Tíminn - 26.01.1995, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 26. janúar 1995
Krossferbirnar: bábir abilar voru
fljótir til fjöldamorba.
og um helming Frakklands, norð-
vestur- og vesturhluta þess lands.
Ríki hans náði norðan frá skosku
landamærunum suður undir Pýr-
eneafjöll og var eitt það voldug-
asta í Evrópu.
Þeir, sem taka svari Ríkharðs,
eru helst á því að gætni og fyrir-
hyggja hafi verið aðaleinkenni
hans sem stjórnmálamanns og
hershöfðingja, gagnstætt ímynd-
um bardagahundsins og ævin-
týrariddarans sem aldrei hafi get-
að verið til friðs og af fyrirhyggju-
leysi anab út í meiningarlausa
krossferb. Ríki Ríkharðs sunnan
Ermarsunds hafi verib auðugra en
England og jafnan í meiri hættu,
og því sé eðlilegt að hann hafi
sinnt þeim hlutanum meira. Þó
sé af og frá ab hann hafi verið
sinnulaus um F.ngland; þvert á
móti hafi hann gert á stjórnsýslu
þar og dómsmálakerfi markverðar
umbætur er dugað hafi til fram-
búðar.
Ríkharður og ríki hans mikið
áttu sér margt óvina og öfundar-
manna (af hverjum var helstur
áðurnefndur Filippus Ágúst). Rík-
haröur, segja verjendur hans, hafi
haft þá stefnu gagnvart andstæð-
ingum að vera harbur og fastur
fyrir í vörn, en forðast ögranir og
árásartilburði. Gagnstætt föður
sínum hafi hann t.d. forðast erjur
við Velsmenn, íra og Skota, til að
geta haft frjálsar hendur á meg-
inlandinu. Og krossferðirnar
hafi í augum þeirrar tíðar Evr-
ópumanna, þar á meðal Eng-
lendinga, verið eitthfvað hliö-
stætt og friðargæsluabgeröir
Sameinuðu þjóðanna nú á
dögum. Sennilegast sé að Rík-
harður hafi farið í krossferð
vegna þess að hann hafi talið
sig til þess knúinn af almenn-
ingsálitinu. ■
RIKHARÐUR
LJÓNSHJARTA
„Ríkharöur var ekki annað en
fantur og morðingi," segir Terry
Jones (úr Monty Python-hópn-
um), einn þeirra sem standa að
sjónvarpssyrpunni. Konungur
þessi, heldur Jones áfram, hafi
veriö aurasál og eyðsluhít jafn-
framt, hommi og ólmur í mann-
dráp og bardaga. Krossferðirnar
hafi í hans augum einungis verið
tækifæri til að svala síðastnefndu
tilhneigingunni. Ríkharður hafi
þar á ofan verið Fransmabur sem
ekki hafi kunnað orð í ensku, ekki
dvalist í Englandi nema hálft ár af
tíu ára stjórnartíð sinni (1189-99)
og ekki haft áhuga á Englandi
nema sem féþúfu (innlegg í bar-
áttuna gegn Evrópusamruna?).
Þetta er eitthvað annab en
gamla hefbbundna myndin af
Ríkharbi sem hetju mikilli og
góbum dreng, sem berst baráttu
réttlætisins og tryggir lokasigur
þess. Vib það hefur raunar stund-
um verið bætt ab þrátt fyrir sína
góbu kosti hafi þessi riddaralegi
konungur ekki alltaf verið nógu
umhyggjusamur sem leiðtogi í
stjórnmálum og hernaði, heldur
ævintýrakappi í anda riddarahug-
sjónar fyrst og fremst.
Terry Jones og félagar segjast
við gerð syrpunnar hafa stuöst
við Sir Steven Runciman, mikils-
metinn sagníræðing og sérfræb-
ing um krossferðirnar sem ritaði
m.a. bók um Ríkharð. Hún kom
út 1955, og þeir sem gagnrýna
sjónvarpssyrpuna fullyrba ab síb-
an hafi rannsóknir á krossferðun-
um leitt í ljós ab margt sem
Runciman hélt fram um þær og
Ríkharð sé hæpið.
John Gillingham sagnfræðing-
ur, starfandi-við London School
of Economics, er einn af gagnrýn-
endum þessum. Hann heldur því
fram í nýútkominni bók að Rík-
harður hafi til þessa verið van-
metinn, einnig af aödáendum
sínum. Hann hafi verið friðsam-
ur, nýtur stjórnsýslufrömuður og
haft drjúga hæfileika sem herfor-
ingi.
í eina sæng meö Frakka-
konungi
„Ríkharbur var frægur fyrir orb-
heppni ..., siðfágaður svo af bar,
Sean Connery (james Bond) í hlut-
verki Ríkharbs í einni kvikmyndinni
um hann.
BAKSVIÐ
DACUR ÞORLEIFSSON
stíl trúbadora. Ffann hafi og verið
naskur áróðursmaður. Það hafi
sýnt sig er hann þóttist hafa
fundið sverö Arthúrs konungs,
Exkalíbúr. Með þab fór Ríkharður
í þribju krossferbina (en seldi það
að vísu í henni fyrir fjögur flutn-
ingaskip og fimmtán galeiður) og
varð þannig fyrstur Englandskon-
unga til að nýta sér ljóma þann er
stóð af Arthúri.
Þegar Ríkharður hafði unnið
borgina Akkó (Akkon, Acre) á Pal-
estínuströnd, lét hann höggva
2700 tyrkneska hermenn, sem
varið höfðu borgina, og fjölskyld-
ur þeirra. Þetta færa fram þeir,
sem sjá Ríkharð fyrir sér sem ill-
menni og morðingja. Gillingham
skrifar að fjöldamorð á varnar-
lausu fólki hafi veriö algeng í
krossferðunum og af hálfu beggja
aöila. Það er ab líkindum rétt.
Ríkharði hafi ekki gengið til
grimmd, segir Gillingham, er
hann lét drepa stríösfangana í
Akkó, heldur hafi hann ekki talib
sig geta séð af hermönnum til að
standa vörð um þá. Ætla má ab
tíðarandinn hafi að vísu ekki talið
slík hryðjuverk beinlínis með-
mælaverð, en afsakanleg.
Sagan segir að Ríkharður hafi
eitt sinn gengið í eina sæng með
Filippusi Ágústi, Frakkakonungi.
En að sögn Gillinghams var sú at-
höfn aðeins tákn um náið banda-
lag í stjórnmálum. Hann bætir
því vib ab þegar Ríkharbur lá
banaleguna, helsærbur eftir lás-
bogaskot, hafi hann látið færa sér
kvenmann í rúmið, þvert gegn
rábum læknis síns.
Terry Jones i sjonvarpssyrpunni um krossferbirnar: „... ekki annab en
fantur og morbingi."
hjálms bastarðar sem barðist um
krúnuna við Stefán af Blois; að
því ab vikib í nýbyrjuðum þáttum
í íslenska sjónvarpinu um bróður
Cadfael. Foreldrar Ríkharðs voru
Hinrik 2., sonur Matthildar og
Godefrois af Anjou, og Eleonóra
af Akvitaníu. Eftir sína frönsku
foreldra erfði Ríkharður ekki að-
eins enska konungsríkið, heldur
Morbóbur fantur, fyrirhyggjulaus œvintýrariddari eba
gœtinn og forsjáll leibtogi?
Af Evrópumönnum þeim,
sem komu vib sögu í
krossferbunum, hefur
Ríkharbur 1. Englandskonung-
ur, kallaöur ljónshjarta (Lion-
Heart, Coeur de Lion), orbið
einna frægastur, og raunar ekki
síbur sem persóna í sögnum og
bókmenntum en sögu. Nýtt
innlegg í þab er sjónvarpssyrpá
um krossferðirnar, sem BBC er
farib að sýna.
Syrpa þessi, sem hefur titilinn
Crusades, einkennist mjög af því
sem Stuart Wavell, er ritar um
Ljónshjarta af þessu tilefni í
Sunday Times, kallar „political
correctness". Það má Iíklega
leggja út sem svo að syrpan sé
mjög barn síns tíma. Þannig hef-
ur líklega verið um flest annað,
sem sagt hefur verið og skrifað
gegnum aldirnar um konung
þennan.
Aurasál og ey&sluhít
talaði nokkur tungumál og kunni
latínu betur en margur klerkur,"
skrifar Gillingham. Hann segir
Ríkharb einnig hafa verið tóngáf-
aðan vel og meira að segja ort í
Hálft Frakkland
Satt er þab að Ríkharbur var
Frakki fyrst og fremst. Amma
hans í föburætt var Matthildur
(Maub, Maude), sonardóttir Vil-