Tíminn - 26.01.1995, Blaðsíða 4

4
Wmfam
Fimmtudagur 26. janúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Yfirsýn vantar
Tvær skýrslur, sem Ríkisendurskoðun hefur ný-
verið sent frá sér, vekja nokkra athygli. Niðurstöb-
ur beggja leiða í ljós að stjórn ríkisfjármála og þær
aðgerðir, sem gripið hefur verið til á undanförnum
árum, eru tilviljanakenndar. Önnur skýrslan fjall-
ar um lögreglustjóraembættið á Keflavíkurflug-
velli, en það hefur sætt miklum niðurskurði á und-
anförnum árum. í skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur fram að þessi niðurskurður hefur verið
framkvæmdur án þess að gæta að því að embættið
geti gegnt sínum mikilvægu skyldum. Þær eru
meðaþ annars löggæsla á alþjóðaflugvellinum í
Keflavík. Það þarf ekki að eyða að því mörgum
orðum hvað þar er um mikilvægt verkefni að
ræða.
Hin skýrslan er um stjórnsýsluendurskoðun á
þremur sjúkrahúsum í Skagafirði, á Húsavík og í
Vestmannaeyjum. í niðurstöðum þeirrar skýrslu er
þessa tilvitnun að finna, sem hlýtur að vekja at-
hygli.
„Með ítrekuðum flötum niðurskurði undanfar-
inna ára hafa forsendur fjárlagaáætlana riðlast,
þannig að nú er svo'komið að heilbrigðis- og
tryggingaráðuneytið hefur ekki lengur fullkomna
yfirsýn um forsendur að baki fjárveitingum fjár-
laga."
Þessar skýrslur Ríkisendurskoðunar og ýmsar at-
hugasemdir, sem koma þar fram, geta hvorki ráðu-
neyti né fjárlaganefnd Alþingis leitt hjá sér. Fjár-
veitingar hafa verið ákveðnar til sýslumannsemb-
ættisins á Keflavíkurflugvelli af meirihluta Alþing-
is fyrir einum mánuði og standast ekki
raunveruleikann að mati Ríkisendurskoðunar.
Flötum niðurskurði hefur verið beitt ítrekab á síð-
ustu árum, þrátt fyrir að varaö hafi verið við slík-
um vinnubrögðum. Staðhæfing Ríkisendurskoð-
unar um að einstök ráðuneyti hafi ekki lengur yf-
irsýn um forsendur að baki fjárveitingum er mjög
alvarlegur áfellisdómur yfir stjórn ríkisfjármála,
sem einstök ráðuneyti og stjórnarmeirihlutinn á
Alþingi bera ábyrgð á.
Meinsemdin virðist vera að það skortir stefnu-
mótun. Niðurstaða Ríkisendurskoðunar varðandi
sjúkrahúsin sýnir þetta vandamál í hnotskurn. Þar
segir:
„Ríkisendurskoðun telur að breyta eigi áætlun-
argerð fjárlaga á þann hátt að í stað þess að horfa
eingöngu á kostnað við rekstur sjúkrahúsanna eigi
heilbrigðis- og tryggingaráðuneytið að skilgreina
hlutverk einstakra sjúkrahúsa, hvaða verksvið þau
eigi að hafa og hvaða árangri þau eiga ab skila.
Fjárveitingar fjárlaga verði þannig miðaðar við þá
starfsemi sem ætlast er til að fram fari á viðkom-
andi sjúkrahúsi."
Þessi athugasernd á áreiðanlega við miklu víðar.
Vandræðin á Keflavíkurflugvelli stafa af því að
rokið er í niðurskurð án þess að grunnurinn liggi
fyrir og það sé skýrt markaö hvaða þjónustu því
embætti er ætlað að sinna og hvernig.
Það er ljóst að gjörbreyta þarf vinnubrögðum
varðandi ríkisfjármálin, en það verk bíður þeirra
sem við taka eftir kosningar. Tilvitnaðar skýrslur
ásamt fleiri úttektum Ríkisendurskoðunar ættu að
vera góður grunnur til slíkra breytinga.
Pólitískur rannsóknarréttur
Frá því spænski rannsóknarrétt-
urinn var settur á laggirnar að
undirlagi Ferdínands 2. síöla á
fimmtándu öld hefur víst fáum
fundist neitt fyndið við þá stofn-
un eða ofsóknir hennar á hend-
ur villutrúarmönnum. Það þurfti
því æringja á borð við bresku
grínistana í Monty Python til
láta sér detta í hug aö nota
spænska rannsóknarréttinn sem
brandara, en það gerðu þeir
óhikað í sjónvarpsþáttum sín-
um, sem hlutu heimsfrægb fyrir
nokkrum áratugum. Vandlæting
rannsóknarréttarins og dóm-
harka í hinum minnstu málum
gekk oftar en ekki út í slíkan fá-
ránleika og farsa í þessum þátt-
um að margir geta í dag ekki
hugsað til þessa skelfilega réttar
án þess að fara aö brosa.
Hin íslenska sibbót
Sibbótarpostular eru margir á
íslandi þessa dagana og dóm-
harka manna er mikil, ekki síst á
sviði stjórnmálanna. Siðbótar er
líka vissulega þörf í stjórnmálun-
um og villutrúarmenn algengir í
pólitíkinni. Pólitískur rannsókn-
arréttur hefur þó ekki veriö
formlega stofnaður hér ennþá,
nema kannski í forustugreinum
DV þar sem stjórnmálamenn eru
samviskusamlega skammaðir út
og suöur fyrir spillingu. Einkum
hefur Jónas Kristjánsson ritstjóri
verib duglegur viö að dæma
stjórnmálamenn fyrir hinar og
þessar tegundir spillingar.
Raunar hefur Garri veriö held-
ur hallur undir dómhörku varö-
andi spillingu stjórnmála-
manna, þó oft megi til sanns
vegar færa aö ritstjóri DV og
..-SPÍHIS-
æöstiprestur hins pólitíska rann-
sóknarréttar hafi reitt hátt til
höggs af litlum tilefnum.
í þessari viku virbist DV hins
vegar komið á nýtt stig í dóm-
hörkunni og er engu líkara en
heilagur andi hafi lostið ritstjóra
blaösins og blásið þeim eldmóö
vandlætingarinnar í brjóst. Jón-
as Kristjánsson, sem hart hefur
dæmt stjórnmálamenn fyrir
spillingu, færði heldur betur út
GARRI
kvíarnar í fyrradag og fordæmdi
kjósendur fyrir spillingu. Hinir
spilltu kjósendur eru þeir, sem
taka þátt í annarra manna próf-
kjörum og hafa þannig áhrif á
skipan lista flokka sem þeir ekki
kjósa. Samkvæmt þessu er orðið
fátt um hreinar meyjar í íslensk-
um stjórnmálum og ekki viö
miklu aö búast, því spilltir kjós-
endur hljóta aö kjósa spillta
stjórnmálamenn, sem reka spillt
stjórnmál úr spillingarhreiðrum
stjórnmálaflokkanna. Þegar svo
umfangsmiklir dómar eru
kveönir upp um siðferði stjórn-
málanna af hinum pólitíska
rannsóknarrétti, ætti ekki aö
koma á óvart aö í forustugrein í
gær tekur Ellert B. Schram, ann-
ar yfirprestur, upp vandlætinga-
þráöinn og sakar formann BSRB
um aö hafa verið keyptur til
fylgilags viö Alþýöubandalagib.
Óvenju rótarlegt
Ekki er hægt aö skilja hinn
pólitíska rannsóknarrétt öbru-
vísi en ab formabur BSRB hafi
fallist á þaö áriö 1988 eöa 1989
aö taka sæti á lista Alþýðubanda-
lagsins áriö 1995, ef þáverandi
fjármálaráöherra keypti gagna-
grunn af bókaútgáfunni Svörtu á
hvítu, sem þá var á barmi gjald-
þrots, en BSRB-formaðurinn á að
hafa veriö í einhverjum per-
sónulegum ábyrgöum fyrir
bókaútgáfuna. Ásakanir af þess-
um toga eru vissulega algert
einsdæmi í pólitískri umræöu í
dag, og jafnvel á mælikvarða
hins pólitíska rannsóknarréttar
sjálfs er þaö óvenju ofstækisfullt,
hafandi ekki meira í höndunum,
aö halda því fram að formaður
einna af stærstu launþegasam-
tökunum á íslandi hafi þegið
mútur fyrir að fara inn á fram-
boðslista Alþýöubandalagsins.
Auövitað væri þetta háalvar-
legt mál ef ekki væri fyrir þær
sakir aö pólitíski rannsóknarrétt-
urinn á íslandi, sem birtir úr-
skurði sína í forustugreinum DV,
fór í vikunni út úr veruleika
stjórnmálanna og yfir í veruleika
fáránleikans. Sá rannsóknarrétt-
ur, sem þessa dagana birtist í DV,
er kómedía að hætti Monty Pyt-
hon og ber að skoðast í ljósi
skemmtigildis en ekki siðferðis-
gildis. Ööruvísi er ekki hægt aö
skilja þetta framlag.
Garri
Ranghugmyndir fundafíkla
Margt er þaö gáfulegt sem Milton
Friedman, hagspekingur, hefur
látiö frá sér fara um ævina. Meöal
þess er aö stjórnarfari í Bandaríkj-
unum hafi hrakaö illilega með
tilkomu loftkælingarkerfa.
Ástæöan er sú aö yfir sumarmán-
uöina er hitamollan og rakinn í
Washington illþolandi og þing-
menn og allir aörir sem vettlingi
gátu valdið drifu sig á brott úr
höfuðborginni á vorin og snéru
ekki aftur fyrr en komið var fram
á haust.
Þingtíminn var stuttur og miö-
aðist viö að sinna nauösynleg-
ustu stjórnarstörfum. Með til-
komu loftkælingarinnar var
þingtíminn lengdur, nefndastörf-
in teygð og toguö og stjórnar-
stofnanir eru á fullu allt áriö.
Þetta varö til þess, aö áliti Fri-
edmans, aö farið var aö leggja
fram og samþykkja óþörf og dýr
lagafrumvörp til að löggjafar-
samkundan hafi eitthvaö aö gera
og allt hangsiö og samkvæmislíf-
ið í höfuðborginni er réttlætt
meö löngum og ströngum
fundasetum í óteljandi nefndum
og stofnunum af skrautlegasta
tagi.
En umstangið treystir hvorki
lýðræöiö né skilvirkni stjórnar-
stofnana, nema síður sé, og er því
loftkælingin í Washington til
hinnar mestu bölvunar.
Ófrjóar fundasetur
Fyrr í mánuðinum endurprent-
abi Tíminn grein upp úr Lækna-
blabinu um fundafíkn. Höfund-
urinn er Einar Stefánsson, læknir
og prófessor. Hann hefur grein
sína með þessum oröum: „
Óhætt er að fullyröa aö funda-
sókn er sá angi íslensks athafna-
lífs, sem hraðast hefur vaxiö og
n
dafnaö á hinum síöari árum.
Þetta á við bæði í heilbrigöiskerf-
inu og öbrum þáttum atvinnu-
lífsins og vaxandi fjöldi manna
hefur fundarsókn aö fullu starfi."
Á víðavangi
Þá bendir höfundur á aö í út-
landinu fari ómældur vinnutími
manna í ófrjóar fundarsetur og
vitnar í Bandaríkjamann sem
kallar fyrirbærið fundafíkn, og er
hún síöur en svo af hinu góöa.
Vandamálið er alþjóðlegt og
hættulegt.
Það er hættulegt vegna þess aö
nefndir eru notaöar til aö skjóta
stjórnendum undan ábyrgð og
versta afleiðing fundafíknarinnar
er, aö stjórnendur telja sjálfum
sér og öðrum trú um að raun-
verulegur árangur náist af funda-
setum.
Meöal alkóhólfíkla í afturbata
eru svona ranghugmyndir kallað-
ar afneitun.
Gerir litla stob
Fundahöld og nefndastörf eru
mikill atvinnuvegur og hvergi
nærri eins afgerandi í stjórnarfari
og stjórnsýslu hins opinbera sem
einkageirans og fundafíklarnir
vilja vera láta, eöa telja sér trú um
ab slímseturnar eöa æöibunu-
gangurinn milli fundanna geri
einhverja stoö.
Einræður yfir syfjulegum for-
seta í alþingissal eru atkvæöun-
um sífellt undrunarefni og skilur
almúginn aldrei hvaöa tilgangi
þaö þjónar aö koma langlokun-
um í Álþingistíðindi. Ómerkileg-
ustu mál væflast í nefndum og
inni í hálftómum þingsal mánuö-
um saman og lenda að lokum í
tímahraki vegna þess aö funda-
fíklarnir líta á sjálfa fundina sem
abalatriði, en árangur þeirra
skiptir minna máli, eða engu þeg-
ar fíknin er komin á alvarlegt
stig.
Hver kannast ekki viö viökvæö-
ið, „hann er á fundi", þegar spurt
er eftir abskiljanlegum stjórum
fyrirtækja og stofnana?
Þaö er athyglisverð niðurstaða
að stjórnendur firra sig ábyrgð
meö fundarsetum, eða meb því
að skipa nefndir fundafíkla sem
líka eru tregir til ákvarðanatöku.
En fundasetur og nefndafargan er
fín afsökun fyrir aö aðhafast ekk-
ert í málum sem leysa þarf, eða
drepa ábyrgb á dreif.
Lenging þingtíma í Washing-
ton eða Reykjavík þýöir ekki skil-
virkni í stjórnarfari. Aöeins aö
fundum er fjölgað, málefnin
þæfö og einfaldar lausnir geröar
flóknar.
Og þrátt fyrir allt eru þingfund-
ir og nefndastörf þeim samfara
eölilegur hluti þingræöisins. En
fundafíkn stjórnenda stofnana
og einkageirans er heimskulegt
skaðræði.
OÓ