Tíminn - 03.05.1995, Blaðsíða 4

4

Miövikudagur 3. maí 1995
lllfíffllflf
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 5631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Stríð ÍS og SH
harönar
Miklar breytingar hafa oröiö í viöskiptalífi lands-
manna á síöustu árum. Einn þátturinn í þeim er sú
breyting sem orðið hefur á starfsemi Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga, sem hefur litla starfsemi
meö höndum, en hlutafélög fara meö þá starfsemi
sem rúmaöist áöur innan þess vébanda. Öflugast
þessara félaga er íslenskar sjávarafurðir, en Samskip-
um, fyrrum skipafélagi Sambandsins, er einnig að
vaxa fiskur um hrygg. Vátryggingafélag íslands og
Olíufélagið h/f hafa ætíð verið rekin í hlutafélags-
formi, en eiga rætur í samvinnustarfinu í landinu.
Átök milli íslenskra sjávarafurða h/f og Sölumiö-
stöðvar hraðfrystihúsanna hafa verið áberandi í ís-
lensku viðskiptalífi að undanförnu. Um margra ára
skeið hafa þessir aðilar haft sinn fasta hóp viðskipta-
manna og undur og stórmerki hefur þurft til að við-
skipti séu færð á milli. Þó kann það að hafa verið í
einhverjum mæli, en nú upp á síðkastið hefur verið
tekist á um eignarhald í stærstu fiskvinnslufyrirtækj-
um landsmanna og tilgangurinn er augljóslega að ná
þeim inn í útflutningsviðskipti með sjávarafurðir.
Síðasta dæmið um þetta eru átök um hlutafé Húsa-
víkurkaupstaðar í Fiskiðjusamlagi Húsavíkur.
Það hefur gengið á ýmsu í rekstri sjávarútvegsfyrir-
tækja á undanförnum árum. Víða hafa sveitarfélög
komið til skjalanna og keypt hlutafé í þessum at-
vinnufyrirtækjum, og hafa þau kaup verið liður í
fjárhagslegri endurskipulagningu. Það er nauðvörn
fyrir sveitarfélög að þurfa að leggja fé í atvinnurekst-
urinn. Farsælast er að hann geti gengið án bæjar-
ábyrgðar eða fjárframlaga í formi hlutabréfakaupa,
og sveitarfélögin beiti afli sínu að þjónustu við íbú-
ana.
Það eru því nokkur tíðindi í því fólgin hve hart er
tekist á um þessi bréf sveitarfélaganna og athyglis-
vert að þau eru orðin eftirsótt markaðsvara. Það eru
mikil tíðindi fyrir þau sveitarfélög, sem lagt hafa
verulega fjármuni í sjávarútvegsfyrirtæki á undan-
förnum árum.
Hins vegar benda þessi átök til þess að útflutning-
ur sjávarafuröa sé álitlegur atvinnuvegur. Það er stað-
reynd að fyrirtæki í þessum útflutningi hafa verið
framsækin og mikil vöruþróun hefur átt sér stað í
þessari grein. Það kemur meðal annars fram í því að
útflutningsverðmæti sjávarafurða vex á sama tíma
og aflaheimildir hrapa í verðmætustu afurðinni,
þorskinum.
Það er hins vegar visst áhyggjuefni hvert það leið-
ir, ef þetta styrjaldarástand stórfyrirtækjanna fer stig-
vaxandi og barist verður um hvert einasta fyrirtæki
sem möguleikar eru á að ná áhrifum í. Það er auðvit-
að gott fyrir þá sem bjóða hlutabréfin til sölu, en
spurningin er hvaða áhrif langvarandi styrjaldarátök
af þessu tagi hafa á starfsemi stóru fisksölufyrirtækj-
anna. Munu þessi átök taka of mikinn tíma stjórn-
enda þeirra frá öðrum verkefnum?
Það er vissulega fagnaðarefni að sterk fyrirtæki
skuli starfa í sjávarútveginum. Hins vega'r eru verk-
efnin næg í þróun vinnslu, ekki síst það verkefni að
fullvinna meira í landinu af afurðum frystitogar-
anna. Stóru félögin ættu að einbeita sér að þróunar-
starfi á þessu sviði með viðskiptavinum sínum.
Rokkarinn í ríkisbankanum
Sverrir Hermannsson Lands-
bankastjóri lýsti því yfir í Morg-
unblaðinu um helgina að nýi við-
skiptaráðherrann, Finnur Ingólfs-
son, talaði eins og flón í vaxta-
málum og viðraði bankastjórinn
áhyggjur sínar af velferð forsætis-
ráðherra meö slík flón innan-
borðs í ríkisstjórninni.
Bankastjóri Landsbankans er að
sjálfsögðu embaettismaður ríkis-
ins, raunar einn af áhrifameiri og
best launuðu ríkisstarfsmönnum
á landinu. Almennt gildir um
embættismenn að þeir sýni af sér
yfirvegun, hófsemd og fyrir-
mannlegt fas, sérstaklega emb-
ættismenn sem starfa á jafn við-
kvæmum sviðum og fjármála-
markaði. Traust, festa og ábyrgð
eru þau einkenni sem allar fjár-
málastofnanir keppast við að
geisla frá sér, og sé það rétt hjá
Halldóri Ásgrímssyni að ríkis-
stjórnin eigi ekki að vera nein
rokkhljómsveit, þá er þab jafnvel
enn réttara aö segja að ríkisbank-
ar séu ekki rokkhljómsveit.
Pönkrokk meö nælu
Almennt virðast þessi grund-
vallarsannindi í heiðri höfð í rík-
isbönkunum. Bankastjórar njóta
talsverðrar viröingar og fólk tekur
mark á því sem þeir segja. Með
einni undantekningu þó og hún
er Sverrir Hermannsson. Sverrir er
ekki bara rokkari ríkisbankanna,
hann er pönkrokkari með nælu
og gengur hrækjandi um leiksviö
þjóðfélagsins. Sverrir var ekki
banginn á sínum tíma, þegar
hann kraföist fullra og óskertra
biðlauna sinna sem þingmabur
og engar refjar, þó svo að búið
væri að planta
honum meb
pólitískri fyrir-
greiðslu í
bankastjórastól
Landsbankans.
Þá reif Sverrir
kjaft eins og
hann væri há-
seti á síöutog-
ara, sem erfiðlega hefur gengið að
manna. Eftir að hann varð banka-
stjóri hefur þessi sami Sverrir
margoft gefið út ruddalegar yfir-
lýsingar um menn og málefni,
sem hann hefur ekki talið ástæðu
til að standa viö eða bera ábyrgð
á. Pönkari bankakerfisins hefur
þó sjálfur ekki staöið sig betur en
svo sem bankastjóri að verkalýðs-
foringjarnir notuðu 1. maí til að
gagnrýna vaxtaokrið og þó sér-
staklega lélega bankastjórn hans
og raunar fleirra á umliðnum sex
árum.
Sverrir er einn hæst launaði op-
inberi starfsmaður landsins, og
GARRI
svo vill til að hann er ab byrja að
fá eftirlaun sín sem alþingismað-
ur og ráðherra þessa dagana. Á
þessum tímamótum sendir hann
ekki bara nýjum viðskiptaráö-
herra kveðju og kallar hann flón
fyrir að tala gegn vaxtahækkun
bankanna. Kveðjan beinist ekki
síður að verkalýðshreyfingunni,
heimilunum í landinu og at-
vinnufyrirtækjunum. Vaxta-
hækkun gæti auðveldlega stefnt
forsendum kjarasamninga í voða,
enda var greinilegt að vaxtahækk-
un var mikið áhyggjuefni verka-
lýðsforingjanna á baráttudegi
verkalýðsins 1. maí.
Allir flón nema ég
Eflaust finnst bankarokkaran-
um pyngja sín vera nógu þung
þessa dagana, og þá eru verka-
lýðsforingjarnir og allir hinir
óttaleg flón að vera að nefna
þetta meb vextina. Sverrir Her-
mannsson telur sig sjálfsagt ekki
þurfa að hafa áhyggjur af stöbu
sinni, vegna þess ab hann er rétt
að byrja nýtt ráðningartímabil
hjá bankanum og getur andað ró-
lega í ein fimm ár enn. Þar er ef-
laust að finna skýringuna á fífl-
dirfsku þessa embættismanns,
sem talar nibrandi um yfirmann
sinn og gefur skít í áhyggjur
launamanna jafnt sem atvinnu-
lífsins.
Að hafa pönkrokkara við
stjórnvölinn á stærsta banka
landsins, sem í þokkabót er ríkis-
banki, eflir ekki traust á íslensk-
um peningamarkaði almennt.
Sérstaklega er óheppilegt að slíkur
pönkari komi fram opinberlega
og berjist gegn peningamála-
stefnu stjórnvalda. Landsbankinn
þarf ab njóta sjálfstæðis, en sjálf-
stæðinu veröur aö fylgja ábyrgð.
Menn hljóta því að fara ab spyrja
sig, hvort ekki sé kominn tími til
ab láta sömu reglur gilda um
Sverri Hermannsson og gera
sömu kröfur til hans og annarra
opinberra embættismanna. Sé
ríkisstjórnin ekki rokkhljómsveit,
þurfa ríkisstjórnarflokkarnir held-
ur ekki á pönkrokkara að halda
sem umboösmanni sínum í
bankakerfinu.
Garri
Sverrir
Byltingarsinnað íhald
Samband sjálfstæðiskvenna er í
byltingarhug gegn flokksstjórn-
inni og Sjálfstæðum konum, sem
eru sjálfstæðiskonur sem hlíta
vilja formannsins og annarra ráð-
herra flokksins.
Á fundi Landssambands sjálf-
stæbiskvenna um helgina kom
fram að róttækar íhaldskonur eru
í uppreisnarhug og vilja rétta hlut
kvenkynsins gegn valdagírugum
karlrembum, sem raöa sjálfum sér
í allar valda- og virðingarstöður
sem flokkurinn hefur yfir að ráða.
Samtímis því að vegur kvenna,
sem kosið hafa sér það góba hlut-
skipti að starfa í Framsóknar-
flokknum, vex óðfluga, hrynur
fylgiö af áhrifalausum Kvenna-
lista og íhaldið heldur fylgiskon-
um sínum í hæfilegri fjarlægð frá
öllu því eftirsóknarveröasta sem
valdastreitufólk sækir hvað ákaf-
ast eftir.
Alvarlegastur er samt ágrein-
ingurinn á milli Landssambands
sjáifstæðiskvenna og Sjálfstæbra
kvenna, sem telja sér vel borgið
undir vernd og forsjá karlaveldis-
ins. Því það er auðvitað brot á
allri hugmyndafræði femínism-
ans að afneita þeirri alhæfingu að
allar konur séu eins og hugsi eins
og þrái allar sem ein völd og auð
eins og öllum körlunum hefur
hlotnast.
Kröfur
Andstætt Sjálfstæðum konum
er Landssambandi sjálfstæðis-
kvenna mikill þyrnir í augum að
engin kona úr þeirra hópi skuli
vera ráðherra. Þar ofan í kaupið
bætist að hið virðulega embætti
þingforseta er hrotið úr höndum
sjálfstæðiskvenna og sætið, sem
sjónvarpsvélarnar eru stilltar á, er
sett undir karl.
Enn er samt von að hlutur
kvenna verði bættur ofurlítið. Það
má gera meb því að gera sjálf-
stæðiskonu að varaforseta og að
þingkonurnar verði formenn
veigamestu nefnda þingsins og að
karlarnir í stjórnarráöinu rábi sér
aðstoðarfólk úr hópi félagsbund-
inna íhaldskvenna.
Á víbavangi
Ef ekki veröur oröið við svo
sjálfsögðum kröfum til að bæta
konum upp alla lítilsvirðinguna,
hótar hópur þeirra að segja sig úr
flokknum og eiga enda enga sam-
leib með karlrembunum þar eða
Sjálfstæöum konum sem láta kúg-
ast.
Kvennavöld
Þær, sem ekki rjúka burtu úr
flokknum, hyggjast halda upp-
reisninni gegn karlaveldinu
áfram og ætla ab velta Friðriki
Sophussyni sem varaformanni
Sjálfstæöisflokksins á landsfundi í
haust. Kona skal koma í hans
stað.
Ekki líst varaformanninum á
svona hugmyndir og segir í DV að
hann sé andvígur kynjakvóta. Þaö
er ofureðlilegt, þar sem hann og
aðrir valdamenn í flokknum eru
hæstánægöir með ríkjandi
ástand.
Ef Friðrik annars þarf að víkja
fyrir konu, ætti honum að vera
ljúft að láta eiginkonu sinni vara-
formannsembættiö eftir. Þá þarf
ekki að sleppa völdunum úr fjöl-
skyldunni og Sigríður Dúna er
þrautþjálfuð og eldklár stjórn-
málakona og eru henni kvenna-
völd hugleikin. Betri kandídat
sem varaformann geta uppreisn-
argjamar sjálfstæðiskonur ekki
valið sér og erfitt verður fyrir nú-
verandi varaformann ab standa á
móti svo sjálfsögðum breytingum
á flokksstjórninni.
Eins og sakir standa eru sjálf-
stæöiskonur hornrekur í flokki
sínum og landsstjórninni. Eins og
kynsystir þeirra, Bergþóra hús-
freyja á Bergþórshvoli, una þær
þeirri niðurlægingu illa og hugsa
sér til hreyfings. Hvort afleiðing-
arnar veröa eins dramatískar og
eftirmálar þeirrar ósvinnu aö vísa
Bergþóru á hinn óæöri bekk á sín-
um tíma, skal engu spáö um,
enda enginn forvitri lengur hér á
landi nema Þjóöhagsstofnun,
sem enginn tekur mark á nema
ráöherrar þegar það hentar þeim.
Eftir að byltingarsinnuð rót-
tækni varö að loðmullulegri jafn-
aöarmennsku og óútskýranlegri
félagshyggju er eins og allur
broddur hafi horfiö úr íslenskri
pólitík.
En drottinn veri prísaður fyrir
þaö, aö uppreisnarandinn er enn
á meðal vor og fær nú útrás á svo
ólíklegum staö sem í Landssam-
bandi sjálfstæöiskvenna. Nú fyrst
reynir á klókindi og karlmennsku
Davíös formanns, og standist
hann þessa raun, verður íhaldið
eilíft. Að minnsta kosti fyrst um
sinn. OÓ