskot og skattsvik því mið-
ur afar algeng.
Af slíkum skattsvikum og und-
anskotum má nefna:
Einkaútgjöld eigenda, forráða-
manna og annarra starfsmanna
era færð sem rekstrarkostnaður
hjá viðkomandi fyrirtækjum.
Greiðslur, sem ættí að eignfæra og
afskrifa, eru færðar sem rekstrar-
kosmaður, t.d. viðhald, í bókhaldi.
Eignir eru seldar hluthöfum,
stjómendum eða aðilum þeim
tengdum undir markaðsverði.
Til að fólk skilji þetta er e.t.v. rétt
að nefna dæmi. Fyrirtæki reyna
miskunnarlaust að svindla á inn-
skatti, t.d. með því að setja einka-
neysluna inn í virðisaukaskattkerf-
ið. Ýmislegt er það, sem unnt er að
koma inn á innskattsreikning, sem
skattayfirvöld eiga bágt með að
sanna að tilheyri ekki rekstri fyrir-
tækja, — Ld. byggingarefrri, ef fyr-
irtækið stendur í byggingu eða við-
haldi á eigin húsnæði. í slíku tilfelli
er kannski freistandi að láta efni
eins og í einn sumarbústað fljóta
með inn á innskattsreikninginn.
Þá mun það og vera vinsælt að láta
húsgögn í fínu húsin forráða-
manna fyrirtækja fljóta svona
óvart með. Einnig má minnast á
vsk-bílana, sem era misnotaðir í
stórum stfl. Það er ekki nema von
að sumir vinnuveitendur séu æv-
inlega tregir til að efla eftirlit.
Forgangsröð stjórnvalda
Það má Ijóst vera að ríkisstjómir
á hveijum tíma velja sér for-
gangsverkefni miðað við mikil-
vægi mála. Það er um mat að
ræða, og í verkefnum ríkisvalds-
ins sjáurn við það gildismat sem
viðkomandi stjómmálaflokkar,
sem hafa völdin, aðhyllast.
Niðurstöður skattsvikanefndar
hljóta einnig að vera til umhugsunar
fyrir þá sem vilja Ieggja ofurkapp á
niðurskuið í heilbrigðisþjónustu og
niðurskuið í menntamálum þjóðar-
innar. Oftar en ekki munda þeir hníf-
inn að opinbem þjónustu með þá út-
skýringu á vörunum að peningana
vanti til samfélagsþjónustunnar. Nú
mega þeir vita af þeim fjármunum
sem þeir eru að sækjast eftir með
niðurskurðarhnífum, því það fé sem
vantar er fyrir hendi í þjóðfélaginu.
Það era 11 miDjarðar sem bíða eftir
því að veiða sóttir. Vamir gegn skatt-
svikum era velferðar- og réttlætis-
mál, þær snúast m.a. um pólitíska
forgangsröð stjómvalda.
Denni
dæma
Inusi
„Segðu mér nú
satt, vegna jbess að
v/ð Wilson ætlum
saman út að vatni
og hann ætlar að
kenna mér að fiska
þegar allt verður
orðio gaddíreðið."
-\n
Höfundur var fullu-úi BSRB
í skattsvikanefnd fjármálaráðherra.
jótið jólanna á Kanarí
Fluglei
skipul
Jólaffag
ffyrir
farþeg
sína
SOKjULLIN
JÓLASTEMNING
ÁKANARÍEYJUM
Tveggja vikna ferö 22. des. - 5. jan.

;\\a«s
vetðiiá 67.018 kr.
á mann m.v. hjón með 1 barn (2ja - 15 ára)
í smáhýsi á Islas Bonitas. Verð frá 76.870 kr.*
á mann m.v. tvo
Innifalið í verði: flug, gisting, ferðir til og frá flugvelli á
Kanaríeyjum, íslensk rararstjórn.
Okkar þaulreyndi fararstjóri, Auður Sæmundsdóttir,
verður á staðnum.
I
Hafðu samband við söluskrifstofur okkar, umboðsmenn
um allt land, ferðaskrifstofurnar eða í síma 690300
(svarað alla 7 daga vikunnar frá kl. 8 -18.)
m.\ %£££&,
£
FLUGLEIÐIR
Traustur islenskur ferðafélagi
*FlugvaUarskattar og innritunargjald innifalin. Forfallagjald, 1.200 kr., er ekki innifalið í
verði. Forfallagjald er valfrjálst en Flugleiðir hvetja farþega til að greiða það til að firra sig
óþarfa áhættu.