Tíminn - 01.02.1995, Blaðsíða 16

Vebrib í dag (Byggt á spá Ve&urstofu kl. 16.30 í gær)
• Suburland: Hægvi&ri en sunnan kaidi og dálítil snjókoma síbdeg-
is.
• Faxaflói og Brei&afjör&ur: Nor&vestan gola og bjart ve&ur í fyrstu.
Su&vestan kaldi og dálítil snjókoma sí&degis.
• Vestfir&ir: Su&vestan kaldi og úrkomuiaust.
• Strandir og Nl. vestra: Hægvi&ri og léttskýjab sí&degis.
• Nl. eystra og Austurland a& Glettingi: Su&vestan kaldi og a&
mestu þurrt.
• Austfir&ir: Su&vestan kaldi og léttskýjab.
• Su&austurland: Nor&vestan og vestan kaldi. Úrkomulaust.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsrábherra lítur á til-
lögur Vestfírbinganna sem framhald af Vestfjarba-
abstob:
Vilja slást og
rýra hlut annarra
Sighvatur Björgvinsson, Þorkell Helgason og Atli Freyr Gubmundsson úr vibskiptaráöuneyti ásamt Georg Ólafs-
syni frá Samkeppnisstofnun. Tímamynd cs
Tvœr fyrirtœkjablokkir umsvifamiklar í atvinnulífinu og sú þriöja aö
myndast í lífeyrissjóöunum:
Forstjórar og kerfiskarlar
skyggja á völd pólitíkusa
Sjávarútvegsrá&herra reiknar
meb a& þingmenn Sjálfstæ&is-
flokksins á Vestfjör&um vilji me&
tillögum sínum fá a& slást vi&
önnur sjávarútvegspláss á Iand-
inu og rýra þeirra hlut. Hann lítur
á tillögur þeirra sem framhald af
sérstakri 300 m. kr. Vestfjar&aa&-
sto& sem Vestfir&ingar hafi fengi&
framgengt umfram önnur sjávar-
útvegsfyrirtæki.
„Vestfir&ingar hafa gjarnan
reynt ab hafa sérstö&u í þessum
málum," segir Þorsteinn Pálsson,
aöspuröur um hvort þingmenn
Sjálfstæbisflokks á Vestfjör&um séu
ekki einungis aö skapa sér svigrúm
fyrir kosningar meö tillögum sínum
í sjávarútvegsmálum.
„Þeir knú&u fram sérstakar að-
gerbir til stu&nings sjávarútvegsfyr-
irtækja á Vestfjör&um, sem aðir
nutu ekki," segir Þorsteinn. „Ég geri
ráð fyrir að þeir vilji með jressu
halda því striki. í sóknarmarkskerfi
byrja byggðirnar aö takast á. Sókn-
armarkskerfi í sjávarútvegi þýðir
byggö gegn byggð. Ef ein byggð
nær til sín auknum aflaheimildum
er það á kostnað annarra, þannig að
þab upphefjast mikil slagsmál á
milli byggðanna. Ég býst við a& það
sé þab sem þeir vilja leggja áherslu
„í fyrrahaust sög&ust menn
ætla a& vera tilbúnir meö alla
kröfugerö í október, búnir
meö sérkjarasamninga um
áramót og þá yr&u samningar
tiibúnir til undirritunar. En
þaö hafa nokkrir sólarhringir
li&iö sí&an þá," segir Karítas
Pálsdóttir, forma&ur fisk-
vinnsludeildar Verkamanna-
sambandsins.
Hún segist ekki vita annab en
aö þab sé almennur vilji fyrir
því aö aðilar nái saman sem
fyrst bæði hvaö varðar gerö sér-
kjarasamninga og almennra
kjarasamninga. En því miöur
viröist allt vera í hálfgeröu
strandi og lítil hreyfing á þeim
atri&um er lúta aö gerö nýs
kjarasamnings. Karítas segir
brýnt aö einhver hreyfing fari
ab komast á viðræður samn-
ingsaðila og þá einkum þegar
haft er í huga aö skammt er eft-
ir af starfstíma Alþingis. En sam-
kvæmt dagskrá þingsins er síö-
asti starfsdagur þess föstudagur-
inn 24. febrúar n.k.
„Þá vitum viö aö þab verður
komin ákveðin upplausn en viö
vitum ekkert hvab þab þýöir í
raun og veru," segir formaöur
fiskvinnsludeildar VMSÍ.
Fátt eitt hefur miöað í gerö
nýs sérkjarasamnings fyrir fisk-
á, að slást við önnur sjávarútvegs-
pláss á landinu og rýra þeirra hlut.
„Við höfum nokkra reynslu af
því að stybjast við stjórntæki af
þessu tagi," segir Þorsteinn Pálsson.
„Ef menn ætla sér að ná fram
ákveðnum fiskverndar- og upp-
byggingarmarkmibum, þá er alveg
ljóst að þetta stjómkerfi kallar yfir
sjávarútveginn miklu meiri mib-
stýringu og opinber afskipti af veið-
unum heldur en núverandi kerfi. Ég
tel að það væri til skaða."
Sjávarútvegsráðherra segist ekki
sjá neitt því til fyrirstöðu að gerður
verði faglegur samanburöur á mis-
munandi stjórnkerfum fiskveiða
sem byggji annars vegar á sóknar-
marki eins og Vestfirðingarnir
leggja til og hins vegar á aflamarki.
„Við höfum gert það áður," segir
Þorsteinn. „Við höfum gengið í
gegnum þá umræbu, við höfum
gengið í gegnum reynsluna, en ég
hef ekkert á móti því að menn geri
samanburð á þessum tveimur meg-
inleiðum við stjórnun fiskveiða."
Stjórn sjávarútvegsnefndar Sjálf-
stæðisflokksins er meb málið í sín-
um höndum, en innan hennar
verður væntanlega ákveðið hvað
gert verður við tillögur þingmanna
Vestfjarða innan flokksins. ■
vinnslufólk og raunar einnig
hjá öllum öörum sem hafa haft
lausa samninga frá því um ára-
mót. Karítas segir aö í samn-
ingaviöræöum fiskvinnslufólks
við sína viðsemjendur sé verið
að takast á um nokkur atriði í
kauptryggingunni, en höfuð-
krafa fiskvinnslufólks er að at-
vinnuöryggi þess verði betur
tryggt en verið hefur. Hún segir
að það verði ekki gengið til
Þessa dagana er veri& a& dreifa
bla&i til allra Reykvíkinga undir
yfirskriftinni, „Nýárskve&ja R-
listans er bakreikningur til borg-
arbúa". Enginn er skrifa&ur fyrir
þessum bla&i, en fullvíst má telja
a& hann komi úr höfu&stö&vum
Sjálfstæ&isflokksins og er verib a&
gagnrýna þá ákvör&un R-listans
a& leggja á sérstakt holræsagjald á
borgarbúa, sem nemur 5S0 millj-
ónum á ári hverju.
Sigrún Magnúsdóttir, borgarfull-
trúi R-listans, segir „flugurit" þetta
lýsa málflutningi Sjálfstæ&isflokks-
Hve ríkisforstjórar og embætt-
ismenn hafa raunverulega
ö&last mikil og ví&tæk völd í
íslensku atvinnulífi, þótt
hljótt fari, var þaö sem viö-
skiptaráðherra, Sighvati
Björgvinssyni, kom einna
neinna samninga fyrr en þau
mál séu leyst, enda sé kaup-
tryggingin sú grundvallarfor-
senda sem fiskvinnslufólk er
ekki tilbúið að hverfa frá. Þótt
erfiðlega gangi í augnablikinu
sé enn von að ná ásættánlegum
samningum sem tryggja at-
vinnuöryggi fiskvinnslufólks. í
það minnsta sé enn verið að
ræða málin og engum viðræð-
um hefur verið slitið. ■
ins og sé í samræmi við ræðu Árna
Sigfússonar um fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar. „Árni kom í
ræðustól eins og hvítþveginn eng-
ill, og lét sem hann og Sjálfstæðis-
flokkurinn hefðu aldrei komið ná-
lægt stjórn þessarar borgar. Þeir
leggja til sparnað, en rökstyðja ekki
meb neinum hætti hvernig honum
eigi að ná fram. Það er greinilegt að
málflutningur sjálfstæðismanna
kemur til með ab verða á þessum
nótum," segir Sigrún. Fluguritið,
sem sé ómerkt, sé einhliða og
ómerkilegur áró&ur. ■
mest á óvart í skýrslunni;
„Stjórnunar- og eignatengsl í
íslensku atvinnulífi", sem
unnin var af Samkeppnisráöi.
Þau völd og ítök sem fjölmi&l-
ar væru sífelt aö eigna stjórn-
málamönnum bliknuöu í
þeim samanburöi. Hvaö ein-
staklingar, bæöi á vegum hins
opinbera og einkafyrirtækja,
komi víöa viö sögu og sitji í
stjórnum margra fyrirtækja
telur Sighvatur meira um en
margir geri sér grein fyrir.
Merki þess aö „blokkir" fyrir-
tækja hafi myndast í atvinnulíf-
inu er staðfest í skýrslunni. Þar
er um að ræða, að stærstu fyrir-
tækin á sviði trygginga, olíu-
verslunar, flutninga, útflutnings
sjávarfangs og ferðaþjónustu,
tengjast með gagnkvæmu eign-
arhaldi og miklum stjórnunar-
tengslum, þar sem sömu menn
eru gjarnan í forystu og sitja í
stjórnum fjölmargra þessara fyr-
irtækja — sumir jafnvel í allt
upp í 8-12 stjórnum.
Tvær fyrirtækjablokkir eru
fyrirferðarmestar: í fyrsta lagi:
Eimskip—Burðarás, Flugleiðir,
Sjóvá—Almennar og Skeljung-
ur. í örðu lagi: Íslenskar sjávaraf-
urðir, Olíufélagið hf., Samskip,
Samvinnusjóður íslands og Vá-
tryggingafélag íslands. Við-
skiptaráðherra telur sig sjá
merki þess að 3. „blokkin" sé að
myndast í lífeyrissjóöunum.
Umfang lífeyrissjóðanna á fjár-
magnsmarkaðnum og fjárfest-
ingar þeirra í fyrirtækjum séu
umhugsunarefni. Stjórnarseta
forsvarsmanna sjóðanna í fyrir-
tækjum, í krafti slíkra fjárfest-
inga, sé dæmi þess hve algengt
sé ab einstaklingar fái völd í fyr-
irtækjum án þess að þeir sjálfir
eigi hlut í þeim.
„Þá kemur í ljós sú tilhneig-
ing að Samvinnulífeyrissjóður-
inn fjárfestir frekar í fyrirtækj-
um sem áður höfbu tengsl við
SÍS. Lífeyrissjóöur verslunar-
manna fjárfestir aftur á móti
gjarnan í „blokk" sem tengist
einkarekstri (Kolkrabba). Því er
eðlilegt að spurt sé, var hreint
arðsemismat haft ab leiöarljósi
við fjárfestinguna (kaup á eign-
arhlutdeild í fyrirtækjum)?",
spyr viðskiptaráðherra.
Eignarhlutdeild olíufélag-
anna í fjölmörgum útgerðarfyr-
irtækjum varð einnig meðal at-
hygliverðra niburstaðna skýrsl-
unnar — einkanlega í ljósi hins
sterka réttar útgerðarfyrirtækj-
anna á nýtingu fiskimiðanna.
Tengsl milli eignar og valds
eru sögð lítil í íslensku atvinnu-
lífi, þar sem stjórnendur eiga
iðulega lítinn eða engan hlut í
þeim fyrirtækjum sem þeir
stýra.
Umsvif ríkisins í atvinnulíf-
inu reynast mikil og margvísleg.
Það byggist að hluta til á nærri
100 milljarða kr. eign, að hluta á
valdi til að úthluta takmarkaðri
aðstööu til atvinnurekstrar og
að hluta á því valdi aö setja at-
vinnulífinu reglur og líta eftir
framkvæmd þeirra.
Markaðsleiðsögn eða fá-
keppni er algeng. Eitt til fjögur
fyrirtæki eru iðulega leiðandi á
mörkuðum. Varðandi spurn-
ingu um hringamyndun segja
skýrsluhöfundar ekki sjálfgefið
að stór fyrirtæki neyti aflsmun-
ar. Aðstæður á einstökum mörk-
uöum gefi þó tilefni til að sam-
keppnisyfirvöld verði á varð-
bergi. ■
BEINN SIMI
AFGREIÐSLU
TÍMANS ER
563 «1631
FJÓRIAI.DUR 1. VINNINGUR
I haust sem leiö bjuggust menn viö aö gerö kjarasamninga yröi lokiö
í byrjun þessa árs. Fiskvinnslufólk:
Hætta á upplausn ef
samningar dragast
Óundirritab plagg sem dreift er til borgarbúa. Sigrún
Magnúsdóttir borgarfulltrúi:
„Flugurit"