Tíminn - 12.05.1994, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 12. maí 1994
fffnttww
n
Nelson
Mandela
Nelson Rolihlala Mandela.
Nelson Mandela eftir Mary Benson,
Penguin Books, 269 bls.
Nelson Rolihlala Mandela
fæddist 18. júlí 1918 í þorpinu
Quinu í grennd viö bæinn Um-
tala, þar sem ættarhöfðinginn
sat. Faöir hans var ættingi og
einn ráðgjafa hans og hafði
ásamt honum barist með bresk-
um her gegn þýskum í Suövest-
ur-Afríku í fyrri heimsstyrjöld-
inni. Faðir Mandela lést 1930 og
tók ættarhöföinginn hann þá til
sín. Gekk Mandela á mennta-
skóla, Clarkbury, og hóf síðan
nám í Fort Hare College. Tókst
þar vinátta meö honum og öðr-
um nemanda, ári á undan hon-
um, Oliver Tambo. Það nám
Mandela varð þó endasleppt.
Hann hafði verið kjörinn í stúd-
entaráð, sem stóð fyrir mótmæl-
um, og var þá vikið úr Fort Hare
College. Fast á eftir hafnaði
hann ráðahag, sem ættarhöfð-
inginn hafði búið honum. Hélt
hann þá til Jóhannesarborgar.
í Jóhannesarborg, þá á 23. ald-
ursári, fékk hann störf, fyrst sem
vörður hjá Crown-námafélag-
inu, síöan sem skrifstofumaður
hjá fasteignasala; Walter Sisulu
frá Transkei. í bréfaskóla hóf
hann nám í lögum, og fékk síð-
an leyfi til að sitja tíma í lög-
fræði í Háskólanum á Witwat-
ersrand. Þar uröu fyrstu kynni
hans af hvítum mönnum. Um
það leyti kynntist og giftist
hann hjúkrunarkonu á sjúkra-
húsi, Evelyn Ntola Mase. Og
Oliver Tambo, vinur hans, varö
kennari við menntaskóla þel-
dökkra, St. Peter’s School, í
borginni.
Fasteignasalinn, Walter Sisulu,
var meðlimiu: í samtökum Afr-
DAGBÓK
[UUUUUUUUUUUUU
Fimmtudaqur
12
maí
132. daqur ársins - 233 daqar eftir.
20. vika
Sólris kl. 4.23
sólariag kl. 22.27
Dagurinn lengist
T um 6 mínútur
Félag eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni
Brids, tvímenningur, kl. 13 í dag
og félagsvist kl. 14 á morgun,
föstudag, í Risinu.
Göngu-Hrólfar fara frá Risinu kl.
10 á laugardag.
Félag eldri borgara
Kópavogi
Spiluö veröur félagsvist að Fann-
borg 8 (Gjábakka), Kópavogi,
föstudaginn 13. maí kl. 20.30.
Húsið öllum opiö.
Frá Hana-nú í Kópavogi
Vikuleg laugardagsganga Hana-
nú í Kópavogi verður á laugardag,
14. maí. Lagt af stað frá Gjábakka,
Fannborg 8, kl. 10. Nýlagað mola-
kaffi.
íska þjóðarráðsins (ath. réttilega
Afríska þjóðfundarins), sem
stofnuð höfðu verið 1912. Taldi
hann Tambo og Mandela á að
ganga í samtökin, og störfuðu
þeir í æskulýðshreyfingu þeirra,
þar til Tambo var kjörinn ritari
samtakanna 1944. A þessum ár-
um varði Mandela svo miklu af
tíma sínum til stjómmálastarfa,
að laganám hans galt þess, en
hann hlaut skjótan frama innan
samtakanna. Varð hann ritari
þeirra 1947, þegar Tambo var
kjörinn varaformaður, en hélt
þó áfram starfi í æskulýðshreyf-
BÆKUR
ingunni. Þetta sama ár varð
Walter Sisulu framkvæmda-
stjóri samtakanna. Varð Man-
dela 1950 forseti æskulýðshreyf-
ingarinnar.
Fjögur hundmð ára búsetu
hvítra manna í Suður-Afríku
minntust stjórnvöld með há-
tíðahöldum 6. apríl 1952, en
þeldökkir efndu til mótmæla
hálfum þriðja mánuði síðar, 26.
júní (en þá vom tvö ár frá alls-
herjarverkfalli þeldökkra, sem
þeir höfðu efnt til). Á meðal
handtekinna mótmælenda vom
Sisulu og Mandela. Réttarhöld
urðu yfir þeim í nóvember. Var
Mandela dæmdur til tveggja ára
fangelsisvistar skilorðsbundið. í
árslok 1952 varð Mandela for-
maöur Transvaal-deildar Afríska
þjóöarráðsins og síðan varafor-
seti þess, en Albert Lutuli ættar-
höfðingi forseti.
Afríska þjóðarráðið var bannað
8. apríl 1960. Var Mandela
leiddur fyrir rétt fjórum mánuð-
Félag kennara á
eftirlaunum
heldur vorfagnað laugardaginn
14. maí kl. 14 í Kennarahúsinu
viö Laufásveg.
Fríkirkjan í Reykjavík
Guðsþjónusta í dag, uppstigning-
ardag, kl. 14. Samverustund eftir
guösþjónustuna. Organisti Pavel
Smid. Prestur Cecil Haraldsson.
Fuglaskobunarferb á
Suburnes 14. maí
Hið íslenska náttúmfræðifélag og
Ferðafélag íslands efna sameigin-
lega til fuglaskoðunarferðar suður
á Garðskaga og víðar um Reykja-
nesskaga laugardaginn 14. maí
nk. Þá em hánorrænu farfuglarnir
á ferðinni frá vetrarstöðvum sín-
um í Evrópu til varpstöðvanna á
Grænlandi og í Kanada: rauö-
brystingur, tildra, sanderla, marg-
æs o.fl. Leiðsögumenn verða
fuglafræðingamir Gunnlaugur
Þráinsson og Gunnlaugur Péturs-
son. FI sér um fararstjóm.
Lagt verður af stað frá Umferöar-
miðstöðinni austanverðri kl. 10
og stefnt að endurkomu fyrir
kvöldmat (ath. breyttan brottfar-
artíma og staðsetningu). Gjald
fyrir fullorðna er kr. 1.800, en
hálft gjald fyrir böm yngri en 12
ára. Þátttaka í feröina er öllum
opin og skráning fer fram við
brottför. Venjulegir gönguskór
eiga að duga í ferðina, en fólk er
minnt á að hafa með sér sjón-
auka, nesti og skjólföt, því að
ennþá er árla vors.
um síðar, snemma í ágúst, og
nam vitnisburður hans 441
blaðsíöu, en hann sat ekki í
fangelsi meðan á réttarhöldum
stóð og var sýknaður 29. mars
1961.
Fjómm dögum fyrir sýknun
sína, 25. mars 1961, sat Man-
dela ráðstefnu þeldökkra af öll-
um kynflokkum Suður- Afríku,
— og þá einnig Zulu-manna,
sem nokkra sérstöðu höfðu
markað sér, — í Pietermaritz-
burg. Kaus ráðstefnan athafna-
ráb, National Action Council,
og varð Mandela formaöur þess.
Það boðaöi til heimasetu, þ.e.
verkfalls, þeldökkra liðlega
tveimur mánuðum síðar, 29.
maí. Urðu hundmð þúsunda
við því kalli. Litlu síöar afréð
Afríska þjóðarráðið að mynda
Umkhonto we Siswe, — Spjót
þjóðarinnar, — baráttusveit, og
var Mandela falib að koma
henni upp. í eftirfarandi um-
ræðum komu ferns konar að-
gerðir til álita: skemmdarverk,
skæmhemaöur, hryðjuverk og
uppreisn, og þótm skemmdar-
verk álitlegust til árangurs. í árs-
lok hlaut Lutuli ættarhöfbingi
friðarverðlaun Nóbels.
í janúar 1962 sótti Mandela Al-
aftíska friðarrábstefnu í Addis
Ababa, sem Haile Selassie keisari
hafði boðað til, og einnig Tam-
85 ára afmæli
Jóhann Þorvaldsson, fyrrverandi
skólastjóri og kennari, verbur 85
ára 16. maí nk. Eiginkona hans er
Friöþóra Stefánsdóttir kennari. Af
því tilefni mun hann og fjöl-
skylda hans taka á móti gestum í
dvalarheimilinu Skálarhlíð, Siglu-
firði, laugardaginn 14. maí milli
kl. 16 og 19.
Tónleikar í Norræna húsinu
Snorri Sigfús Birgisson píanóleik-
ari og Þórhallur Birgisson fiðlu-
leikari halda tónleika í hádeginu
laugardaginn 14. maí n.k. í Nor-
ræna húsinu. Tónleikamir hefjast
kl. 12.30 og lýkur um kl. 13.
Á efnisskránni em tvö verk eftir
Snorra Sigfús: Hymni fyrir píanó
og Novelette fyrir fiðlu og píanó.
Hið fyrmefnda var samib fyrir
Nýju strengjasveitina árib 1982,
bo. Fóm þeir síöan um allmörg
lönd í Afríku noröanverðri til að
afla þar ungum þeldökkum
mönnum frá Suður- Afríku að-
gangs að herþjálfun og herskól-
um. Síban flugu þeir Tambo til
London og ræddu þar við Hugh
Gaitskell og Jo Grimond. Á
heimleiðinni áði Mandela fyrst
í Alsír, þar sem hann ræddi við
Boumedienne, og í Afríku aust-
anverðri, þar sem hann ræddi
viö Nyerere, Kaunda og Odinga.
Stuttu eftir heimkomu sína, 5.
ágúst 1962, var Mandela hand-
tekinn, þá hafði hann farið
huldu höföi í seytján mánuði.
Þrem mánuðum síðar, 7. nóv-
ember, var Mandela dæmdur til
þriggja ára fangelsisvistar. Sat
hann í fyrstu í fangelsi á Rob-
ben- eyju undan Höfðaborg, en
síöan í Pretoríu.
Ný réttarhöld vom hafin yfir
Mandela 3. desember 1962. Var
hann sakaöur um að skipu-
leggja skemmdarverk, ab undir-
búa skæruhemað og hvetja út-
lendar ríkisstjórnir til vopnaðr-
ar íhlutunar í Suður-Afríku. Á
eftir fóm löng réttarhöld. Að
lokum var Mandela dæmdur til
lífstíðar fangelsisvistar. í fang-
elsi sat hann hátt á þriðja ára-
tug, og varö þá einingartákn
þeldökkra í Suður- Afríku.
en píanóútgáfa verksins hefur
ekki heyrst opinberlega hér á
landi fyrr. Síöara verkið, Novel-
ette, var samib á síðastliðnu ári og
er um frumflutning verksins að
ræða.
Ljóbatónleikar Geröubergs
Björk Jónsdóttir sópransöngkona
kemur fram á Ljóöatónieikum
Gerðubergs laugardaginn 14. maí
kl. 17. Tónleikar Bjarkar em síð-
ustu Ljóöatónleikar á þessu ári í
Gerðubergi og spilar Jónas Ingi-
mundarson með á píanó.
Björk er söngkennari við Nýja
tónlistarskólann og Tónlistar-
skóla FÍH í Reykjavík. Hún stund-
aði söngnám við Tónlistarskóla
FÍH, Söngskólann í Reykjavík,
Tónlistarháskólann í Kaup-
mannahöfn og hjá ýmsum einka-
kennumm.
Á efnisskrá tónleikanna í Gerðu-
bergi em lög eftir sex tónskáld,
þ.e. Schubert, Schumann, Ravel,
Rachmaninoff. Einnig flytur
söngkonan kabarettsöngva eftir
Schönberg og fjögur lög eftir Ing-
unni Bjamadóttur. Þess má geta
ab Björk fmmflytur tvö lög eftir
Ingimni í útsetningu dr. Hall-
gríms Helgasonar og Hróbmars
Inga Sigurbjömssonar.
Forsala aögöngumiba er í versl-
unum Eymundssonar og er tón-
listamemendum boöinn 50% af-
sláttur af miðaveröi gegn framvís-
un skólaskírteinis við inngang-
inn.
Starfsfólk Menningarmiöstöðv-
arinnar Gerðubergs þakkar vel-
imnumm ljóbasöngs góbar und-
irtektir í vetur.
APÓTEK
Kvöld-, nætur- og helgklagavarala apótska I
Reykjavik frá 6. til 12. mal er I Breiöholts apötekl
og Apóteki Austurtæjar og fri 13. til 19. mai I
Hraunborgs apóteki og Ingólfs apótekl. Það apótek
sem fyrr er nefnt annast eitt vörsluna frá kl. 22.00
að kvöldl tll kl. 9.00 aö morgni virka daga en kl.
22.00 á sunnudögum. Upplýsingar um læknis- og
lyfjaþjónustu eru gefnar I sima 18888.
Neyðarvakt Tannlæknafélags Islands
er starfrækt um helgar og á stórhátiðum. Simsvari 681041.
Hafnartjörðun Hafnarfjarðar apótek og Norðurbæjar apó-
tek eru opin á virkum dögum frá kl. 9.00-18.30 og tii sru^'Js
annan hvem laugardag Id. 10.00-13.00 og sunnudag kl.
10.00-12.00. Upplýsingar I slmsvara nr. 51600.
Akureyrf: Akureyrar apótek og Sljömu apótek enr opin
virka daga á opnunartima búða. Apótekin skiptast á sina
vikuna hvort að sinna kvöld-, nætur- og helgidagavörslu. Á
kvöldin er opið I þvi apóteki sem sér um þessa vörslu, 61 Id.
19.00. Áhelgidögum eropiðtráld. 11.00-12.00 og 20.00-
21.00. Á öðmrn tlmum er lyfjafiæðingur á bakvakl Upplýs-
ingar em gefnar I sima 22445.
Apótek Keftavlkur Opið virka daga trá kl. 9.00-19.00.
Laugard., helgidaga og almenna tridaga kl. 10.00-12.00.
Apótek Vestmannaeyja: Opið virka daga frá Id. 8.00-
18.00. lokað I hádeginu milli Id. 1230-14.00.
Selfoss: Seifoss apótek er opið til kl. 18.30. Opið er á laug-
ardögum og sunnudógum Id. 10.00-12.00.
Akranes: Apótek bæjarins er opið virka daga 61 kl. 18.30.
Á laugard. Id. 10.00-13.00 og sunnud. Id. 13.00-14.00.
Garðabær Apótekið er opið rúmhelga daga Id. 9.00-
18.30, en laugardaga kl. 11.00-14.00.
ALMANNATRYGGINGAR
HELSTU BÓTAFLOKKAR:
1. mal 1994.
Mánaðargrelðslur
Elli/örorkulifeyrir (gmnnltfeyrir).......... 12.329
1/2 hjónallfeyrir............................11.096
Full tekjutrygging ellilifeyrisþega..........22.684
Full tekjutrygging örorkulifeyrisþega........23.320
Heimilisuppbót...............................7.711
Sérslök heimilisuppbót...................... 5.304
Bamalífeyrir v/1 bams...................... 10.300
Meölagv/1 bams ..............................10.300
Mæðralaun/feðralaun v/1 bams..................1.000
Mæðralaun/feðralaun v/2ja bama................5.000
Mæðralaun/feðralaun v/3ja bama eða fleiri...10.800
Ekkjubætur/ekkilsbætur 6 mánaða .............15.448
Ekkjubætur/ekkilsbætur 12 mánaða ............11.583
Fullur ekkjulífeyrir.........................12.329
Dánarbætur i 8 ár (v/slysa) .................15.448
Fæðingarstyrkur..............................25.090
Vasapeningar vistmanna.......................10.170
Vasapeningar v/sjúkratrygginga...............10.170
□aggreiðslur
Fullir fæðingardagpeningar.................1.052.00
Sjúkradagpeningar einstaklings...............526.20
Sjúkradagpeningar fyrir hvert bam á framfæri ...142.80
Slysadagpeningar einstaklings................665.70
Slysadagpeningarfyrir hvert bam á framfæri ....142.80
GENGISSKRÁNING
11. maí 1994 kl. 10.49
Oplnb. viðntgengl Gengl
Kaup Sala skr.fundar
Bandaríkjadollar 71,36 71,56 71,46
Sterflngspund 106,34 106,62 106,48
Kanadadollar 51,79 51,97 51,88
Dönsk króna 10,905 10,937 10,921
Norsk króna 9,838 9,868 9,853
Sænsk króna 9,212 9,240 9,226
Finnskt mark ....13,112 13,152 13,132
Franskur franki 12,448 12,486 12,467
Belglskur franki ....2,0732 2,0798 2,0765
Svissneskur franki. 49,88 50,02 49,95
Hollenskt gylllni 38,03 38,15 38,09
42,68 42,80 42,74
..0,04459 0,04473 0,04466
Austumskur sch ..6,068 6,086 6,077
Portúg. escudo 0,4129 0,4143 0,4136
Spánskurpeseb 0,5170 0,5188 0,5179
Japanskt yen 0,6842 0,6860 0,6851
103,73 104,07 103,90
Sérst. dráttarr 100,49 100,79 100Í64
ECU-EvrópumynL... 82,26 82,52 82,39
Grisk drakma 0,2890 0,2900 0,2895
KROSSGÁTA
1 2 3 1 4 5 6
7 8
9 10
11
12 13 14 15
16 I 1 17
18 J 19
75. Lárétt
1 leiði 4 fugl 7 bjálka 8 óhreinka
9 óbeit 11 tálknblað 12 skó-
sveinsins 16 ullarkassi 17 lagleg
18 hegðun 19 timbur
Lóbrétt
1 hólf 2 fjarlægast 3 stigamaöur
4 vaxa 5 fæöu 6 hreyfing 10 op
12 ber 13 miskunn 14 næstum
15 steig
Lausn á síbustu krossgátu
Lárétt
I ans 4 hóf 7 kát 8 ala 9 kröggur
II fen 12 galtans 16 æru 17 síu
18 fim 19 tað
Lóbrétt
1 akk 2 nár 3 stöflum 4 hagnast
5 ólu 6 far 10 get 12 gæf 13 ari
14 nía 15 suð