Tíminn - 12.05.1994, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 12. maí 1994
Mitterrand hlustar meb öbru eyranu á þá Kohl og Major: aukin samstaba Breta og Þjóbverja í Evrópusambandi er
Frökkum líklega ekki mjög ab skapi.
Ólík viöhorf
um D-daginn
Engilsaxar minnast innrásarinnar í Normandí
sem frœgs sigurs herja sinna, Frakkar gera meira úr þœtti and-
spyrnuhreyfingar sinnar í þeirri viöureign
Nú fara í hönd hátíða-
höld af því tilefni að
hálf öld er liöin frá
því að Bandaríkja-
menn, Bretar og Kanadamenn
gerðu innrás í Normandí í þeim
erindagerðum að reka þýska
herinn á. brott úr Frakklandi.
Var innrás þessi gerð 6. júní
1944, og er sá dagur venjulega
kallaður D- dagur (D-day).
Við undirbúning hátíðahald-
anna hefur komið skýrt fram að
viðhorf Frakka viövíkjandi at-
burði þessum sögulegum eru
nokkuð önnur en Engilsaxa.
Engilsaxnesku viðhorfin, gjam-
an kennd við Hollywood vegna
kvikmynda þaðan af atvikum
þessum, em í stómm dráttum á
þá leið að engilsaxnesku herim-
ir hafi frelsað Frakkland undan
Þjóðverjum. í Hollywoodmynd-
unum um þetta sjást hugdjarfir
innrásarmenn brjótast í gegn-
um þýsku virkjalínuna á strönd-
inni, en franskur almenningur,
gagntekinn af fögnuði, kyssir þá
og gefur þeim vín að drekka.
Varla minnst á
Kanadamenn
í frásögnum Frakka í kvik-
myndum og rituðu máli af
þessu er ekki laust við að kveði
við annan tón. Þar fer mest fyrir
hetjulegri framgöngu frönsku
andspyrnuhreyfingarinnnar (la
Résistance) sem barðist gegn
Þjóðverjum, þó varla svo vem-
lega munaði um fyrr en farið
var að halla á þá í heimsstyrj-
öldinni. Er þá lögð sérstök
áhersla á að undirbúningur Rés-
istánce fyrir D-dag hafi skipt
miklu.
Þegar Charles de Gaulle hélt
sigurinnreið í París það ár kvað
hann hafa sagt á þá leiö í ræðu
að Frakkar hefðu sjálfir frelsað
land sitt og af eigin rammleik.
Þeir em til sem álíta að de
Gaulle hafi trúaö þessu sjálfur,
a.m.k. á þeirri stundu.
Þar að auki hefur alla tíð frá
innrás þessari gætt í Frakklandi,
og þá einkum í Normandí, tals-
verðrar gremju út af manntjóni
óbreyttra franskra borgara af
völdum innrásarhersins og
eyðileggingu sem hann olli.
Allt frá því að umræddir at-
burðir gerðust hafa stjómmála-
menn, fjölmiðlar, rithöfundar
af ýmsu tagi og kvikmyndaver
birt af þeim myndir sem að
meira eða minna leyti hafa ver-
iö í samræmi við það sem gerð-
ist, en gjaman hefur viljað
brenna við að áhersla hafi verið
lögð á sumt, minna gert úr öðm
og sumt meira að segja þaggað
niður alveg eða næstum því.
Það er ekkert nýtt um atburði í
sögunni sem örlagaríkir hafa
verið taldir. Fyrir fáeinum ára-
tugum fór t.d. sigurför um kvik-
myndahús heimsins mynd af
innrásinni í Normandí (gott ef
hún hét ekki Dagurinn lengsti),
gerö af aðilum frá flestum þeim
þjóðum sem þátt tóku í slagn-
um (meira að segja Þjóðverjar
fengu að vera með, í anda Nató-
og EB-bræðralags). Þar var varla
minnst á Kanadamenn, sem þó
áttu drjúgan þátt í innrásinni,
en hinsvegar allmikið gert úr
hetjuskap Frakka í liði banda-
manna. En aðeins 170 liðsmenn
Frjálsra Frakka (Frakka sem
börðust með bandamönnum
eftir uppgjöf Frakklands 1940
undir forustu de Gaulle) voru
þar með. De Gaulle var ekki
einu sinni sagt hvaða dag inn-
rásin yrði gerð, enda var Banda-
ríkjamönnum ekki vel til hans.
(Og það fyrirgaf hann þeim
aldrei.)
Nærgætni við þjóöarstolt
Frakka hefur efalítið valdiö ein-
hverju um rangfærslurnar í um-
ræddri kvikmýrid.
Takmarkaður fögn-
ubur Normanna
Nú eru franskir sagnfræðingar
yfirleitt þeirrar skoðunar að
þáttur Résistance í sigrum
bandamanna í Frakklandi 1944
hafi ekki verið ýkja mikill. Mik-
ið hefur veriö gert úr uppreisn
Résistarice í París í ágúst 1944,
en uppreisnarmönnum tókst
ekki að ná borginni úr höndum
Þjóðverja. Þeir hörfuðu þaðan
að vísu, en að mati sagnfræð-
inga nú einkum vegna þess að
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
þeir treystu sér ekki til að halda
borginni fyrir herjum banda-
manna, sem komnir voru í ná-
munda við hana.
Jacques Chirac, leiðtogi gaull-
ista og borgarstjóri í París,
hyggst í tilefni hálfrar aldar af-
mælis innrásarinnar vígja tvö
frelsunarsöfn, annað tileinkað
Jean Moulin, forustumanni í
Résistance, og hitt Leclerc, hers-
höfðingja í liði Frjálsra Frakka er
tók París að Þjóðverjum flestum
þegar flúnum þaðan. Aö mati
Engilsaxa hafa franskir fjölmiðl-
ar hinsvegar undanfarið verið
furöu fáorðir um hemaðarátök
Engilsaxa og Þjóðverja í Frakk-
landi sumarið og haustið 1944,
en í þeim misstu bandamenn
um 200.000 manns fallna.
Hemaður þessi kom að vísu
einnig hart niður á óbreyttum
borgurum frönskum, ekki síst
vegna þess að bandamenn, sem
höfðu yfirtökin í lofti, neyttu
þess óspart. Um 15.000 óbreytt-
ir borgarar fómst í þessum þætti
síðari heimsstyrjaldar, flestir í
Normandí, og tjón á menning-
arminjum varð þar gífurlegt. Af
um 18.000 byggingum í nor-
mönnsku borginni Caen, sem
margar hverjar vora frá miðöld-
um, stóðu aðeins um 400 uppi
nokkumveginn óskaddaðar eft-
ir loftárásir bandamanna 6. og
7. júní. Alla tíð síðan hefur
nokkuð á vantað að Normannar
hafi minnst D-dags með ein-
dregnum fögnuði. En til
skamms tíma var „tabú" í Frakk-
landi aö minnast á það sem
Normannar urðu að þola fyrstu
vikur innrásarinnar. Um þá
bannhelgi vora Frakkar og Eng-
ilsaxar sammála.
Innrás Bandaríkja-
menningar?
Ýmsir Frakkar, sérstaklega
yngra fólk, hafa upp á síökastið
farið að tala um D-dag sem upp-
haf innrásar bandarískrar
menningar í land sitt. Benda
þeir á að skömmu eftir Libérati-
on hafi frönsk stjómvöld með
lækkun tollmúra greitt fyrir
innflumingi Hollywood-kvik-
mynda, kókakóla og annars sem
margir kalla sérlega bandarískt.
Þetta minnir á að margra hald
er að afstaða Frakka í heims-
styrjöldinni síðari hafi verið tví-
bentari en opinberi sannleikur-
inn um það efni hefur hermt.
Bretar drógu Frakka með sér
nauðuga í það stríð, Pétain-
stjómin, sem tók við í Frakk-
landi eftir ósigur þess 1940 og
var Þjóðverjum leiðitöm, hafði
mikið fylgi meðal landsmanna
þangað til verulega tók að halla
á Þjóðverja og þótt miklum
meirihluta Frakka hafi þótt gott
að losna við Þjóðverja, er ekki
þar meö sagt að sigur Engilsaxa
hafi verið Frökkum að sama
skapi mikið fagnaðarefni. Enn
má nefna að ekki er ólíklegt að
mörgum Frökkum, ekki síst
þeim yngri, finnist þessir til-
tölulega löngu liðnu atburðir
skipta litlu í samanburði við ná-
lægari viðfangsefni, t.d. at-
vinnuleysi, landbúnaðarmál,
mikinn fjölda norðurafrískra
innflytjenda, hlutfallslega
minnkandi áhrif Frakka í Evr-
ópusambandi og á síðari árum
aukna samstöðu Breta og Þjóð-
verja á þeim vettvangi. ■
Lögregla og nýbúar eigast vib: eitt vandamálanna sem skyggja á endurminningar Frakka um frcegbarverk fyrrí tíbar.