Tíminn - 11.05.1994, Qupperneq 8

8
Mfí—í--
bIIWIBW
Miövikudagur 11. maí 1994
Laxá í Dölum,
ein þekktasta laxáin
Veiöimannahús viö Laxá í Dölum hjá Þrándargili.
Sérstök stemning fylgir nafn-
inu Laxá í Dölum, sem fellur
um Laxárdal í söguríku hér-
aöi, Dalasýslu. Þannig greinir
Laxdælasaga frá mörgum þeirra
jaröa, sem enn eru við lýði, og
land eiga aö ánni. Ilmur sögu
angar því á þessum slóöum.
Nafniö Laxá kemur víöa við hér
á landi, eins og kunnugt er. Ám-
ar, sem bera þetta nafn, em 12
talsins og þar af er Laxá í Dölum
líklega ein þekktasta áin, bæöi hér
á landi og í útlöndum. Þetta staf-
ar af því aö áin hefur verið leigð
út á félagslegum grundvelli til
stangaveiði lengur en flestar aörar
ár, og bandarískir veiöimenn
höföu ána alla á leigu um árabil.
Þeir eru því margir veiöimennim-
ir sem átt hafa ánægjulegar
stimdir viö veiðiskap í Laxá.
36 veiðistabir
VEIÐIMAL
EINAR HANNESSON
þessa hefur áin eingöngu veriö
leigð út til stangaveiði. Þannig
leigði Stangaveiöifélag Reykjavík-
ur, sem haföi veriö stofnaö 1938,
Laxá árin 1939-1944. Þá var
Stangaveiðifélagið Papi meö ána á
leigu 1952-1964 og síðar banda-
rískir veiöimenn, eins og fyrr
greinir. En hin seinni ár hefur
veiöifélagið sjálft leigt ána út til
einstakra veiöimanna og hópa
þeirra, bæði innlendra og út-
lendra,-
Sólheimafoss íLaxá í Dölum.
Ljósm. Einar Hannesson
Laxá í Dölum er tæplega 30 km á
lengd og fellur úr Laxárvatni á
Laxárdalsheiöi, milli Hvamms-
fjaröar og Hrútafjaröar, og fellur í
sjó í Hvammsfiröi, skammt frá
kauptúninu Búðardal. Ánni bæt-
ast margar smáár og lækir á leið
hennar til sjávar. Veiðisvæði ár-
innar er um 22 km og er efsti
veiðistaöur viö Sólheimafoss. Um
36 veiöistaðir era í ánni og era
notaöar 6 stengur viö veiöar í
ánni. Árleg meöalveiði seinasta
áratug er 1354 laxar. Sérlega vel-
búiö veiðihús er viö ána.
60 ára árangursríkt
félagsstarf
Félagsleg samtök um veiöi og
ræktun árinnar tóku til starfa
1935 og era því senn liðin 60 ár
frá stofnun veiöifélagsins, sem er
í hópi elstu veiðifélaga hér á
landi. Fyrir þann tíma vora ýmsir
sem veiddu á stöng í ánni, m.a.
enskir veibimenn, eins og reynd-
ar víöa í laxveibiám hér á landi.
Eftir stofnun veiöifélagsins og til

Veiöistaöurinn Papi í Laxá í Dölum.
Laxaklak fyrir aldamót
Þess má til fróöleiks geta, að ein
fyrsta tilraun til laxaklaks hér á
landi var einmitt gerö við Laxá í
Dölum. Þar var að verki Guttorm-
ur Jónsson í Hjaröarholti, sem
byggði klakhús í landi jaröarinnar
skömmu fyrir aldamótin sein-
ustu. Síöar var byggt klakhús viö
lind í Þrándargili, 1939, í landi
Leiðólfsstaða. Fyrir því stóö bónd-
inn þar, Guömundur Guöbrands-
son, en hann var mikill áhuga-
maöur um klakstarf. Þá hefur ver-
ib unnið aö fiskræktarabgerðum
öðram og umbótum fyrir veiðina
í ánni og ána sjálfa, sem aö ýmsu
leyti hefur þótt til fýrirmyndar.
Fyrsti formabur Veiöiféíags Lax-
dæla var Guðmundur Guö-
brandsson, Leiöólfsstööum. Síðan
kom Skúli Jóhannesson, Dönu-
stöðum, þá Aöalsteinn Skúlason,
Homstöðum, Þórbur Eyjólfsson,
Goddastööum, Jóhann Sæ-
mundsson, Ási, og núverandi for-
maður er Svavar Jensson, Hrapps-
stööum. ■
Heimsins vígaslób
Jón Ormur Halldórsson: Átakasvæbi í
helmlnum.
Mál og mennlng 1994.
272 bls.
Því heyrist stundum fleygt, að
eftir hran Sovétríkjanna og upp-
lausn Varsjárbandalagsins sé
mun friðvænlegra í veröldinni
en áöur var. Ekkert er fjær sanni.
í bili þurfum viö að vísu ekki aö
óttast ab kjamorkustyrjöld brjót-
ist út á milli risaveldanna, en öll-
um, sem fylgjast meö daglegum
viðburðum í veröldinni, má ljóst
vera aö því fer fjarri aö friövæn-
legra sé í heiminum en áöur. í
Evrópu hefur ekki veriö ófriö-
vænlegra síðan síöari heimsstyrj-
öld lauk og nú, þegar þetta er rit-
aö, berast í sífellu fregnir af
mannskæðum átökum í Afríku,
auk þess sem spenna ríkir stöð-
ugt í Miöausturlöndum og á ír-
landi. Víöar ólgar undir yfir-
boröinu og geta átök brotist út
án minnsta fyrirvara.
í bókinni, sem hér er til um-
fjöllunar, fjallar Jón Ormur Hall-
dórsson stjómmálafræbingur
fyrst almennt um átök í samtím-
BÆKUR
JÓN Þ. ÞÓR
anum, en tekur síðan fyrir tiltek-
in átakasvæöi: Júgóslavíu (fyrr-
verandi), Noröur-Irland, Afgan-
istan, svæði sem byggð era Kúrd-
um, Líbanon, Palestínu, Persa-
flóa, Saúdí-Arabíu, Kuwait, íran,
írak, Mið-Ameríku, Kýpur, Sri
Lanka og Austur-Tímor.
Hér er þess enginn kostur að
fjalla ítarlega um frásögn höf-
undar af hverju einstöku svæbi,
en reynt veröur aö líta á einstaka
þætti og síöan ab meta bókina í
heild.
Jón Ormur byggir frásögn sína
skilmerkilega og skipulega upp.
Hann byrjar umfjöllun um hvert
svæöi á sögulegum inngangi og
rekur síðan nánasta aðdraganda
þeirra átaka, sem um er fjallað.
Með þessum hætti tekst honum
að varpa í senn stjómmála- og
menningarsögulegu ljósi á sam-
tímaviöburöi og er þaö góöur
kostur. Margir munu þó vafalítið
veröa ósammála ýmsum skýr-
ingum hans og efnistökum,
enda er hér víða fjallað um há-
pólitísk og viökvæm mál. Gott
dæmi um slíkt efni er umfjöllun
Jóns Orms um Palestínumáliö,
sem að mínu mati er skýrasti og
besti kafli bókarinnar. Þar er
greint frá einhverju mesta hita-
málinu í alþjóölegum stjórnmál-
um undanfarinna áratuga og
það skýrt á hleypidómalausan
hátt. Er einkar forvitnilegt aö
bera frásögn Jóns Orms saman
viö fréttaflutning íslenskra fjöl-
miðla af þessu máli.
Annar mjög fróölegur kafli er
um Persaflóastríöiö svonefnda,
eöa Flóabardagann eins og styrj-
öld þessi var stundum kölluö hér
á landi. í þessum kafla sýnir höf-
undur glöggt fram á hræsnina og
tvískinnunginn, sem réöi af-
stöðu Vesturlanda og banda-
manna þeirra í þessu máli, bæði
fyrir og eftir átökin. Þá kemur og
glöggt fram, hvemig peningaleg-
ir hagsmunir stjórnuöu gerðum
„valdamestu" manna heims.
Enn athyglisveröara er þó að lesa
Jón Ormur Halldórsson.
lýsinguna á áróörinum og sjón-
arspilinu í kringum átökin.
Milljónum manna um heim all-
an var talin trú um, aö hér væri á
ferðinni mesta tæknistríö allra
tíma og þannig stríö var sýnt í
sjónvarpi, af bandarískri sjón-
varpsstöö sem fékk nánast
einkarétt á útsendingum, líkt og
gerist þegar sýnt er beint frá
íþróttakeppnum. Veraleikinn
var hins vegar allur annar.
Fyrir þá fræöimenn, sem vilja
standa viö þaö sem þeir láta frá
sér fara, mun fátt jafn varasamt
og aö skrifa bækur um pólitíska
samtímaviöburöi. Atburðarásin
er hröð og oft er þaö, sem skrifað
er, orðið úrelt áöur en textinn
kemur fyrir sjónir lesenda. Jón
Ormur Halldórsson fer ekki var-
hluta af þessu vandamáli. Mér er
að vísu ekki fullljóst hvenær
hann hefur gengið frá handriti
bókarinnar, en þaö hefur þó vart
veriö síðar en í byrjun þessa árs.
Síðan hefur margt gerst á þeim
átakasvæöum, sem næst okkur
era, í Bosníu, Palestínu og á ír-
landi, og því hlýtur frásögn bók-
arinnar af síðustu atburöum á
þessum svæðum að verka dálítdö
endaslepp á lesandann. Hér er
þó engan veginn viö höfundinn
aö sakast.
Aö minni hyggju er þaö stærsti
kosturinn við þessa bók að hún
skuli hafa veriö gefin út. Okkur
berast daglega fréttir af átökum
víðs vegar um heiminn, en oftar
en ekki er fréttaflutningur,
a.m.k. hér á landi, meö þeim
hætti aö afar erfitt er aö átta sig á
því hvað raunveralega er að ger-
ast, svo ekki sé minnst á þaö
hverjar séu rætur einstakra at-
burða. Fram til þessa hefur fátt
verið ritaö um alþjóðastjómmál
á íslensku, sem aðgengilegt getur
talist almenningi, og þótt víst
megi deila um sitthvað af því
sem segir á þessari bók, bætir út-
gáfa hennar úr brýnni þörf. ■