Tíminn - 07.03.1995, Blaðsíða 8

8
Wmmm
Þriöjudagur 7. mars 1995
Þar er enn ekkert rík-
isvald og stríbsherrar
og œttbálkar etja
afram kappi hver vib
annan
Þegar þetta er ritab, eru blá-
hjálmaðar hersveitir Sameinuðu
þjóöanna að yfirgefa Sómalíu.
Þar með er lokið aðgerðum al-
þjóðasamfélagsins þarlendis,
sem hófust fyrir rúmum þremur
árum með hernaðaríhlutun
Bandaríkjanna, er framkvæmd
var með fullri blessun S.þ.
Talsverð bjartsýni var í kring-
um upphaf þeirrar aögerðar, sem
kölluð var Vonarendurreisn (Op-
eration Restore Hope). Rætt var
og ritað að íhlutun þessi markabi
tímamót; nú færu í hönd tímar
er alþjóðasamfélagið skærist í
leikinn á svæðum, þar sem upp-
lausn og hörmungar gengju úr
„hófi", einnig meb vopnum ef
þurfa þætti. Slíkar íhlutanir yröu
framkvæmdar af mannúbar-
ástæðum eingöngu. Á þaö var
bent í því sambandi að vart væri
hægt að halda því fram að
Bandaríkin ættu neinna hags-
muna að gæta í Sómalíu.
Sómalía reyndist
ekki „viðráöanleg"
Þab mátti til sanns vegar færa.
Ástæðan fyrir aö Bandaríkin
skárust þarna í leikinn var að
sjónvarpsmyndir af grindhorubu
fólki, dánu og deyjandi úr
hungri, höfðu vakib kröfur um
að „eitthvað" yrði ab gera, ekki
síst mebal bandarískra sjónvarps-
áhorfenda. Önnur ástæða var
innanríkispólitísk: bandarískir
blökkumenn sökuðu stjórnvöld
lands síns um að hafa ekki nógu
mikla samúð með fórnarlömb-
um sómölsku óaldarinnar, af því
að þau voru svört. Þriðja ástæða
var aö bandarískir hershöfðingj-
ar og stjórnmálamenn töldu að
Sómalía væri „viðráðanleg"
(doable). Þar eru engir frumskóg-
ar handa skærulibum að felast í.
En bandarískir ráðamenn
reyndust ekki hafa áttab sig nóg
á sómölsku stríðsherrunum. Þeir
andæfðu bandarískum og öðrum
hermönnum S.þ. ekki svo mjög
úti á landi, heldur í Mogadishu,
höfubborg landsins. Einn þeirra,
Mohammed Farah Aidid, gerði
hluta borgarinnar að virki gegn
erlenda herlibinu og kærði sig
kollóttan þótt ógnir hernaöarins
kæmu nibur á óbreyttum borgur-
um þar. Og þegar sjónvarpið fór
ab sýna misþyrmd og nakin lík
bandarískra hermanna dregin
um göturnar af fagnandi Sómöl-
um, snerist almenningsálitið í
Bandaríkjunum snarlega gegn
því ab her þeirra yrbi áfram í
Sómalíu.
Ekki er hægt ab halda því fram
að aögerðir Bandaríkjanna og
S.þ. í Sómalíu hafi verib algerlega
til einskis. Þeim tókst að draga úr
borgarastríðinu þar (en ekki
stöðva þab) og binda endi á
hungursneyð af völdum stríðs-
ins, sem valdiö hafði gífurlegum
mannfelli. Fólk þarlendis fékk á
ný frið til að gegna störfum sín-
um í landbúnaöi og öðru, með
þeim árangri að ástandið í land-
inu, þegar á heildina er litið, er
drjúgum betra en þegar Vonar-
endurreisn hófst.
„Hvítír flekkir" aftur
á Afríkukorti
Hinsvegar er Sómalía engu
nær því að verða ríki á ný en fyr-
ir Vonarendurreisn. í öbru landi
vestanvert í álfunni, Líberíu, guf-
abi ríkisvaldið einnig upp fyrir
Ali Mahdi stríbsherra: rœningjar handhöggnir.
Bláhjálmalið
frá Sómalíu
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
nokkrum árum. Talsveröar líkur
eru á að þessir nýju „hvítu flekk-
ir" á Afríkukortinu stækki eba að
þeim fjölgi. Óöldin í Líberíu hef-
ur fyrir löngu breiðst út til
grannlandsins Sierra Leone, meb
þeim afleiöingum ab völd stjórn-
arinnar þar ná vart langt út fyrir
höfuðborgina, sem Freetown
heitir. Á stórum flæmum í álf-
unni er ástandið í þessum efnum
litlu skárra.
Raunar má vera að sumum Afr-
íkumönnum sé lítil eftirsjá í
stjórnvöldum, þar sem þau eru
horfin, og hafi takmarkaðan
áhuga á að fá slíkt yfir sig aftur.
Til marks um stjórnarfar í ýms-
um Afríkuríkjum sunnan Sahara
er ab það hefur verið skilgreint
sem þjófræði (kleptokratí). Marg-
ir eða flestir Sómalir vilja
kannski heldur lifa í ríkisleysu en
að fá yfir sig ríkisvald á við það
sem þeir höfðu á tíb Siads Barre,
valdhafa þess er stjórnabi þeim
síðast áður en þeir hættu ab vera
ríki. Undir verndarvæng S.þ.
hafa hinar ýmsu borgir, héruð og
ættbálkar þarlendis komist upp á
lagib með stjórna sér sjálf, sum
með ekki mjög slæmum árangri,
eftir því sem gerst hefur þar. Vera
kann ab þau vilji helst halda sér
við þab, fremur en að gefa sig
undir nýja ríkisstjórn, sem eng-
inn veit hvers mætti vænta af,
fyrir landið allt.
Hinsvegar telja margir, Sómal-
ir og aðrir, að hið marghliba
borgarastríð landsmanna muni
aftur fara af stað af fullri
grimmd, jafnskjótt og síðustu
bláhjálmalibarnir eru farnir. Því
aö stríösherrarnir, sem voru þar
helsta landplágan fyrir Vonar-
endurreisn, eru enn í fullu fjöri.
Aidid stríbsherra, sem átti drjúgan þátt í ab minna varb úr Vonarendur-
reisn en til stób.
Sharia í Mogadishu
Einna helstir þeirra eru áður-
nefndur Aidid og Ali Mahdi, sem
ráða hvor „sínum" hluta af Mog-
adishu. Sá fyrrnefndi varð frægur
af ab standa upp í hárinu á liði
S.þ. og fela sig fyrir því, en hvor-
tveggja gerbi hann með drjúgum
árangri. Báðir þessir höfðingjar
hafa myndað „ríkisstjórn" og
sættir með þeim eru áfram jafn-
ólíklegar og var fyrir þremur ár-
um.
Aidid á sinn þátt í að S.þ. eru á
förum og harmar ekki brottför
þeirra, en Ali Mahdi segir hins-
vegar ab ekki muni líba á löngu,
að bláhjálmaliði förnu, áður en
ástandið verði jafnslæmt í land-
inu og var fyrir Vonarendur-
reisn. Mikið er um rán og grip-
deildir og aðra glæpi víða um
land, þar á meöal mannrán. S.þ.
reyndu ab stofna lögreglulib fyr-
ir allt landið, en þab lið skiptist
fljótt í hópa eftir ættkvíslum, aö
landssið. Stríðsherrar og aðrir
ráðamenn ýmissa borga og
svæða reyna í staðinn að halda
uppi einhverskonar reglu, hver á
sínu svæbi, og kennir þar ýmissa
grasa. Þannig hefur Áli Mahdi,
sem ræður norðurborginni í
Mogadishu, gert sharia (íslam-
slögmál) að lögum yfirráðasvæð-
is síns. Þar eru nú ræningjar
handhöggnir og menn hýddir
opinberlega fyrir smástuldi og
neyslu áfengis og fíkniefna.
Borgarbúar eru sagðir ánægðir
með þetta, því að við þaö kvað
hafa dregið mjög úr glæpum og
afbrotum. Segja fréttamenn
þetta hafa borið þann árangur að
borgarbragurinn sé þar áftur að
komast í eðlilegt horf, með því
t.d. að menn þori nú að sækja
kaffihús og taka upp á ný ýmsa
starfsemi, sem þar er vani ab
stunduð sé undir beru lofti.