Tíminn - 01.02.1995, Blaðsíða 5

Mi&vikudagur 1. febrúar 1995
IWw
5
Árni Þormóösson:
Kreppan, kjörin og launamismunurinn
Verkalýösleiötogar landsins og
félög þeirra eru talsvert í sviös-
ljósinu um þessar mundir vegna
væntanlegra kjarasamninga.
Margir hverjir eru þeir baráttu-
menn, sem láta sig varöa mál-
efni af öllu tagi, því þaö er fátt
sem ekki kemur kjörum verka-
lýösins viö, og eru sumir þeirra
ómyrkir í máli þegar þeir koma
fram í fjölmiölum.
Eiríkur Stefánsson, hinn ein-
aröi formaöur verkalýösfélagsins
á Fáskrúösfiröi, vekur oft athygli
fyrir beinskeytta gagnrýni á
margvíslegt þjóöfélagslegt rang-
læti, sem bitnar illa á alþýðu
landsins.
Nýlega vakti Eiríkur athygli á
sérkennilegu skipa- og kvóta-
braski, sem kemur illa viö
heimabyggð hans. Og fyrstu
kjarasamningar ársins voru
gerðir undir hans forystu á Fá-
skrúðsfirði.
Á síöastliönu sumri vakti
grein, sem Eiríkur skrifaði í viku-
blaöið Austurland, mikla at-
hygli, þar sem hann andmælti
fullyröingu forsætisráöherrans
um aö kreppan í landinu væri
liöin hjá.
í greininni fjallaöi Eiríkur
einnig um hinn gríöarlega
launamismun milli hins al-
menna launamanns og ýmissa
forstjóra á almennum vinnu-
markaöi og jafnvel opinberra
starfsmanna, sem hefðu tvítug-
og jafnvel þrítugfalda þá upp-
hæö sem verkafólkið hefur til
þess að framfleyta sínum fjöl-
skyldum.
Eiríkur Stefánsson vakti líka
athygli fjölmiðla þegar hann
gekk, ásamt liði sínu, af þingi Al-
þýðusambands Austurlands sl.
haust. Útganga Eiríks Stefáns-
sonar vakti meiri athygli fjöl-
miöla en þær þungorðu ályktan-
ir um kjör verkafólks og ranglæt-
iö í launamálum, sem þar voru
samþykktar.
Ályktanirnar, sem voru sam-
þykktar samhljóða, eru þannig
fram settar aö full ástæða var til
aö ætla aö hugur fylgdi máli.
Meöal annars samþykkti þing-
ið eftirfarandi í ályktun um
kjaramál:
„Setja þarf þær leikreglur í
samfélaginu aö komið verði í
veg fyrir að takmarkalaus græögi
harösvíraðra hagsmunahópa,
sem telja sig helstu máttarstólpa
þjóöfélagsins, sogi til sín alla
möguleika á aö bæta kjör þeirra
sem búa viö algera fátækt í okk-
ar samfélagi."
Og ennfremur í ályktun um
fræöslumál:
„Auka þarf fræöslu trúnaðar-
manna og stjórnarmanna verka-
lýðsfélaganna, gera þá hæfari til
þeirra starfa sem þeir eru kosnir
til."
Ályktanir þingsins, sem hefðu
átt aö vera mun meira fréttaefni
en útganga Eiríks og félaga hans
af þinginu og eru athyglisveröar
á allan hátt, fengu litla umfjöll-
un í fjölmiölum, en uppþot Ei-
ríks því meiri, þótt ályktanirnar
séu í fullu samræmi viö mál-
flutning hans jafnt á þinginu
sem annarstaöar.
Þegar forystumenn í verka-
lýöshreyfingunni og hreyfingin
sjálf fjalla nú, skömmu fyrir
kjarasamninga, meö þessum
hætti um þaö alvarlega launa-
misrétti, sem hér viögengst,
veröur mörgum eflaust hugsaö
til umræöna og yfirlýsinga und-
anfarinna ára og áratuga um
þetta efni.
Hver hefur árangur þeirrar
umræöu oröiö? Hefur launa- og
aðstööumunurinn farið minnk-
andi?
Þá veröur áleitin spurningin
um þaö hve mikil alvaran sé að
baki gagnrýni forystumannanna
á launamismuninn og þá einnig
spurningin um þaö hvaö verka-
lýðshreyfingin hafi sjálf gert, þar
sem hún hefur meiri tök á, til að
draga úr þessum launamismun.
Umræöan, sem verið hefur
um þessi mál, hefur almennt
ekki -leitt til jafnaðar á launum
eða tekjum.
Þvert á móti breikkar bilið
milli hátekjumanna og þeirra
sem minna hafa.
Satt aö segja virðist vera að
fram að þessu hafi lítil alvara
búiö að baki allskonar sam-
þykkta um þessi efni og hneyksl-
un leiðtoganna á því sem þeir
kalla launaspillingu.
Að minnsta kosti hefur gagn-
rýnin á launaspillinguna veriö
ómarkviss og lítiö fylgt eftir með
aðgeröum til að draga úr henni.
Hefur umfjöllun verkalýös-
hreyfingarinnar um þessi mál
yfirleitt verið nokkuð annaö en
„Stofnanir verkalýðs-
hreyfingarinnar hafa í
sinni þjónustn marga
hálaunamenn á „banka-
stjóralaunum" og
skammta þeim og
„sjálftökuliði" lögmanna
ríflega á kostnað hinna
almennu félaga."
veikburða tuö um há laun
bankastjóra, ýmissa embættis-
manna og lögmanna?
Einn af þekktustu forystu-
mönnum verkalýöshreyfingar-
innar hefur þó kallað þær stéttir
„sjálftökuliö" og hefur taliö
brýnt aö hefta ofríki þeirra í
tekjuöflun.
Hvaö hefur orðið af þeirri bar-
áttu verkalýðshreyfingarinnar,
sem í eina tíö bryddaði lítillega
á, gegn forréttindaaðstöðu ým-
issa, svo sem lögmanna, til þess
að ákvarða sjálfar laun sín?
Hefur sá hluti launamismun-
arins eöa launaspillingarinnar,
er tilheyrir stofnunum sem
verkalýðshreyfingin á sjálf hlut
aö, nokkurn tíma verið ræddur á
opinberum vettvangi hreyfing-
arinnar?
Stofnanir verkalýðshreyfing-
arinnar hafa í sinni þjónustu
marga hálaunamenn á „banka-
stjóralaunum" og skammta
þeim og „sjálftökuliði" lög-
manna ríflega á kostnaö hinna
almennu félaga.
Ekki þarf að leita mikið eða
vandlega til að finna dæmi um
há laun þeirra forstjóra og
„sjálftökuliös", sem verkalýös-
hreyfingin ber sjálf ábyrgð á eöa
útvegar tekjur.
Ýmis dæmi um þaö birtust í
skattskrám umdæmanna sl.
sumar., þar á meöal í skattskrá
umdæmis Eiríks Stefánssonar,
Austurlandsumdæmi. Útdráttur
úr henni var birtur í vikublaðinu
Austurlandi. í einu af efstu sæt-
um þeirrar skrár trónir fram-
kvæmdastjóri Lífeyrissjóðs Aust-
urlands á lista yfir hæstu skatt-
greiðendur umdæmisins.
Það liggur beinast viö aö á-
lykta aö háir skattar hans séu
vegna tekna frá Lífeyrissjóðn-
um.
Ef svo er, eiga verkalýðsfélögin
VETTVANGUR
á Austurlandi þátt í aö viðhalda
óþolandi ástandi launaspillingar
og því óréttlæti sem Eiríkur Stef-
ánsson telur með réttu aö ríki í
launamálum í landinu.
Einnig birtast árlega upplýs-
ingar úr skattskrám, sem segja
mikið til um tekjur „sjálftöku-
liösins", þar á meðal lögmann-
anna.
Að vísu kom þar fram á sl.
sumri aö sumir þessara manna
búa viö svo bág kjör, aö helst má
líkja þeim viö kjör atvinnulítilla
verkamanna, þótt meöaltekjur
úrtaksins reyndust vera um
250.000 krónur í mánaðarlaun.
Úrtakiö gaf hins vegar til
kynna aö tekjur flestra starfandi
lögmanna væru nær 500.000
krónum á mánuði.
Lífeyrissjóöirnir hafa í þjón-
ustu sinni lögmenn, sem vinna
innheimtustörf fyrir sjóöina.
Mikill hluti starfa þessara lög-
manna er innheimta vanskila-
lána hjá sjóðfélögum, sem eru
flestir félagar í verkalýösfélögun-
um, vinnandi eftir kjarasamn-
ingum verkalýðsfélaganna, og
hafa lent í vanskilum með lán
sín hjá sjóðunum.
Ástæöur vanskilanna eru yfir-
leitt minni tekjur vegna rýrn-
andi vinnu eöa þá atvinnumiss-
ir.
Lífeyrissjóður Austurlands,
sem Eiríkur Stefánsson og félag
hans á aðild aö, hefur eins og
aðrir sjóðir í s'nni þjónustu lög-
mann til þessara starfa.
Laun hans eru auðvitað ákveö-
in-af honum sjálfum og eru þau
ekki skorin viö nögl fremur en
venja þeirra „sjálftökumanna"
er.
Samkvæmt fyrirliggjandi
gögnum verður ekki séö annað
en aö lögmaðurinn nýti vel
tekjumöguleika sína hjá þeim
sjóöfélögum sem Lífeyrissjóöur-
inn veitir honum vinnu hjá.
Dæmi eru um að innheimtú-
laun lögmannsins hjá einum
einstaklingi nemi um fimm til
sex mánaöa launum verkafólks í
tímavinnu.
Er þetta kannski hin tak-
markalausa græögi, sem rætt er
um í samþykkt þings Alþýöu-
sambands Austurlands?
Það væri fróðlegt aö vita
„Hefur umfjöllun verka-
lýðshreyfingarinnar um
þessi mál yfirleitt verið
nokkuð annað en veik-
burða tuð um há laun
bankastjóra, ýmissa emb-
œttismanna og lög-
manna?"
hvaöa nafn verkalýösleiötogarn-
ir, sem ábyrgö bera á þessari
stofnun, gefa tekjuöflun af þessu
tagi.
Stjórnendur Lífeyrissjóös
Austurlands, sjóös þeirra sam-
taka sem samþykkja þessar skor-
inoröu ályktanir, hafa afhent
lögmanninum þessa tekjulind,
sem er aö mestu verkafólk í erf-
iðleikum, án nokkurra skilyröa
um afslátt eöa ívilnanir á inn-
heimtuþóknunum. Meb því
móti skeröa þeir stórlega mögu-
leika fólksins til greiöslu skulda
sinna og halda því lengur á klafa
vanskilanna.
Hvers vegna gera þeir þaö?
Þeirrar spurningar ættu Eiríkur
og fleiri verkalýösleiötogar aö
spyrja stjórnendur sjóöanna og
sjálfa sig.
Þeir hljóta aö vita að inn-
heimtur er hægt aö framkvæma
meö sama árangri fyrir sjóbinn,
en á mun ódýrari hátt fyrir van-
skilafólkið.
Stjórnendur Lífeyrissjóös
Austurlands eru aö hálfu fulltrú-
ar verkalýösfélaganna á Austur-
Iandi og bera þeir því fulla á-
byrgö á kjörum lögmannsins
hvaö varbar sjálfteknar inn-
heimtuþóknanir hans vegna
sjóösins.
Það eru þau launakjör, ásamt
launakjörum framkvæmdastjór-
ans, sem Eiríkur Stefánsson
gagnrýnir í grein sinni aö séu viö
lýði í þjóðfélaginu á sama tíma
og verkafólk býr viö sáran skort.
Þarna ræður og ferðinni hin
„takmarkalausa græðgi harö-
svíraðra hagsmunahópa" sem
rætt er um í ályktun þingsins.
Lífeyrissjóbur Austurlands er í
þessari grein aöeins nefndur
vegna þess aö hann er sjóöur Ei-
ríks Stefánssonar og þeirra ann-
arra, sem samþykkja kjarnyrtar
ályktanir á þingi Alþýðusam-
bands Austurlands.
Ennfremur til að sýna aö þegar
verkalýösleiötogar skrifa um
kjaramál verkafólks meö þeim
hætti sem Eiríkur gerði, eru þeir
ekki alveg samkvæmir sjálfum
sér í skrifum sínum og þegar þeir
standa vib stjórnvölinn í nefnd-
um sínum og stjórnum.
Þeir viröast ekki vita hvaö ger-
ist undir handarjaðri þeirra
sjálfra, hvaö þá átta sig á því
hvernig félagar þeirra eru féflett-
ir fyrir atbeina þeirra eigin stofn-
ana.
Eða eiga menn aö trúa því aö
þeir, sem hæst gagnrýna þetta ó-
réttlæti, viti hvern þátt þeir eiga
í að viðhalda því?
Þab er hins vegar nauðsynlegt
aö krefja þá verkalýðsforingja,
sem er fullkunnugt um hvernig
þessum málum er háttað — og
þeir eru til — skýringa á þeirra
þætti í því að þessum málum er
svo fyrir komiö.
Ég vil að lokum hvetja verka-
fólk til þess aö krefjast þess af
leiðtogum verkalýðshreyfingar-
innar aö þeir taki mark á sam-
þykktum samtaka sinna, og vísa
í því sambandi sérstaklega til
samþykkta 21. þings Alþýðu-
sambands Austurlands frá sl.
hausti og tilvitnana í þær hér að
framan.
Eiríkur Stefánsson á heiöur
skilinn fyrir málflutning sinn og
baráttu fýrir sitt fólk.
Hann skortir ekki viljann til
þess að vinna vel. Hann skortir
hins vegar upplýsingar og fleiri
holla samstarfsmenn með næga
þekkingu og vilja til aö sinna
sínum verkefnum vel meb al-
hliða hagsmuni verkafólks fyrir
augum.
Höfundur er áhugamabur um verkalýbs-
mál.