Tíminn - 19.08.1995, Blaðsíða 5

Laugardagur 19. ágúst 1995
5
Tímamynd CS
Oddur Ólafsson:

Röng skilaboö og notkun
fíkniefna eykst
Miklar fréttir berast linnulítið um hetju-
lega baráttu gegn fíkniefnum. Bófarnir eru
smyglarar og „sölumenn dauöans" en
bjargvættirnir tollj)jónar og fíkniefna-
deildir lögreglu. I björgunarliðinu eru
einnig þeir sem tala oft og mikið um skað-
semi eiturlyfja og reka áróöur fyrir því að
fólk, einkum og sér í lagi unglingar, ánetj-
ist þeim ekki.
Stjórnmálamenn og ábyrgir forsvars-
menn fjölmiðla rjúka til með mátulegu
millibili að taka þátt í baráttunni við eitur-
efnaneyslu unga fólksins og tala og skrifa
af sannfæringarkrafti og litlu viti um skað-
semina og að nú þurfi að fara að taka á
málunum af festu. Og undantekningalaust
er lausnin aðeins sú að handsama smygl-
ara og sölumenn og koma þannig í veg fyr-
ir ab ungu fíklamir komist yfir hin eftir-
sóknarveröu efni.
Sælustundir til sölu
Úti í heimi eykst notkun fíkniefna jafnt
og þétt. Austan hafs og vestan eykst fram-
boð og eftirspurn og unga fólkið lætur fátt
aftra sér frá að prófa sæluvímurnar sem
fíkniefnasalarnir skaffa. Sumir ánetjast,
aðrir sleppa, rétt eins og að sumir varba
alkar þegar þeir fara að neyta áfengis, á
aðra hefur það vægari áhrif.
Þar sem fíkniefnamarkaðurinn verður sí-
fellt stærri eykst framboðið og samkvæmt
alþekktum lögmálum lækkar veröið. Fleiri
hafa efni á að veita sér fíkniefni. Hinir efn-
aðri kaupa vandað kókaín í nös og þeir
sem verða að spara láta sér duga krakk, al-
sælu eba LSD eba allt þetta og alkóhól í
ofaálag.
Þessi þróun helst nokkurn veginn í
hendur í Evrópu og Ameríku. Eina sérstab-
an sem ísland hefur varðandi fíkniefnin er
ab enn sem komið er hafa harðsnúnir
glæpamenn ekki haft sig mjög í frammi
vib markaðssetningu og er samkeppnin
heldur linlegri en þekkt er í nágrannalönd-
unum. Enda mun raunin sú, að viðskiptin
ganga tiltölulega greiðlega og jafnvægi rík-
ir hvab varðar framboð og eftirspurn.
Árangurslaus áró&ur
Áróðurinn gegn fíkniefnum sýnist ekki
bera mikinn árangur og laganna verðir og
dómstólar stöbva hvorki eftirspurn né
framboð. Herferðir og átök virðast heldur
auka sölu og neyslu heldur en hitt.
í vikunni birtist grein hér í Tímanum
um ungt fólk og fíkniefni í Bretlandi, þar
sem neyslan jókst um 20 af hundraði á síð-
asta ári. Öll varnaðarorbin og áróburinn
gegn ófögnuðinum virbist ekki bera árang-
ur og þar í landi sem víðar spyrja menn
hvort ekki sé vitlaust að málum stabiö og
hvernig eigi að ná til unglinganna svo þeir
skilji hvaða hætta liggur í því að byrja
notkun fíkniefna.
Skilaboðin" eru einhver
allt önnur en til er ætlast
af þeim sem skipuleggja
herferðir gegn fíkniefna-
neyslu. Dæmi þar um er
að hengdar voru upp
myndir af nöturlegum og
útlifðum strák, meb dauð
augu og illa útlítandi á
allan hátt. Þessu var
dreift þar sem unglingar
komu saman og birt í blöðum sem víti til
varnaðar. Árangurinn var sá ab ungu stúlk-
unum þótti peyinn töfrandi og eftirsókn-
arverður.
Aöla&andi fyrirmyndir
Uppdópabir og skítugir strákar hafa
meira aðdráttarafl en hina fullorðnu grun-
ar. Og stelpurnar hika ekki við að slást í sel-
skapið og njóta lífsins á meðan víman var-
ir.
Sé aöeins betur ab gætt er bersýnilegt að
skilaboðin sem fjölmiðlarnir eru sífellt ab
senda unga fólkinu hafa öbruvísi áhrif en
ætlað er. Ritstjórar og sjónvarpsstjórar
fjalla fjálglega um hættuna sem stafar af
vímuefnum og frétta- og dagskrárgerðalib
flytur fréttir af smyglurum og viðtöl eru
tekin við fólk sem ekki má sýna myndir af
og allir eru voðalega meðvitabir um hlut-
verk sitt að berjast á móti eiturefnanotkun
unglinga.
En sömu fjölmiðlar auglýsa og dásama
eiturfíkla og hefja þá í goða- og guðatölu
og eiga ekki orð til að lýsa veraldlegri vel-
gengni þeirra og stórfenglegum hæfileik-
um.
Útbrunnin, ung
gamalmenni
Hverjir eru það sem skapa fyrirmyndir
óharðnaðra unglinga og allra annarra sem
þurfa á ímyndum að halda? Skemmtana-
bransinn auðvitað.
í vikunni voru það stórfréttir að fimm-
tugur gítarleikari hafi tekið einum og stór-
an skammt og dáið drottni sínum. Þetta
eru alvanalegar fréttir og eiga áróburs-
meistarar eiturfíknar, sem eru starfandi á
nær öllum fjölmiðlum, heima og heiman,
varla orð til að lýsa harmi sínum fyrir frá-
falli hinna og þessara
eiturrokkara og poppara
og hvílíkir höfuðsnill-
ingar þeir hafi veriö á
meðan þeirra naut við í
mannheimum.
Oftlega er verið að
minnast þess að svo og
svo mörg ár séu liðin frá
fæðingu eða ótímabær-
um dauða manna sem
sömdu og frömdu tónlist í sturlaðri eitur-
vímu eða framkvæmdu einhverjar geggjab-
ar kúnstir í annarlegu ástandi. Aödáun-
arslefan lekur af þessum dýrmætu endur-
minningum og það er segin saga ab það
þykir hátindur glæsilegs ferils að ljúka lífi
sínu í brjálubum eiturrús.
Vellí&an og lífsþorsti
Sérstakir skemmtistaðir með tiltekinni
tónlist heyra til þessari eða hinni tegund eit-
urnautnar. Undantekningarlítið em tilheyr-
andi efni til sölu innan veggjar eða utan. Á
svona stöðum er yfirleitt ekkert verið að
pukrast með hvað fer fram og allir eru svaka
happy.
Málið er það, að fíklum líður vel á meðan
víman varir og er það atriöi sem alltaf er
gengið fram hjá af þeim sem þykjast vera að
reka áróður gegn eiturlyfjanotkun.
Það gleymist líka að einatt er verið að
senda unga fólkinu alröng skilaboð þegar
verið er að sýna fram á áhrif fíkniefna.
Druslulegur fíkill og útlifaöur poppari get-
ur veriö eins aðlabandi og eftirsóknarverður
í augum unga fólksins nú á dögum eins og
rómantískur sjúklingur sem var að deyja úr
tæringu fyrir ærið mörgum áratugum og var
mæröur í sögum, ljóöum og ópemm.
Allt rugla&
Fjölmiðlunin er vitandi vits eba óafvit-
andi sífellt að koma misvísandi og röngum
skilaboðum til unga fólksins varðandi
fíkniefnanotkun. Ekki er nema von að þab
sé ruglað og viti ekki hverju á aö trúa og
hvaöa ímynd eigi ab taka til eftirbreytni.
íþróttafólk og kroppadýrekndur nota
stera til að ná árangri og afskræma ímynd-
ina um heilbrigða sál í hraustum líkama,
sem auðvitab er ekki annað en léleg
skrýtla.
Utbrunnir og ellimóðir rokkarar og
popparar eru gerðir að ímyndunum hins
fagra og sanna og hverjum vilja menn líkj-
ast ef ekki þeim?
Vafasamar fyrirmyndir og röng skilaboð
eru ein af þeim ástæðum sem valda því að
eiturefnanotkun vex eftir því sem harbar er
barist gegn henni. Umvöndunarsinnar ná
ekki eyrum þeirra lingerðu enda eru prelát-
ar skemmtanalífsins miklu áhugaverðari.
Nú er málið ekki svo einfalt að hægt sé
að skella skuldinni af niburlægingu þeirra
samfélaga sem búa við síaukna fíkniefna-
neyslu einvörðungu á skemmtanahald og
uppauglýstar fyrirmyndir.
Þab vantar eitthvað meira en lítið í lífs-
fyllingu og framtíðardrauma þess fjölda
sem flýr hversdagsleikann inn í furðuver-
aldir eiturlyfjavímunnar. Uppalendur eru
sjálfir margir sýruhausar og með brenglað
skyn á umhverfi og samfélag. Öflugustu
fjölmiðlarnir eru á bandi þeirra sem lofa og
prísa fíkn og lausung og þarf enginn að
vera hissa þótt krakkarnir gefi sjálfum sér
lausan tauminn á umbrotatímum gelgju-
skeiðsins.
Ef einhverjir halda að til sé lausn á vanda
fíkniefnaneyslunnar, þá felst hún áreiðan-
lega ekki í því að vera að tína nokkur
grömm af eiturefnum úr farangri fólks eða
rausa eitthvað um skaðsemi eiturnotkunar.
Unga fólkið og aðrir fíklar fá allt önnur
og þekkilegri skilaboð um dásemdir eitur-
lyfjaneyslu og fyrirmyndunum er hampab
óspart. Enda stækkar markaðurinn jafnt og
þétt og og eftirspurninni verbur sinnt svo
lengi sem einhver vill kaupa. ■