Tíminn - 09.02.1995, Blaðsíða 4

4
Wíwtom
Fimmtudagur 9. febrúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavik
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Staðsetning stofn-
ana og fyrirtækja
Það er staðreynd sem öllum er kunn, að gífurlegur
vöxtur hefur verið á höfuðborgarsvæðinu síðustu
áratugi, og reyndar má rekja þá þróun alla þessa
öld. Sá vöxtur á rætur að rekja til ýmissa þátta. Á
höfuðborgarsvæðinu hefur alltaf verið mikil út-
gerð; og þar við bætist að borgin er miðstöð há-
skólamenntunar og menntunar á framhaldsstigi í
landinu og stjórnsýslan hefur þar aðsetur. Jafn-
framt er borgin miðstöð verslunar og innflutn-
ings. Þegar allt þetta leggst saman, er niðurstaðan
höfuðborgarsvæði þar sem búa um 60% íbúanna í
landinu.
Mikil umræða hefur verið um byggðamál í land-
inu nú í seinni tíð og hvort möguleikar séu á að
draga eitthvað af opinberri þjónustu út á lands-
byggðina. Opinber þjónusta hefur einkum verið í
sviðsljósinu vegna þess að álitið hefur verið að rík-
isvaldið fái þar einhverju um þokað. Lítið hefur
orðið af framkvæmdum. Aðalstöðvar Skógræktar
ríkisins voru fluttar til Egilsstaða fyri'r nokkrum ár-
um og embætti veiðistjóra var flutt til Akureyrar,
svo sem umtalað er. Dómstólar hafa risið í lands-
hlutunum með löggjöfinni um aðskilnað dóms-
valds og umboðsvalds í héraði og Byggðastofnun
hefur komið upp útibúum út á landi.
Flutningur einkafyrirtækja út á landsbyggðina
hefur ekki verið með í þessari umræðu, en þó er
eitt dæmi um velheppnaðan flutning starfsemi í
einkageiranum út á land, sem er flutningur kjöt-
vinnslu Sláturfélags Suðurlands á Hvolsvöll. Ekk-
ert heyrist um annað en það hafi verið hin besta
ráöstöfun. Nú er hins vegar að verða mikil og af-
gerandi breyting á þessu. Það hefur komið í ljós að
einkafyrirtæki lýsa sig reiðubúin til þess að flytja
starfsemi sína frá Reykjavík og til Akureyrar, þjóni
það viðskiptahagsmunum þeirra. í þessari um-
ræðu hafa alls ekki heyrst rök sem tíðum hafa ver-
ið notuð í opinberri umræðu um flutning ríkisfyr-
irtækja.
Það er Ijóst að þessi atburðarás setur alla þessa
umræðu um stofnanaflutning í nýtt ljós. í ljósi
þeirra atburða, sem orðið hafa að undanförnu, má
spyrja hvað sé um þau áform sem komu fram í
skýrslu nefndar forsætisráðherra um stofnana-
flutning. Það er engu líkara en það séu samantek-
in ráð að fara í engu eftir þeirri skýrslu eða þeim
tillögum sem þar voru lagðar fram. Henni er
stungið svo rækilega undir stól og þagað svo
vendilega um hana í þeirri umræðu, sem nú fer
fram, að athygli vekur.
Þar voru lagðir til flutningar á ýmsum ríkis-
stofnunum út á land, svo sem Rafmagnsveitum
ríkisins, Vegagerð ríkisins, Skipulagi ríkisins og
Landmælingum íslands, svo eitthvað sé nefnt.
Um þessa skýrslugerð, sem þó er á vegum forsætis-
ráðuneytisins og þar með forsætisráðherra Davíðs
Oddssonar, er þagað þunnu hljóði.
Atburðarásin á Akureyri hlýtur að vekja frekari
spurningar um einkageirann. Er það náttúrulög-
mál að Mjólkursamsalan þurfi að byggja sig upp í
Reykjavík um ókomna tíð? Síðustu atburðif sýna
að svo er ekki. Þannig mætti áfram telja.
Já Davíö, alveg bráðhlægilegt
Davíö Oddsson hefur mjög ríka
kímnigáfu og gildir þá einu þótt
kímnin beinist aö honum sjálf-
um. Hann hefur m.ö.o. húmor
fyrir sjálfum sér. Slíkt er mikill
kostur, ekki síst fyrir stjórn-
málamenn sem hvaö eftir ann-
aö veröa aö athlægi fyrir axar-
sköft sín.
í vikunni gaf Davíö út yfirlýs-
ingu um aö ef þingmenn af-
greiddu tillögu um skipan rann-
sóknarnefndar á embættis-
færslu Össurar Skarphéöinsson-
ar til nefndar, í staö þess aö vísa
henni frá, liti hann svo á aö þaö
jafngilti vantrausti á Össur sem
umhverfisráöherra. Tillögunni
um rannsóknarnefndina var
síöan vísaö til nefndar, sem
samkvæmt yfirlýsingum Davíös
þýddi aö búiö var aö lýsa van-
trausti á Össur, sem undir
venjulegum kringumstæöum
heföi þá átt aö þýöa aö Össur, ef
ekki öll ríkisstjórnin, segöi af
sér. Ekkert slíkt geröist þó og
stafar þaö af því aö meirihluti
þingmanna viröist ekkert taka
mark á því þó Davíö sé meö ein-
hverjar yfirlýsingar um aö veriö
sé aö greiöa atkvæöi um van-
traust á ráöherra í ríkisstjórn-
inni eöa jafnvel ríkisstjórnina
sjálfa.
Hlusta ekki á Davíð
Meira aö segja stjórnarliöar
nenntu ekki aö sinna upphlaup-
inu í forsætisráöherranum sín-
um og gengu ýmist í berhögg
viö hugmyndir hans í þessu
máli eöa sáu ekki ástæöu til aö
mæta á þingfund, þó Davíö
væri aö gera eitthvert stórmál úr
þessu. Þannig var t.d. ekki hægt
aö skilja tilvísun Matthíasar
Bjarnasonar til þess aö hann
hafi aldrei kynnst vinnubrögö-
um af þessu tagi þá þrjá áratugi,
sem hann hafi setiö á þingi,
GARRI
ööruvísi en svo aö honum finn-
ist forsætisráöherrann slíkur ný-
græöingur í þingstörfum aö
óþarfi sé aö hlusta á hann.
Eftir stendur aö tvennt er til í
þessari stööu. Annaö hvort
geröi Davíö sig aö athlægi meö
því aö stilla málum upp meö
þessum hætti og þurfa síöan aö
éta ofan í sig niöurstööuna, og
er í leiöinni uppvís aö miklum
dómgreindarbresti. Hitt er aö
menn taki forsætisráöherra lýö-
veldisins bókstaflega og trúi því
að hann viti hvaö hann sé aö
segja. Þá er búiö að samþykkja
vantraust á Össur og seta hans í
ráðherraembætti nýtur ekki til-
skilins meirihlutastuönings lög-
gjafarvaldsins. Slíkt væri vita-
skuld alvarlegt mál.
Með húmor fyrir
sjálfum sér
En þjóðin þarf svo sem ekki
aö velkjast í vafa um hvorn pól-
inn Davíð sjálfur tekur í hæö-
ina. Hann tekur sjálfan sig ekki
alvarlega og segir aö auðvitaö
hafi ekkert vantraust veriö sam-
þykkt á Össur Skarphéðinsson.
Og á stundum sem þessum
kemur sér vel að hafa húmor
fyrir sjálfum sér og geta slegið
öllu upp í grín. Davíð segir í
Mogganum í gær: „Þeir sem
greiddu atkvæöi á móti voru all-
ir á móti vantrausti á ráðherr-
ann og fjöldi þeirra sem greiddi
atkvæöi meö, svo sem Ólafur
Ragnar Grímsson, Steingrímur
J. Sigfússon, Kristín Einarsdótt-
ir, Guörún Helgadóttir og Matt-
hías Bjarnason, lýstu því yfir aö
þetta væri ekki vantraust. Ég
greiddi atkvæöi út frá hinu
sjónarmiðinu, en hinir skýröu
sitt atkvæöi. Ef þeir heföu ekki
gert þaö væri málið slæmt, en
nú er þaö aðeins bráðhlægi-
legt."
Auðvitað er máliö bráðhlægi-
legt, eins og Davíð segir, því þaö
er ekki á hverjum degi sem for-
sætisráöherra ríkis þarf aö rétt-
læta setu ráðherra í ríkisstjórn
sinni með því aö benda á aö
stjórnarþingmenn gefi frat í
það, þegar forsætisráðherrann
skilgreinir atkvæöagreiöslur á
þingi sem atkvæðagreiðslur um
vantraust.
Garri
I anda samkeppninnar
Farið er að skáka fyrirtækjum og
stofnunum fram og til baka um
landiö, úr landi og inn í landið.
Bæjarstjórnir em umsvifamiklar í
þeirri atskák, sem verður sífellt
æsilegri og byggist á samkeppnis-
hugsjóninni. Sú hugsjón er aö
taka viö af úreltum hugmynda-
fræðum og trúarbrögðum, sem
raunar láta svolítið að sér kveöa í
vinsældakeppninni um hugi og
hjörtu guðsbarnanna.
Þaö, sem gerir atskákina um
fyrirtækin heillandi, er aö maöur
veit aldrei hvort þaö em tafl-
mennirnir eða þeir, sem leika
þeim, sem stjórna atinu og hverj-
ir em hinir raunverulegu sam-
herjar og hverjir andstæöingar.
Hverjir til að mynda bursta
hverja á Akureyri — SH, ÍS, ÚA
eöa bæjarstjórnin — og hvernig
stendur á aö borgarstjórn Reykja-
víkur lenti í leikbanni?
Enginn ætlar sér þá dul aö
skýra skákina og fara yfir leiki og
afleiki, enda em leikreglur
óþekktar og var umkomuleysi
borgarstjórans algjört, þegar
hann lýsti yfir aö hann heföi
ekkert í höndunum og ekkert aö
bjóða til aö vera gjaldgengur í
strákaleiknum.
Fyrirtækjaatið
Allt í einu kemur í ljós að fyr-
irtækjaatinu fyrir noröan er ekki
lokið og er framlenging boöuö.
Væntanlega er verið að semja
óskiljanlegar leikreglur upp á
nýtt og útgerðar-, fiskvinnslu-
og sölufyrirtæki haldi áfram aö
urga hvert í ööru og bæjarstjórn
aö láta bjóöa í sig eöa yfirbjóða
aðrar bæjarstjómir og sölufyrir-
tæki eftir atvikum.
Klofningur á vinstri vængnum
fylgir sjálfkrafa, eins og í öllum
öörum umsvifum sem stjórn-
málafólk kemur nærri.
Stóru fisksölufyrirtækin eru á
hraðferð frá Reykjavík, eitt fariö
til Hafnarfjaröar og önnur á upp-
boði á Akureyri og er allt falt,
uppboðshaldararnir líka, og er
allt á huldu um hver kaupir hvern
áður en yfir lýkur. Enda eru fleiri
Á víbavangg
sveitarfélög farin að hnykla vöðv-
ana og meira en fús til að taka
þátt í hráskinnaleiknum.
Og fleira er matur en fiskur og
feitt ket. Þar sem mikið skortir á
að nóg sé til af olíufélögum og
bensínpumpum í stórveldinu, á
nú aö ráöa bót þar á og familían
Irving í Kanada býöst til að
koma upp olíustöð og dreifing-
arkerfi.
Borgarstjórnin í höfuöþétt-
býlinu býöur lönd og hornlóöir
eftir þörfum og nægt pláss und-
ir forkunnarfagra olíugeyma til
aö lýsa upp í skammdeginu eins
og tíðkast í þorpinu, þar sem
áberandi olíubirgöastöövar eru
taldar til yndisauka.
í bróberni...
Gaflarar snúast öndveröir og
segja viðskiptasiðgæði R-fólks-
ins í Reykjavík harla bágboriö
að bjóöast til aö taka Irvingfeög-
um opnum örmum. Vilja fá þá
sjálfir og skilja ekkert í að sveit-
arfélög skuli koma svona fram
hvert við annað.
At fyrirtækja og sveitarfélaga
tekur á sig ýmsar myndir og er
kaupskapur meö fiskveiöikvóta
sífellt ágreiningsefni og stund-
um hiö skrautlegasta. Stofnana-
flutningar eru búnir aö vera á
dagskrá í aldarfjórðung og þegar
loks tekst aö flytja fjögurra
manna stofnun frá Reykjavík til
Akureyrar veröur allt brjálaö.
Alþingi lýsir frati á Össur hinn
umhverfisvæna fyrir flutning-
inn og fjöldi landsbyggöarþing-
manna fordæmir hann. Skrýtiö!
Háskólinn snýst öndverður
gegn því aö taka vísindamann í
vinnu sem ekki vill flytja norö-
ur, en enginn hefur neitt viö
það aö athuga að Sölumiðstöö
hraðfrystihúsanna taki til við að
ráöskast með háskólanum á Ak-
ureyri í valdaspilinu.
Svona geta byggðamálin veriö
snúin og má meö sanni segja aö
í bróöerni vega menn hver ann-
an þe'gar þau eru annars vegar.
Gamli, góöi hrepparígurinn
er kominn á æöra stig og lofleg-
ur samkeppnisandinn gerir
hann illvígari en nokkru sinni
fyrr. Og af því aö leiksiok eru
engin, veit maður aldrei hverjir
eru í hlutverki refsins og hverjir
veiöimanna og hver er að veiða
hvern, eöa hvort Akureyringar
sitja uppi meö SH fyrr en varir
eða SH meö Akureyringa. Né
hvort Össur er vantraustsins
veröur. (Eöa svoleiðis). OÓ