Tíminn - 09.02.1995, Page 5

Fimmtudagur 9. febrúar 1995
5
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Það stób aldrei til
Nýlega var sagt frá því á prenti að
Reykjavíkurborg krefðist að fá til
baka stóran hluta þeirrar lóðar sem
borgin, á sínum tíma, úthlutaði
Ríkisútvarpinu viö Efstaleiti. Mér
kom í stans. Krafan er þó ekki ný.
En málið er, í hæsta máta, alvarlegs
eðlis.
Þegar undirbúin var bygging út-
varpshúss var höfuðmarkmið tví-
þætt: Að búa stofnuninni sem best
starfsskilyröi í eigin húsnæði og það
sem fyrst. Og að tryggja svigrúm til
vaxtar og eðlilegrar þróunar í fram-
tíðinni.
Meðal fyrstu viðfangsefna þeirra,
er að undirbúningi unnu, var að
velja húsinu stað er þjónað gæti
þessum markmiðum. Af augljósum
„Því má ekki gleyma að
þá kom engum til hugar,
hvorki hjá borg né bygg-
ingamefnd, að byggt yrði
á öllu svceðinu þegar í
byrjun. Og ekki heldur í
allra nœstu framtíð. Það
var á allra vitorði og án
undirmála að ekki var
œtlunin að tjalda til
einnar ncetur að því er
varðaði landrými."
VETTVANGUR
ástæðum þótti hagkvæmt að byggja
inni í borginni. Erlendir ráðgjafar
undirbúningshópsins voru sama
sinnis, en lögðu þunga áherslu á að
tryggt yrði nægilegt rými til fram-
búðar. Umframt allt þyrfti að fá
byggingarlóð þar sem því skilyrði
fengist fúllnægt.
Svo vel tókst til að lóð fékkst þar
sem nú stendur Útvarpshúsið, hæfi-
lega stór að dómi þeirra sem -^ð
þeirri ráðstöfun stóðu, beggja meg-
in samningaborðsins.
Því má ekki gleyma að þá kom
engum til hugar, hvorki hjá borg né
byggingarnefnd, að byggt yrði á
öllu svæðinu þegar í byrjun. Og
ekki heldur í allra næstu framtíð.
Það var á allra vitorði og án undir-
mála að ekki var ætlunin að tjalda
til einnar nætur að því er varðaði
Iandrými.
Ekkert hefur breyst sem réttlætt
geti skerðingu á lóð Ríkisútvarpsins
við Efstaleiti. — Það mun koma í
ljós þegar þau mál verða krufin til
mergjar.
Síðustu tímar, svo hið næsta sem
í víðara samhengi, sýna glöggt að
sama gildir um útvarp þjóðarinnar í
dag og klukku hennar forbum. Og
vísa til skáld- og leikverks Halldórs
Laxness:
Þessa klukku má ekki brjóta.
Höfundur er fyrrum menntamálará&herra.
Mikilhæfur stjómandi
Osmo Vánska lætur ekki deigan
síga meb Sinfóníuhljómsveit ís-
lands, því undir stjórn hans eru
tónleikarnir hver öðrum betri.
Hljómsveitin er auðvitab betri
en nokkru sinni fyrr, sem raun-
ar er skólabókardæmi um það
hvernig ná skal árangri á til-
teknu sviði og sem yfirvöld
menntamála ættu ab draga af
lærdóma. Hér var upphafið í
grasrótinni, meb nýjum lögum
um tónlistarskóla sem sett voru
skömmu eftir 1970. Af þessum
lögum leiddi stofnun og eflingu
tónlistarskóla um allt land,
mjög bætta tónlistarþekkingu
nýrrar kynslóöar, og marga
efnilega hljóðfæraleikara sem
nú starfa í Sinfóníuhljómsveit-
inni og ufan hennar. Og að
hluta til þá staðreynd, að þrátt
fyrir allt íþróttaglamrið í fjöl-
miðlum dag eftir dag sýna
kannanir ab fleiri sækja tón-
leika hér á landi en íþrótta-
kappleiki.
En fleira kemur til um ágæti
Sinfóníuhljómsveitarinnar en
tónlistarskólarnir, t.d, harðar
inntökukröfur í hljómsveitina
og heppilegt val aöalstjórn-
enda. Petri Sakari, sem gert hef-
ur garðinn frægan meb hljóm-
sveitinni hin síðari ár, var sagö-
ur mikill uppalandi á tæknilega
sviðinu og smámunasamur um
hreina og gallalausa spila-
mennsku. Osmo Vánska getur
leyft sér ab ganga feti framar og
leggja megináherslu á túlkun.
Enda er stjórnandastíll hans at-
hyglisverður: hann slær ekki
taktinn nema þegar sérstaklega
TÓNLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
er þörf á — þetta gerir hann vilj-
andi, til ab neyða spilarana til
ab hlusta hver á annan — en
leggur sig þeim mun meira eftir
því ab móta hendingar, stýra
jafnvægi radda og styrkleika-
breytingum. Nú gerist þab ekki
að hljómsveitin beiti einleikara
eba söngvara ofurefli fjöldans,
heldur ríkir jafnan hið fegursta
jafnvægi, eins og berlega kom
fram í fiðlukonsert Beethovens
á hljómleikunum 2. febrúar.
Þar var einleikari Elmar Oli-
veira, Bandaríkjamaður af
portúgölskum uppruna og mik-
ill fiðlusnillingur. Oliveira spil-
ar á Guarnieri-fiðlu frá 1726,
hann hefur mjög fallegan tón
og áreynslulausa tækni, reyndar
svo greinilega áreynslulausa að
honum virtist ekki verða meira
fyrir því að spila Beethoven en
Gamla Nóa. Af einhverjum
ástæðum snart þessi fullkomni
flutningur mig ekki tilfinninga-
lega, þótt ég geti ekki bent á
neitt sem hefði mátt betur fara
— nema kannski þab að „lífs-
háska" hafi skort í flutninginn.
Eftir mikil fagnaðarlæti,
klapp og blístur, tók Oliveira
sem aukalag glettu (capriccio)
nr. 13 eftir Paganini og varð
ekki meira fyrir því en að
drekka vatn. Paganini sjálfum
varb sjálfsagt lítið fyrir því að
spila þetta stykki sitt, en ekki ef-
ast ég um að hann hafi gert þab
þannig ab hárin risu á höfbi
áheyrenda vegna þess hve óum-
ræöilega erfitt verkiö er.
Seinna verkið á tónleikunum
var Vorblót Stravinskys, sem
skráin stafsetur uppá rússnesku
rneb -skíj í endann. Þetta tón-
skáld bjó hins vegar utan Rúss-
lands frá 1910 og kom aldrei
þangaö eftir byltinguna 1917 —
varð franskur ríkisborgari 1934
og fluttist til Bandaríkjanna fyr-
ir stríð. En burtséö frá þessum
stafsetningarpunkti telst Stra-
vinsky einn helsti tónlistar-
tröllkarl 20. aldar, líkt og Beet-
hoven aldarinnar á undan.
Önnur tónskáld ollu meiri bylt-
ingum, eins og Debussy eða
Schönberg, en Stravinsky gerði.
Hann haföi hins vegar fullkom-
ið vald á hvers kyns tónlistar-
stíl, var afar hugmyndaauðugur
og kunnáttusamur. Ballettinn
Vorblótið, sem telst hans fyrsta
stóra snilldarverk, var frumflutt
í París 1913 og olli uppþotum á
frumsýningunni. Sem svosem
kemur ekki á óvart, þótt Evr-
ópumenn kölluðu ekki allt
ömmu .sína í listunum á þeim
árum. Ekki veit ég hvort algengt
er að setja Vorblótið upp sem
ballett, og mikilfenglegt hlýtur
það ab vera, en margir þekkja
hins vegar afskræmingu Walts
Disney á hluta þess í kvikmynd-
inni Fantasia, þar sem flóðhest-
ar dansa ballett, ef ég man rétt.
Þegar myndin var frumsýnd í
Bandaríkjunum árib 1940, var
Stravinsky auövitað boðib, og
varð hamslaus af reiði þegar í
Osmo Vanska.
ljós kom ab hljómsveitarstjór-
inn, Stokowsky, hafði látið
breyta hljóöfæraskipan í verk-
inu. Disney lýsti því á eftir fyrir
fréttamönnum, að Stravinsky
hefbi verið „visibly moved" —
greinilega hrærður.
Sinfóníuhljómsveitin var svo
fjölmenn við flutning Vorblóts-
ins, að hún nánast fyllti svib
Háskólabíós: 14+12 fiðlur, svo
dæmi séu nefnd, fimm flautur,
óbó, klarinettur og fagott, átta
horn, sex trompetar og tvær
pákur. Og annað eftir því.
Hljómsveitin flutti verkið af-
burðavel. Það er lyginni líkast
að þetta skuli vera hægt hér á
landi, enda var það haft eftir
einleikaranum, Elmari Oliveira,
að hann heföi orðið dolfallinn
af leik hljómsveitarinnar strax á
fyrstu æfingu. Semsagt, svo
snúið sé út úr Einari. Ben: Vilji
er það fyrsta sem þarf — hann
er nauðsynlegur en ekki nægi-
legur — og þeim vilja var lýst
með nýjum lögum um tónlist-
arskóla fyrir rúmum 20 árum.
Hver á
Sú frétt barst fyrir nokkrum
dögum, að nú ætti að hækka
stöðumælagjöldin í Reykjavík.
Hækkunin átti ekki að verða
lítil: 100% hækkun, þannig ab
fyrir klukkustundina greiðist
100 krónur í stað 50 áður. Svo
átti líka að hækka aukaleigu-
gjöldin (sektirnar) verulega.
Þessi hækkun var rökstudd
með því að bílastæðasjóður
væri í þvílíkum fjárhagsvanda,
ab endar næbu engan veginn
saman.
Ástæða fjárhagsvandans væri
aftur sú, að bygging bílastæða-
húsa í Reykjavík hefði reynst
svo dýr og aðsókn svo lítil, ab
nauðsynlegt væri að hækka
bílastæbagjöldin.
En af hverju að hækka gjöld-
in á hinum almennu, venju-
legu bílastæðum? spyr ég.
að borga fyrir bílastæðahúsin?
Væri ekki réttara að láta bíla-
stæðahúsin borga sig upp sjálf?
Ef það er ekki hægt, er þá
meira réttlæti í því að láta þá
bíleigendur borga sem nota
ekki húsin en til dæmis eigend-
ur fasteigna eða aðra skatt-
greiðendur?
Auðvitað er núverandi borg-
arstjórnarmeirihluta vorkunn
aö þurfa að taka við afleiðing-
um fjárhagslegrar órábsíu fyrir-
rennara sinna, sem byggbu
rándýr bílastæðahús á vitlaus-
um stöðum, hús sem standa
næstum tóm á meðan skortur
er á bílastæöum annars staðar
vegna þess t.d. aö ekki var
byggö bílageymsla undir Ing-
ólfstorgi, ab ekki sé talaö um
undir Austurvelli, en bæði
þessi torg voru endurgerð með
ærnum tilkostnaði fyrir
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
skömmu og fjöldi bílastæba
lagður af.
Eg sagbi stundum, að borgar-
yfirvöld væru að „kyrkja" mib-
bæinn, þegar bílastæðunum
var fækkað, og minnist m.a.
svikinna loforða sem gefin
voru um að bílastæbi yrðu allt-
af látin vera nokkur við Austur-
völl, svo dæmi sé tekið.
Þessi óáran af hálfu fyrmm
borgarstjórnarmeirihluta byrj-
abi reyndar með því að stöðu-
mælagjöld í miðbænum voru
hækkuð verulega og óvígur her
stöðuvarða settur á laggirnar
með þeim afleiðingum að þeir,
sem ekki þurftu nauðsynlega
að rækja erindi í mibbænum,
fóru annað, þar sem bílastæðin
voru ókeypis.
Nei, ég held að borgaryfir-
völd ættu að láta af öllum
áformum um að hækka stöðu-
mælagjöldin, svo sem rætt er
um.
Þeim væri nær að reyna að
markabssetja bílastæöahúsin
svo að þau standi undir sér.
Flestir þeir, sem vit hafa á
viöskiptum, hefðu til dæmis
byrjað á að hafa ókeypis í bíla-
stæðahúsin í nokkra mánubi
til þess að laöa fólk ab og afla
viðskipta, því flestir þeir, sem
vit hafa á viðskiptum, þekkja
að nýjungar þarf að kynna með
tilheyrandi kostnaði.
Þótt fyrrverandi meirihluti
hafi hvorki haft fjárfestingar-
né vibskiptavit, er enn ekki of
seint að kynna bílastæðahúsin
með þessum hætti. Eða munar
það nokkru fyrst þau standa
tóm hvort sem er?
Og svo væri ágætt ab láta
hverjar 10 mínútur kosta 10
krónur á stöðumælastæðum.
Það eru nefnilega svo margir
sem eiga stutt erindi í verslanir
eða þjónustustaði, en fælast
miðbæinn vegna gjaldanna
háu.
Með þessum hætti myndi
núverandi meirihluti enn einu
sinni sýna að nú ræður skyn-
semin í stjórn borgarinnar. ■