Tíminn - 09.03.1995, Blaðsíða 10

10
MT-
gllBlwW
Fimmtudagur 9. mars 1995
Ólafur Þ. Jónsson:
Á afréttarlöndum íhaldsins
Óhlæjandi á ég að minnsta kosti
afar erfitt með aö sjá fyrir mér
helstu burðarása Þjóðvakans sitja
saman í hring og setja á langar
hugmyndafræðilegar ræður
undir handleiöslu Marðar Árna-
sonar. Vonandi verður í þeim
umræðum, ef til kemur, rætt
um stéttaskiptingarinnar „að-
skiljanlegu náttúrur". Engum
treysti ég þá betur en Merði
Árnasyni til að tjá Jóhönnu —
varfærnislega þó umfram allt,
svo hún missi nú ekki flugið —
að íslenskt erfiöisfólk hafi
hvorki stofnað verkalýðsfélögin
á sínum tíma né heldur Alþýðu-
flokkinn (1916) af misskilningi
tómum, heldur vegna þess að
stéttaskiptingin í þjóðfélaginu
var þá þegar oröin staðreynd.
Til þeirra ráða var einfaldlega
gripiö af því að vinnandi fólk
skorti vopn í stéttabaráttunni,
en hún er eins og allir jafnaðar-
menn vita, skilgetið afkvæmi
stéttaskiptingarinnar.
Fyrrum félagi Möröur, þetta
var helvítis yfirklór hjá þér. Þú
ert búinn að vera lengi á þessari
leið, þú varst byrjaður að tína til
föggur þínar þegar við unnum
saman á Þjóðviljanum fyrir
margt löngu. Þú tafðist reyndar
um skeið, þegar nafni minn tók
þig í kost og lógí upp í ráðu-
neyti forðum, sem vonlegt var.
En nú ertu kominn á leiðar-
enda, helst til ungur þó.
Og slóðin, sem þú raktir langa leið,
er loksins horfin þér að fullu og öllu.
Svo situr þú hjá líki dáins dags,
hver draumur vöku og svefhs er
burtu máður.
Svona orti nú skáldið Steinn
Steinarr á sínum tíma. Brotin
eru úr ljóði, sem hann kallaöi
því táknræna nafni „Lágmynd".
Ég hef eytt á þig meira púðri
en hina fjóra. Það er af því að
mig tekur sárara til þín en
þeirra. Þið eruð nú samt öll á
einum og sama báti og
Ég skil hvað að ykkur amar,
þið eignuðust gleðina hálfa,
enga hugsjón né áhugamál,
aðeins bara ykkur sjálfa.
(Aöalb)örn Pétursson)
Hann vissi svo sem hvaö
hann söng, forsætisráðherrann,
þegar hánn skýrði frá því í fjöl-
miðlum milli jóla og nýárs, að
Þjóðvakinn, með haus og slógi
og öllu saman, væri eiginlega
eign ríkisstjórnarinnar. Þeir
hafa löngum þekkt sína, höfð-
ingjarnir, bæði þessa heims og
annars. Hann er ekki mjög
hræddur við þessa „hreyfingu
fólksins" hann Davíö. Veit sem
er að íhaldiö fær að hvíla með
sama þunga á baki alþýðunnar
og áður. Veit að Þjóðvakinn
mun ekki breyta neinu í þeim
efnum, hvorki til né frá. Til þess
hefur Þjóðvakinn enga burði.
„Því að sérhvert tré þekkist af
ávexti sínum; því að ekki lesa
menn fíkjur af þyrnum og ekki
skera menn vínber af þyrni-
runni." (Lúkas 6:43).
Fólk, sem á það helst sameig-
inlegt að vera leitt á pólitík,
þreytt á stjórnmálaflokkum og
heitt út í stjórnmálamenn, að
vera á móti kerfinu, eins og það
kallar það, hefur svo sem áður
myndaö stjórnmálasamtök og
ætlað sér mikinn hlut. Stofnun
Þjóðvakans nú er því síður en
svo ný bóla.
Síbur en svo ný bóla
Hvort man nú enginn Banda-
lag jafnaðarmanna, „bandalag-
ið gegn flokkunum", sem stofn-
að var snemma árs 1983?
Leiðtogi þess var stjómmála-
maðurinn Vilmundur Gylfason.
Hann gerði virðingarveröa til-
raun til að stía sauðunum frá
höfrunum í Alþýðuflokknum
og náði nokkrum árangri, því
bandalagið hlaut 7,3% atkvæða
og fjögur þingsæti í kosningun-
um um vorið. Vilmundar naut
ekki lengi við, en hvað varð um
hina fjóra? Áður en haninn gól
einu sinni var einn þeirra búinn
að afneita bandalagi þessu
þrisvar og genginn í Sjálfstæðis-
flokkinn. Hinir þrír, hvað um
þá? Haustið 1986 leystu þeir
bandalagið upp og fóru rakleitt,
mismunandi þurftarfrekir þó,
að gömlu jötunni sinni hjá
höfrunum og var vel fagnað. Og
kjósendurnir, sem studdu þá til
valda í góðri trú, hvað um þá?
Flestir hurfu hljóðlega til fyrri
heimahaga, því ekkert hafði í
rauninni gerst. Nokkrir stofn-
uðu samt nýtt félag, Félag frjáls-
lyndra jafnaðarmanna, sem síð-
an gekk í Alþýðuflokkinn.
Svona fór nú um sjóferð þá.
Borgaraflokkinn sáluga muna
menn sjálfsagt vel, enda nær
okkur í tímanum. Stofnaöur fyr-
ir kosningarnar 1987 með
brauki og bramli. Kominn til að
vera, aö því er forustusveit hans
sagði. Þótt flokkurinn stæöi fyr-
ir fátt annað en persónu leið-
toga síns, stjórnmálamannsins
Alberts Guðmundssonar, og
stefnumál flokksins væru ein-
ungis nýjar útsetningar á göml-
um stefjum Sjálfstæðisflokks-
ins, þá var hann eins og sniöinn
að þörfum hinna leiðu, þreyttu
og örgu. í kosningunum vann
Borgaraflokkurinn góðan sigur,
hlaut 10,9% atkvæða og sjö
þingsæti. En fljótlega dró til tíð-
inda innan flokksins. Síðla árs
1988 gerðist Albert Guömunds-
son sendiherra í París og lét þau
orð falla í framhjáhlaupi, að ef
til kosninga kæmi myndi hann
kjósa sinn gamla flokk, Sjálf-
stæðisflokkinn. Svoleiðis var nú
það og nokkrum mánuðum síð-
ar leystist þessi höfuðlausi
flokkur upp í frumparta sína. Ó-
þarft er að rekja útfararsögu
hans hér, aöeins vakin athygli á
að í kosningunum vorið 1991
kom flokkurinn engum manni
á þing í eigin nafni.
Önnur tegund?
Erfitt er að sjá að Þjóðvakinn
sé annarrar tegundar en þær
tvær stjórnmálahreyfingar, sem
hér var verið að lýsa. Allar þrjár
eiga þær það sameiginlegt að
snúast fyrst og fremst um eina
persónu, einstaklinga sem
hrökklast hafa úr flokki sínum.
Hjá öllum þrem hafa málefni og
markmið sáralitlu skipt, hvorki
í bráð né lengd. Hjá öllum þrem
hefur valist til forustu fólk, sem
átti og á það helst sameiginlegt
að langa heil ósköp á þing, en
ekki hlotið stuðning til þess í
öörum flokkum. Og allar eiga
þessar stjórnmálahreyfingar
það einnig sameiginlegt að hafa
fengið blásandi byr í skoðana-
könnunum framan af. Eftir því
sem nálgaðist kosningar dró
síðan verulega úr fylgi þeirra
tveggja fyrrnefndu. Hvort Þjóð-
vakans bíða sömu örlög veröur
tíminn að leiða í ljós. En skyldu
spor hinna ekki hræða? Fyrsta
skoðanakönnun ársins bendir
til að full ástæða sé til þess.
SEINNI GREIN
Það er raunalegt til þess að
vita að einhverjir binda vonir
við að Þjóðvakinn, með Jó-
hönnu Sigurðardóttur í farar-
broddi, sé þess megnugur að
sameina félagshyggjuöflin í
landinu. Sjálf hefur hún engan
áhuga sýnt á slíku, þvert á móti.
Undirbýr þess í stað Þjóðvaka-
framboö í öllum kjördæmum
landsins.
Jóhanna Sigurðardóttir er svo
sannarlega ekki sameiningar-
tákn félagshyggjufólks í land-
inu, hefur raunar engar forsend-
ur til þess að vera þaö. Hún er
fædd inn í Alþýðuflokldnn og
hefur verið þar síðan, þar til nú.
Hún var varaformaður flokksins
um margra ára skeið og ráð-
herra á vegum hans í sjö ár sam-
fellt. Hún ber fulla ábyrgð á
verkum þeirra ríkisstjórna, sem
hún hefur setið í, til jafns við
aðra ráðherra. Þrjú síðustu ár
ráðherradóms síns sat hún í rík-
isstjórn, sem einna lengst hefur
gengið allra ríkisstjórna í kjara-
skerðingum og álögum á lág-
launafólk í landinu.
Blessun lögb yfir
Á landsfundi Alþýöuflokks-
ins, sem haldinn var „suöur
meö sjó" fyrstu helgina í ágúst
s.L, lagði hún blessun sína yfir
hverja einustu málefnasam-
þykkt flokksins, án nokkurra
undantekninga, eins og hún
hecur ávallt gert allt frá því hún
gekk í flokkinn. Aldrei haft neitt
að athuga við stefnu og störf Al-
þýðuflokksins, hvað sem á hef-
ur dunið.
En hún átti annab og brýnna
erindi við félaga sína á lands-
fundinum en að samþykkja
með þeim ályktanir, sem fáir
nenna að lesa og enn færri til-
einka sér. Hún ætlaði sér for-
mennskuna í flokknum. En þá
kom babb í bátinn. Jón Baldvin
Hannibalsson ætlaði sér alls
ekki að hætta formennsku, vildi
vera formaður eitthvað lengur.
Og fundarmenn völdu Jón
Baldvin. Það heföu þeir ekki átt
að gera. Þeir hefðu betur valið
Jóhönnu. Þá væri Jóhanna for-
maður Alþýðuflokksins í dag og
ráðherra á hans vegum líka. Jón
Baldvin hefði auðvitað orðið sár
og reibur, en hann hefði ekki
gengiö úr flokknum. Hann
kann aö tapa, vanur maðurinn.
Og þá væri heldur enginn Þjóð-
vaki til.
Fallkandídatar
Þá hefði fólkið, sem hundleið-
ist allt stjórnmálavafstur og þol-
ir ekki stjórnmálamenn, engan
stjómmálamann fundib við sitt
hæfi. Engan á lausu, sem það
gat fylkt sér um. Stjórnmála-
maður verður það að vera. Það
sýnir reynslan. Fallkandídatar
af misfínum sortum, einir og
sér, duga ekki til þess brúks.
Jóhanna Sigurðardóttir stóð
hvorki upp úr ráðherrastólnum
né gekk úr Alþýbuflokknum
strax að landsfundi loknum, sei,
sei, nei. Fyrst varb hún að finna
trúverbugt tilefni, eitthvað sem
gengi í fólkið í landinu. „Minn
tími mun koma," sagði hún á
landsfundinum, eins og frægt er
orðib. Hennar tími hefbi aldrei
komið, ef hún hefði sagt eins og
var. Að vinslitum hennar og
fyrrum félaga hafi fyrst og
fremst valdið persónuleg sár-
indi vegna tapsins í formanns-
slagnum og heift í garð Jóns
Baldvins og hans nánustu
kumpána. Þetta var ekki hægt
að bera á borb fyrir nokkurn
mann. En eins og oft ber við í
lífinu, þá er hjálpin næst þegar
neyðin er stærst. Eftir ræídlega
umhugsun fann hún lausnina.
Hún varð ab víkja úr ríkisstjórn
og flokki vegna „málefnalegs á-
greinings". Einfalt og snjallt.
Ágreiningur?
Allir muna tvö, þrjú tilfelli í
ráðherratíð hennar, á síöustu
misserum, þar sem hún var með
eitthvert múöur við samráb-
herra sína, vildi hafa hlutina
eitthvað öðruvísi þegar þeir
vildu hafa þá svona. Með smá-
vægilegum breytingum á fyrir-
huguðum gerðum sínum
reyndist þeim jafnan auðvelt ab
hafa hana góða. Þetta var nú all-
ur málefnaágreiningurinn.
Hann var heldur ekki meiri en
svo, að hún gat flutt, lítt breytt-
ar, málefnasamþykktir lands-
fundar Alþýðuflokksins inn á
stofnfund Þjóðvakans sem sína
framleiðslu. En þegar hún hafði
orðið sér úti um „málefna-
ágreininginn" var allt gengið
upp. Þá var hún komin með alla
þættina þrjá, sem hún þurfti, til
að flétta úr pólitískt haldreipi
hinnar nýju hreyfingar. Og
handbragöið á víst að bæta efn-
ið upp. Tími Jóhönnu Sigurðar-
dóttur var kominn. Og hún gat
hafið þann „einleik á glans-
mynd" sína, sem síðan hefur
staðið. Enginn skyldi þó ætla ab
Jóhanna Þjóðvakans sé ab ein-
hverju leyti frábrugðin Jó-
hönnu Alþýðuflokksins. Né
heldur að sú Jóhanna, sem nú
hyggst ríba um héruð og boba
fólki réttlæti, sé einhver önnur
Jóhanna en sú, sem sat í ríkis-
stjórn fyrir ca. þrem mánuðum
og beitti sama fólk ranglæti.
Enginn afturbati
Það er langt í frá að Jóhanna
Sigurðardóttir hafi náð pólitísk-
um afturbata og hún er heldur
ekki á batavegi, nema síður sé.
Úrsögn hennar úr Alþýðu-
flokknum fyrir liðlega þrem
mánuðum breytir þar engu um,
enda af óheilindum aö þeirri á-
kvörðun staðið. í allt haust og
þaö sem af er vetri hefur hún
unnið að því aö sundra félags-
hyggjuöflunum í landinu, ekki
sameina þau, eins og hún vill
vera láta. Og var þó síst á þá
sundrungu bætandi.
Og það er mikill misskilning-
ur að Jóhanna Sigurbardóttir
hafi lykilinn að dyrum framtíð-
arinnar undir höndum. Til þess
er heldur engin von. Því að úr
þeim dyrum sést til sósíalism-
ans úti við sólglitrandi sjón-
deildarhringinn, þar sem hann
bíður þess aö fólkið þori. Og
þegar hin vinnandi stétt nær
þangað á göngunni miklu, verð-
ur loks hægt að útrýma „stétta-
skiptingunni í þjóðfélaginu",
fyrr ekki.
En Jóhanna Sigurbardóttir
hefur lyklavöld að öðrum dyr-
um og er reyndar búin að opna
þær upp á gátt. Frá þeim dyrum
er leiöin í fyrstu hæg, hallar líka
allri undan fæti, uns komiö er á
leiðarenda og við blasa afréttar-
lönd íhaldsins á íslandi. Þar er
„hreyfingu fólksins" búin dauf-
leg vist, enda fátt um fína
drætti. Allir grösugu hagarnir
löngu fráteknir. Því ætti félags-
hyggjufólk að varast að slást í
för með Jóhönnu Sigurðardótt-
ur, bakaleiöin er líka öll á fót-
inn. Þess utan er auövelt að fá í
sig flísar úr dyrastöfunum hjá
henni. Og þá er ekki að sökum
að spyrja, það kemur illt í sárin.
Höfundur er vitavörbur.