Tíminn - 03.03.1995, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 3. mars 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Ótrúleg sóun
Mikiö er rætt um sparnað í þjóðfélaginu og ekki að
ósekju. Skuldir heimila eru orðnar ofboðslegar og
ríkið á sífellt örðugra með að standa við sínar
skuldbindingar, og gerir raunar ekki nema að tak-
mörkuðu leyti og með sífelldum lántökum. Kenn-
aradeilan er dæmi um það, en ríkið ræður ekki við
að fjármagna eigin menntastefnu. Heilbrigðismál-
in eru undir sömu sök seld, þar sem sífellt er verið
að draga saman, hóta uppsögnum starfsfólks og
sjúkir fá ekki þá umönnun eða læknisdóma, sem
tök eru á, vegna fjárskorts.
Víst er um það að víða má spara og mikið fé fer
til spillis vegna óforsjálni og kæruleysis eða af
hreinni vanþekkingu. En óvíða mun sóunin eins
gegndarlaus og í umferðinni. Og hún er öll af
mannavöldum.
A síðasta ari skemmdust ekki færri en sautján
þúsund bílar í árekstrum. Greiddir voru um þrír
milljaröar króna í slysabætur og tveir í tjónabætur
af tryggingafélögum, og varlega áætlað hafa bíleig-
endur þurft að greiða annað eins úr eigin vasa í
þeim tilvikum sem tryggingar hafa ekki náð yfir
tjónin.
Ótaldar eru þær hörmungar sem umferðarslysin
valda á fólki. Þjáningar og örkuml verða ekki met-
in til fjár, en við framangreindar upphæðir má
bæta glötuðum vinnustundum og kostnaði, sem
hlýst af langvarandi endurhæfingum og varanleg-
um örkumlum.
Með það í huga hvílíkan skatt umferðin tekur og
hve gífurleg sóunin af umferðaróhöppum er, hlýt-
ur að liggja í augum uppi hvílíkur ávinningur væri
að því að draga úr árekstrum og slysum og jafnvel
að koma í veg fyrir þau með öllu, ef fyrirhyggja og
skynsemi fá að ráða.
Það er orðin þvæld þula að umferðarmenning sé
á þessu eða hinu stiginu ogær tómt mál um að
tala. Tjónið vegna umferðarinnar talar sínu máli
um ástandið og á því þarf að taka af einurð.
Löggæsla og eftirlit er af skornum skammti
vegna fjárskorts auðvitað. Ökukennsla er greini-
lega frumstæð og kröfur til kennara og nemenda
langt fyrir neðan það sem eðlilegt má telja og und-
ir þeim stöðlum sem ríkja á öðrum sviðum
mennta. Ökuskólar eru vanbúnir og kennslusvæði
eru hvergi til og sýnast öll yfirvöld vera algjörlega
sljó fyrir þessum þætti menntunar.
Ökukennslu og umferðarfræðslu þarf að hefja
frá grunni. 22 milljóna tjón á hverjum einasta
degi ársins, eins og nú er, ætti að færa mönnum
heim sanninn um að það er sóun en ekki sparnað-
ur að því að hjakka áfram í sama fari.
Hafi ökumenn ekki vit á því sjálfir að fara að
umferðarlögum, hlýtur löggæslan að sjá um að
kenna þeim betri siði. Sparnaður þar er einnig só-
un.
Það er ekkert náttúrulögmál að tjón af völdum
bílaumferðar skuli vera milljón á klukkustund. Þar
eru aðrir kraftar að verki. Og þá er hægt að hemja,
aðeins ef vit og vilji er fyrir hendi.
Mennt er máttleysi
Sú var tíöin aö menn mættu á
mannamót, sperrtu út brjóstkass-
ann og sögöu meö þjóörembings-
hrifningarhrolji: „Mennt er mátt-
ur — Islandi allt!" En allt er í
heiminum hverfult og nú eru
þjóöskáldin sammála um aö
mennt sé máttleysi, sem sýni sig
best í verkfalli kennara. Þar beiti
hámenntuö stétt öllu afli sínu og
reynist engu aö síöur gjörsamlega
máttlaus í aö ná fram kröfum sín-
um. Ekkert útlit er fyrir aö verk-
fallinu sé aö ljúka á næstu dögum
eöa jafnvel mánuöum. Æskan,
hiö unga íslands merki, mælir því
göturnar í ferð án fyrirheits eða
horfir á „Keöjusagarmorðingjann
frá Texas" á myndbandi einu
sinni enn.
íslandi allt
Einhvern tíma heföi nú verib
talab um að svona verkfall hefði
ófyrirsjáanleg áhrif á menntun
hinnar efnilegu íslensku æsku og
kæmi til með ab hafa alvarlegar
afleiöingar langt fram í tímann.
En það var áöur en menn gerðu
sér grein fyrir ab mennt er mátt-
leysi. Það var á meðan menntun-
in var ennþá máttur og ungir
menn með glampa í augunum
sögðu „íslandi allt". Það var áður
en kratar áttuðu sig á því aö ís-
lendingar hafa ekki efni á því að
vera sjálfstæö þjóð og komast
ekki af án dreifbýlisstyrkja frá
Brussel. Það var áður en Allaball-
arnir sáu sitt óvænna og slitu
tengslin vib áa sína í austri og áð-
ur en saumaklúbburinn Kvenna-
listi geröi sér grein fyrir tveimur
grundvallaratriðum pólitískrar
tilveru sinnar: Annað er „Ríkis-
stjórnarþátttaka eða dauði". Hitt
er „Ríkisstjórnarþátttaka er
daubi".
Þab var líka áður en íhaldið hóf
heilagt stríð sitt gegn mennta-
kerfinu og það var áður en Fram-
sókn uppgötvaði að hún er frjáls-
lyndur flokkur.
Mennt æskunnar er ekki það
sem menn hafa áhyggjur af í
þessu verkfalli, enda mennt mátt-
leysi. Þab sem menn hafa áhyggj-
GARRI
ur af, er að foreldrarnir geti ekki
mætt í vinnu vegna þess að þeir
verða að vera heima og passa
krakkana. Þeir, sem áður sögðu að
leggja yrði gríðarlega áherslu á
menntun, hafa nú mestar áhyggj-
ur af því ófremdarástandi sem
skapast hefur, ab foreldrar komast
ekki til vinnu vegna barnanna. í
dag er skólinn semsé barnapía en
ekki menntastofnun, og eins og
gildir um abrar barnapíur þá er
ófyrirgefanlegt að skilja börnin
eftir í reiðileysi. Skítt meb mennt-
ina, nám er eitthvað sem barna-
píur láta krakka gera til að hafa
ofan af fyrir þeim.
Þegar menntakerfið er svona, er
kannski eðlilegt ab menn spyrji
ab því í sjónvarpsþáttum hvaöa
land hafi apakött fyrir mennta-
málaráðherra!
Barnapíuleysib
bjargar
En vonin veika er þó til og er
það Þórarinn launþegavinur hjá
Vinnuveitendasambandinu, sem
er búinn að teygja sig svo langt í
hverjum samningunum á fætur
öörum ab undrun sætir. Enda er
árangurinn. slíkur að helst þyrfti
þrjár fyrirvinnur á hvert heimili
til að endar nái saman. Almenn-
ingur má því ekki við ab missa úr
vinnu vegna barnapíuleysis, fyrir
nú utan aö fyrirtækin hjá Þórarni
gætu farið á hausinn, ef allt þetta
launafólkjjarf að vera að skreppa
til og frá. I þessu liggur vonin um
að eitthvað kunni að gerast í
kennaraverkfallinu, ekki áhyggj-
um manna af- menntun barn-
anna. Af þessu sést að mennt er
máttleysi, en lífskraftur þjóðfé-
lagsins liggur í láglaunastefn-
unni.
Garri
Ofan gefur snjó á snjó
Þaö er áreiöanlega ekki ofsögum
sagt ab þessi vetur er harbur. Um
vestan og norðanvert landið er
fannfergi allt austur til Eyjafjarðar
og sannleikurinn er sá að þar fyrir
austan er drjúgur snjór, þótt ekki
sé það með því mesta sem komið
hefur.
Alvarlegasta staðreyndin, sem
við blasir eftir þennan vetur, er sú
að endurmeta þarf afstöðuna til
snjóflóðahættu mjög víða. Sú
þróun hefur verið mörg undan-
farin ár, að veturinn hefur verið
notabur í vaxandi mæli til útivist-
ar, og skíðasvæöi landsmanna eru
ekki síst vettvangur hennar. At-
buröir síðasta vetrar og þessa á
skíbasvæbum landsmanna leiða
þaö í ljós að fylgjast þarf mjög
grannt meb þeim meb tilliti til
snjóflóöahættu. Skíðasvæðib á
Seljalandsdal við ísafjörð hefur
verib í mikilli umræðu í fjölmiðl-
um af þessu tilefni, en nú hefur
það gerst að snjóflóðahætta vofir
yfir á fjölsóttasta skíðasvæbi
landsins í Bláfjöllum. Þetta eru al-
varlegar staðreyndir og það verð-
ur að bregbast vib þeim með mjög
auknu eftirliti og þeirri tækni,
sem tiltæk er. Vafalaust getur
reynsla annarra þjóða orbið okk-
ur leibsögn í þessu efni.
jarðbönn
Eitt af því, sem fylgir snjóalög-
unum, er að víöast um land er
gjörsamlega jarðlaust. Fénaður
landsmanna er á gjöf og ég hygg,
að ekki þurfi að óttast ab bændur
veröi heylausir í neinum mæli.
Kemur þar meðal annars til aö
kúm og kindum hefur fækkab.
Hrossum hefur aftur á móti farið
fjölgandi og útiganga þeirra hefur
verið nokkub í sviðsljósinu í vetur,
þar á meöal á fréttasíbum Tímans.
Nú þarf að gefa stóðinu út á gadd-
inn. Þar við bætist að girðingar eru
víöa í kafi og erfiöleikar eru á því
ab hemja það innan þeirra.
Á víöavangi
Hreindýr um nótt
Snjór er flókið fyrirbrigði og
það er alls ekki sama hvernig
hann liggur. Það er langur vegur
milli þess dúnmjúka snævar, sem
er jólasnjór í hugum okkar, til
samanbarins gadds. Um þessar
mundir er ég ab kafa í snjónum á
Austurlandi á leib minni milli
kjósenda. Sá snjór er illyrmisleg-
ur. Þannig hagabi til, þegar mest
gekk á fyrir vestan, að slydda og
jafnvel rigning var fyrir austan.
Þetta gerir það að verkum að svell
em undir allri snjóþekjunni og
menn óttast að það hefni sín með
kalinni jörð með vorinu. í þessu
ástandi eru jarðbönnin algjör og
manni veröur í þessu sambandi
hugsab til hreindýranna, búsmala
hins opinbera. Fróöum mönnum
ber ekki saman um ástand þeirra.
Hver sem raunin er, þurfa þau
mikið fyrir lífinu að hafa þessa
dagana.
Það var ekki spretthart hrein-
dýrið sem vib Jónas Hallgríms-
son, meðframbjóðandi minn á
Austurlandi, vorum nærri búnir
að keyra á eina nóttina nú í vik-
unni. Það var statt á miðri brú og
lötraði á móti bílnum, blindab af
ljósunum. Árekstri var naumlega
afstýrt og þessi stóri, hornótti tar-
fur náði að þoka sér út af vegin-
um viö brúarsporbinn. Sprett-
harka sumarsins, þegar dýrin
þjóta inn til öræfanna eins og
vindurinn, var víbs fjarri. Svona
er íslenski veturinn. Jón Kr.