Tíminn - 11.04.1995, Blaðsíða 4

4
Þri&judagur 11. apríl 1995
ÍlWfiit
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn oq auqlýsinqar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 5631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Kosningaúrslitin
Kösninganóttin að þessu sinni, þegar lands-
menn fylgdust með úrslitum, var ein sú eftir-
minnilegasta sem menn muna. Úrslit kosn-
inganna eru athyglisverð og hljóta að vera
áhugamönnum um stjórnmál umhugsunar-
efni.
Nokkur atriði ber hæst. í fyrsta lagi heldur
ríkisstjórnin naumlega velli. Lítill meirihluti
þarf ekki að koma í veg fyrir áframhaldandi
samstarf og veitir jafnvel aðhald. Hins vegar er
eins atkvæðis meirihluti nokkuð mikið af því
góða, þótt þeir óþæ^gustu í stjórnarliðinu séu
horfnir af þingi. Aframhaldandi samstjórn
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins yrði
veik stjórn málamiðlana og eins er líklegt að
faðmlögin yrðu banvæn fyrir Alþýðuflokkinn.
Staða hans er alvarleg. Beinskeyttur neytenda-
áróður í kosningabaráttunni og sérstaða í Evr-
ópumálum náði ekki til að höggva í raðir sjálf-
stæðismanna, eins og forustumenn flokksins
vonuðust til.
Alþýðubandalagið er í erfiðri stöðu eftir
þessar kosningar. Má þar um kenna sérkenni-
legri kosningabaráttu formanns flokksins,
sem sat við það í hita leiksins að senda mála-
miðlunarplögg til annarra flokksforingja.
Þetta hreif ekki og hinn almenni kjósandi
hreifst ekki með. Ahrifin urðu eingöngu þau
að vekja upp tilfinningu um fálm og ótraust-
vekjandi vinnubrögð í þeim herbúðum.
Kvennalistinn einfaldlega náði ekki eyrum
kjósenda og Þjóðvaki fékk ekki þann hljóm-
grunn sem vænst var.
Framsóknarflokkurinn er ótvíræður sigur-
vegari kosninganna. Niðurstaðan er afar mik-
ilvæg ekki síst fyrir nýjan formann, sem skilar
flokknum inn í næsta kjörtímabil sterkari
heldur en hann hefur verið um langt árabil.
Flokkurinn hefur nú styrk á landsvísu. í þing-
flokknum hefur auk þess orðið veruleg endur-
nýjun. Þetta mun hafa víðtæk áhrif og afl
flokksins aúkast til muna, hvort sem hann er í
ríkisstjórn eða utan hennar.
I kosningunum veðjaði fólkið á stærstu
flokkana og það varð til þess að Sjálfstæðis-
flokkurinn fékk betri útreið en ella.
Næstu vikur munu skera úr um það hvort
núverandi ríkisstjórn situr áfram með ágrein-
ingsmálin í farteskinu eða hvort lagt verður í
uPP§jör milli stjórnarflokkanna um nýjan
stjórnarsáttmála og uppstokkun í ríkisstjórn.
Staða Alþýðuflokksins í þeim viðræðum
hlýtur að vera veik, en ekki skal þó afskrifa
þann möguleika að ríkisstjórn Davíðs Odds-
sonar sitji áfram. Það er vissulega ekki í sam-
ræmi við skilaboð kjósenda í kosningunum.
Það bíða mjög víða mikil og erfið verkefni
landsstjórnarinnar á næsta kjörtímabili. Þjóð-
in á kröfu á samhentari ríkisstjórn en setið
hefur nú um sinn til þess að leysa þau mál.
Tapflokkabandalag?
Þá er þjóöin búin a& kveba upp
dóm sinn í alþingiskosning-
um. Ni&urstaban er alls ekki
skýr og því er hægt aö finna
nægjanlegt rúm til ab túlka
hana út og su&ur. Kosninga-
kerfib gerir þaö að verkum a&
ríkisstjórnin heldur meirihluta
þingmanna, þrátt fyrir að hún
hafi tapab meirihluta sínum
meöal kjósenda: rúmlega 51%
þeírra, sem greiddu atkvæbi í
kosningunum, vildu ekki ríkis-
stjórnina, en 48,5% greiddu
stjórnarflokkunum atkvæöi
sitt.
Jl sjálfu sér er ekkert við því
aö'. segja þó kosningafyrir-
komulagið stilli þingsætunum
upp með þessum hætti, og ekki
má heldur gleyma því að þing-
meirihlutinn er afskaplega
tæpur og á mörkum þess að
hægt sé að tala um starfhæfan
meirihluta. Enda kemur á dag-
inn að Davíð Oddsson virðist
ekki líta svo á að spurningin sé
um að framlengja líf núverandi
ríkisstjórnar. Hann stillir mál-
inu upp þannig, að eðlilegt sé
að kanna hvort rétt sé að
mynda nýja ríkisstjórn þessara
sömu flokka. Davíð Oddsson
bendir á að algert grundvallar-
atriði sé aö skrifa þurfi nýjan
málefnasáttmála, þar sem tekið
sé á djúpstæðum ágreinings-
málum Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks. Hann bendir líka á
að nýir ráðherrar muni koma
til sögunnar. Hann er semsé að
tala um að mynda nýja ríkis-
stjórn miklu frekar en að við-
halda þeirri gömlu. Slíkt kemur
þeim, sem fylgst hafa með
störfum ríkisstjórnarinnar upp
á síðkastið, ekki á óvart, því þó
formlega hafi
verið um
stjórnarsam-
starf að ræða,
hefur samstarf-
ið ekki veri
meira en orðin
tóm.
Fylqistap sameinar
flokka
Það er e.t.v. kaldhæðni örlag-
anna að þeir tveir flokkar, sem
nú ætla að ræða myndun nýrrar
ríkisstjórnar, töpuðu báðir um-
talsverðu fylgi í kosningunum.
Alþýðuflokkurinn stórtapaði
fylgi — missti fjögur og hálft
prósentustig frá því síðast og
þrjá þingmenn. Tap Sjálfstæðis-
flokksins var öliu minna og
raunar bætir flokkurinn heldur
við sig í nokkrum landsbyggðar-
kjördæmum. En á Reykjanesi og
í höfuðborginni, kjördæmi for-
mannsins og varaformannsins,
GARRI
er umtalsvert tap. Formaðurinn
missir hvorki meira né minna
en 4 prósentustig frá síðustu
kosningum, sem er jafnvel enn
meira en Jón Baldvin gerir í sínu
kjördæmi, Reykjavík, því Jón
tapar ekki „nema" 3,5 prósent-
ustigum. Þegar þeir Jón Baldvin
og Davíð setjast niður og ræða
myndun nýrrar stjórnar, er ver-
ið að tala um stjórn þeirra sem
töpuðu fylgi. Það eru ekki hetjur
kosninganna sem ræðast við,
heldur andhetjurnar, eða „the
losers" eins og sagt er upp á eng-
ilsaxnesku.
Flokkakerfib sigraði
Kvennalistinn er lífseigastur þeirra
stjórnmálaflokka, sem komið hafa
fram á sjónarsviðið síðan upp úr
1930. Hann er nú að hefja sitt
fjórða og síðasta kjörtímabil, en áð-
ur hafa nýir flokkar lafað inni á
þingi í hæsta lagi tvö kjörtímabil,
verið umsvifamiklir hið fyrra, en
haldnir ólæknandi uppdráttarsýki
hið síðara. Kvennalistinn hefur þá
sérstöðu að vera ekki klofningsbrot
úr gamla fjórflokkakerfinu og hefur
það tryggt honum lengri lífdaga en
öðrum þeim, sem ætluðu sér að
uppræta flokkana sem þjóðin skóp
á fyrstu áratugum aldarinnar.
Þjóðvaki er dæmigerður klofn-
ings- og tætingsflokkur, sem settur
er á laggirnar til að sameina það
sem alls ekki vill tolla saman. Hóp-
ur pólitíkusa, sem veita sér þann
lúxus að láta eigin flokksforingja
fara í taugarnar á sér, stofna til sam-
fylkingar um að sameina vinstri öfl-
in eða félagshyggjuöflin eða eitt-
hvað álíka illa skilgreint. Nýjunga-
girnin skilar góðu fylgi í skoðana-
könnunum, en hún endist varla
fram á kjördag.
Fæðingarhríðir Þjóðvaka eru eins
og kópía af Bandalagi jafnaðar-
manna. Fjórðungsfylgi, þegar best
lét, í skoðanakönnunum og svo að-
eins fjórir þingmenn þegar á
reyndi..
Klofib og margklofib
Oftast hafa flokkamir, sem frelsa
ætla þjóöina frá stjórnmálum eða
ætla að sameina hina syndlausu og
réttsýnu undir einn hatt, klofnað út
úr Alþýðuflokknum og hafa ýmist
runniö sitt stutta skeið undir merki
jafnaðarmennsku eða kosið að leita
skjóls undir ægishjálmi Allaballa
eða forvera þeirra, sem trúðu á Stal-
ín og þjónuðu Stasi og allri þeirra
vinstrihyggju.
kvæðisréttar síns í þingkosn
Davíðs <
laumleg
gi og 32 þingmanna meirihlu
Einu sinni klofnuðu svo léttlynd-
ir vinstri menn út úr Alþýðubanda-
laginu og stofnuðu enn einn sam-
einingarflokk, sem átti ævina stutta
en göfuga. Lokuðu þeir hringnum
með því að flestir forystumann-
anna gengu í Alþýðuflokkinn, sem
hefur svo klofnað tvisvar síðan
vegna sameiningaráráttu félags-
hyggjuaflanna þar.
Á víbavangi
Svona hjakkar sameiningarfólkib
í sama farinu og skilur aldrei að
gömlu flokkarnir standa traustum
fótum og ab þeir aðlagast breyttum
tímum af meira raunsæi en það
fólk, sem heldur aö það geti gjör-
bylt samfélaginu vegna þess að það
lendir upp á kant við eigin flokka.
Oftast nær af persónulegum ástæð-
um, fremur en hugmyndafræðileg-
um.
Ekkert er nýtt í
pólitíkinni
Kommúnistaflokkurinn gamli er
margbúinn ab skipta um nafn og
Kvennalistinn, ör-
uggur tapflokkur
í því ljósi kemur það ekki á
óvart aö helst sé rætt um að
draga inn í þessar stjórnar-
myndunarvi&ræ&ur taparanna
þann flokk, sem tapar hlutfalls-
lega enn meiru en gömlu stjórn-
arflokkarnir og getur með ótví-
ræ&u öryggi kallast andhetju-
flokkur, en þa& er Kvennalist-
inn. Kvennalistinn tapaði 3,4
prósentustigum frá síðustu
kosningum og var á mörkum
þess aö komast á þing, en náði á
endanum þremur þingkonum
inn. Ef fram fer sem horfir, eru
talsverðar líkur á ab þeir flokkar,
sem töpubu einhverju fylgi ab
rábi — andhetjur kosninganna
— sameinist í vanhelgu banda-
lagi og hertaki stjórnarrábib.
Slík stjórn væri vissulega ekki
í samræmi vib þann vilja, sem
birtist í kosninganiburstöbun-
um, en hún hefbi þó alltjent
meirihluta kjósenda á bak vib
sig. Hitt er svo önnur saga,
hversu æskilegt mönnum kann
að finnast að safna saman í rík-
isstjórn öllum flokkunum sem
eru á augljósri niðurleið. Staba
Kvennalista og krata gagnvart
Sjálfstæbisflokknum er hins
vegar veik og yrbu þessir flokkar
lítib annab en þernur, sem
þjónuðu undir býflugnadrottn-
ingu Sjálfstæbisflokksins. Garri
vill því gera þab ab tillögu sinni,
að komist þetta bandalag tap-
flokkanna á koppinn, verbi þab
gert í Þerney en ekki í Vibey,
þannig ab stjórnin yrbi köllub
Þerneyjarstjórn, til áréttingar
um þjónustuhlutverk kvenna
og krata í henni. Garri
taka upp nýjar kennitölur í því
augnamiöi að láta aðra sameinast
sér. Hann hefur hverja vinstrisókn-
ina af annarri og boðar pólitískar
nýjungar, sem eru eins gamlar og
erfðasyndin sem hann burðast með
í farteskinu.
Nú síðast bauð jafnaðarmanna-
flokkurinn Alþýðubandalag fram
með óháðum og átti sú andlitslyft-
ing að duga til fjöldafylgis. Það
brást sem endranær og er flokka-
kraðakið á vinstri vængnum aldrei
fjölskrúðugra en nú, þegar ein skær-
asta stjarnan á blómaskeiði kvenna-
flokksins fagnar varnarsigri íhalds-
ins á kosninganótt með eins inni-
legum fögnuði og aðrir í framvarð-
arsveit Sjálfstæðisflokksins. Á sama
tíma, þegar verið var að telja at-
kvæðin, rúlluðu gömlu flokkssyst-
urnar út og inn af þingi í fullkom-
inni tilvistarkreppu.
Kosningasigur Framsóknarflokks-
ins byggist ekki síst á því að hann
bauð fram á eigin forsendum, með
stefnuskrá sem enginn þarf að
velkjast í vafa um að eru markmið
miðjuflokks, og breyta ótímabærir
stjórnarsáttmálar annarra flokka
þar engu um.
Ef eitthvað má læra af kosning-
unum s.l. laugardag, er það það að
íslenska flokkakerfinu verður ekki
breytt nema .innan flokkanna
sjálfra. Þótt nýir flokkar fæðist með
lífsmarki, er öndin veik í nösum
þeirra og þeir ná sjaldnast að slíta
barnsskónum. Hin innilega þrá eft-
ir sameiningu félagshyggjuaflanna
er aðeins til í hugskoti þeirra, sem
nota vinstri orðaleppa sem leiðir til
að láta valdadrauma sína rætast.
Og nú er ekki annað eftir en að
mynda starfhæfa ríkisstjórn, sem
eftir allt saman er höfuðtilgangur
alls bramboltsins sem þjóðin
skemmti sér við um helgina.