Tíminn - 23.09.1995, Blaðsíða 9

Laugardagur 23. september 1995

9
Cuörún Ásmunds-
dóttir á fjörutíu ára
leikafmœli á þessu
leikári:
Gu&rún Ásmundsdóttir er
flestum íslendingum allvel
kunn og hefur nú verib að
leika á fjölum leikhúsanna í
fjörutíu ár. Hún byrja&i leikferil
sinn hjá Þjó&leikhúsinu ári& 1955
og var þá nýútskrifu& úr Þjó&Ieik-
hússkólanum sem þá var. Hún
lék í Þjó&leikhúsinu í einn vetur
og fór þá til Englands í frægan
leiklistarskóla í London þar sem
hún var vi& nám í einn vetur. I
tilefni afmælisins ræddi Tíminn
lítillega vi& hana um leiklistina
og hva& fengi fólk til a& halda svo
lengi trygg& viö sömu listgrein.
Það er nokkuð áberandi hvab ný-
útskrifaðir leikarar stunda alls kyns
akróbatík á svibi og bendir það
kannski til ab meiri áhersla sé lög&
á líkamsþjálfun nú en áöur. Nú eru
um 40 ár síöan þú stundaöir nám í
leiklist, finnur þú mikinn mun á
menntun leikaraefna nú á tímum
en þegar þú varst í námi?
„Já ég veit aö þeir fá annars konar
menntun því ég hef kennt í Leiklist-
arskólanum. Fyrst er auðvitaö að
telja aö Þjóöleikhússkólinn var
kvöldskóli, þetta var bara vinnandi
fólk sem kom þarna eftir vinnu og
voru fram á kvöld í skólanum en nú
eru þau í skólanum allan daginn.
Auk þess veit ég að þann grunn sem
mig vantaði úr Þjóðleikhússkólan-
um, varðandi radd- og líkamsbeit-
ingu og aöra grundvallarvinnu fá
þau í Leiklistarskólanum í dag. Við
fengum aö vísu líkamsþjálfun en
hún fólst aðallega í ballett. Þá voru
strákarnir í Þjóðleikhússkólanum
oft fengnir sem alvöru dansarar í
ballettsýningar því það vantaði allt-
af stráka. Ég man t.d. eftir því að Er-
lingur Gíslason var einhvern tím-
ann fenginn til að dansa í alvöru
ballett. Hann haföi auðvitað horft á
ballett og tekið eftir því að þegar
dansarar slepptu ballerínunum þá
svifu þær tignarlega niður á gólf.
Hann hélt að ballerínur hefðu bara
eitthvert svona element í sér sem
storkuðu þyngdarlögmálunum. Nú
þegar hann sleppti sinni ballerínu
upp í lofti þá auðvitað hlunkaöist
hún bara niður á gólf eins og hver
annar, honurn til sárra vonbrigba."
Guðrún hafði flest gott um yngri
kynslóð leikara að segja og sagði þá
hafa margt til að bera. Hins vegar
taldi hún sig vera komin á þann
aldur að hún mætti nöldra eilítið.
„Mér finnst þeir ekki bera nægilega
virðingu fyrir ljóðinu og hinu tal-
aða orði. Þetta hefur ekkert með
túlkun ab gera heldur er þetta
spurning um hvernig fara eigi meb
orðib. Þegar leikari er orbinn
hræddur um þab ab geta ekki hald-
ið athygli áhorfenda í langri ein-
ræðu þá getur hann það ekki. Við
höfum átt svo marga góða upples-
ara, eins og Lárus Pálsson, Þorstein
Ö. Stephensen og Karl Guðmunds-
son, sem gátu haldið heilum sal
föngnum í kvöldstund meb því að
lesa ljóð." Guðrún telur þessum
þætti ekki nægilega sinnt í mennt-
un leikaraefna í Leiklistarskólanum.
Eftir að Guðrún kom heim frá
námi í Englandi lék hún hlutverk
Önju í Kirsuberjagarðinum hjá
Þjóðleikhúsinu og fór svo út í barn-
eign.
„Og ég eignaðist stelpuna mína,
hana Sigrúnu Eddu sem er leik-
kona. Á meðan ég stóð í því að eiga
hana þá taföist ég frá leiklistarferl-
inum. En þegar hún var svona 6
vikna þá var hringt í mig frá Leikfé-
laginu og mér var bobið hlutverk í
Iðnó sem hafði alltaf hafði verið
draumurinn."
Afhverju?
„Ég veit það ekki. Ég held þab
hafi verið þessi nánd áhorfandans í
svona litlu rými sem mér fannst
meira spennandi. Á þeim árum
hafði ég afskaplega litla rödd þó svo
ab ég hefði verib á leiklistarskóla er-
Cuörún í greiösluerfiöleikum.
Sumar leiksýningar geta
orðið eins og galaur
að hvert leikrit væri sérstakur heim-
ur. Því væri erfitt að gera upp á milli
leikrita og enn erfiðara að velja úr
minnisstæð eba eftirlætishlutverk.
„Stundum, ekki alltaf, verður vinn-
an í kringum eitt leikrit eins og
galdur." Hún segir hlutverkin sem
slík ekki skipta mestu máli heldur
ab hópurinn sem taka á þátt í búa
til þennan litla heim sem verður til
vib hverja sýningu. Og spennan við
starfið væri fólgið í því þegar leik-
stjóri og leikarar nái svo vel saman
að sýningin verði eins og galdur.
Það gerist þó alls ekki alltaf en nefn-
ir sem dæmi hópinn sem lék í Fram-
tíðardraugum eftir Þór Túliníus á
síðasta ári. Þar var Guðrún langelst
af leikendum en þau náðu saman
og gátu því gefið sig af krafti í verk-
ið. „Annað dæmi um slíkan hóp
sem gerir sýninguna að svo
skemmtilegum litlum heim þab var
þegar vib vorum að leika Úr lífi ána-
maðkana eftir Engkvist. Þar voru
við fjórir leikarar og varð mikil vin-
átta milli okkar á æfingatímabilinu
ekki síst af því ab við vorum öll að
lesa ævisögu frú Heiberg sem ég lék.
Við vorum að segja hvort öðru frá
því sem við vorum að lesa daginn
áður og jafnvel drauma okkar.
Margrét tók upp á því aö bjóða okk-
ur í Heiberg-kvöldverði þar sem
hún eldaði hinn dýrlegasta mat og
bar fram með öllu sínu silfur- og
kristalsskarti. Svo okkur fannst eins
og vib sætum í stofunni hjá frú Hei-
berg árið 1898."
Aö sögn Guörúnar hefur sýning-
in, Hvab dreymdi þig Valentína?,
einmitt la&ab fram þennan galdur
sem einkennir góðar sýningar og
fýrir henni sé það afar dýrmætt a&
svo skuli vera á þessum tímamót-
um. Ab þeim oröum sög&um var
Guðrúnu sleppt út í rokið sem fór
meö hviöum kringum Borgarleik-
húsiö á fimmtudaginn var. ■
krefjast nándar við áhorfandann."
Guðrún nefndi sem dæmi um slíkt
leikritiö sem hún tekur þátt í núna.
„Þar koma saman þrjár manneskjur
af þremur kynslóðum, amma,
mamma og sautján ára dóttir. Þó
ótrúlegt megi virbast fæ ég að leika
ömmuna, ég skil þetta ekki en
ömmuhlutverkum mínum er alltaf
að fjölga," segir Guðrún og hlær.
„Þær koma saman til að undirbúa
afmæli þeirrar yngstu og þá kemur
ýmislegt í ljós en ég vil nú ekki fara
nánar út í það. Það er Sigrún Edda
sem leikur dóttur mína í leikritinu
og mér finnst það dásamlegt að fá
að fagna 40 ára leikafmæli í leikriti
þar sem við leikum mæðgur. En í
svona leikriti með fáum persónum
þá þarf áhorfandinn að fá ab kom-
ast inn í heimilislífið og það gerist
ekki nema í svona litlum sal."
Þab er í tilefni af 40 ára leikaf-
mæli Guörúnar sem þetta fyrsta
leikrit Ljúdmílu Razumovskaju,
Hvað dreymdi þig Valentína, er sett
á svib og verður frumsýning á verk-
inu á morgun, sunnudag. En yngra
leikrit Ljúdmílu, Kæra Jelena, varö
mjög vinsælt í uppfærslu Þjóðleik-
hússins. Gubrún segir mjög
skemmtilegt hvernig það bar til að
þetta leikrit var valib til að heiðra
hana á 40 ára leikafmælinu. Vinur
hennar Árni Bergmann mætti með
leikritið, tilbúið í þýðingu, til leik-
hússtjóra og varð hann svo hrifinn
af því ab ákveðib var að taka leikrit-
iö til sýningar.
Eftir fjóra tugi ára í sama starfi
hefði margur haldið fólk orðið út-
brunnið og leitt á sínu starfi. En það
var ljóst í samtalinu við Guðrúnu
að svo er ekki í hennar tilviki. Hún
hafði álíka áhuga á umræbuefninu
og hver annar yngri leikari. Að-
spurb um þab hvað héldi neistan-
um viö, hvers vegna hún fengi ekki
leib á þessu svaraöi Gubrún því til
Þess vegna er þetta alltaf gaman
I hlutverki ömmu.
lendis, Central í London sem er
frægur fyrir góða kennslu í radd-
beitingu, að þá var röddin hjá mér
ekki orðin það þroskuð að hún
drægi í Þjóðleikhúsinu. Þannig að
mér fannst að það hlyti ab vera stór-
kostlegt að fá ab leika í minna leik-
húsi og þurfa ekki að vera alltaf með
hugann við ab það heyrðist sem ég
væri að segja. En svo fann ég kenn-
ara hér á Islandi sem hjálpaði mér
meb þessi vandamál. Það var Gagga
Lund söngkona. Sú kona er nú
merkilegur kapítuli út af fyrir sig.
En hún kom hingað til að kenna
eftir að hún hætti með sinn söng-
feril. Þessi kona hefur kennt mörg-
um okkar raddbeitingu. Ég var satt
a& segja hjá henni í 10 ár í námi.
Hún sagði mér strax ab hún kynni
enga stutta aöferð. Hennar abferð
við kennslu í raddbeitingu er sú að
finna kjarna raddarinnar. Hún
sagði að allar manneskjur ættu sinn
kjarna, hvort sem hann er mikill
eða lítill, og það sem hún vildi gera
var að ná utan um þennan kjarna.
Tímamyndir: CS
Komast framhjá öllu þessu sem við
búum til í þeim tilgangi að gera
röddina stærri. Eftir að ég byrjaöi í
námi hjá henni þá hættu þessir
komplexar út af röddinni að hrjá
mig. En þess vegna var ég mjög
lukkuleg með að komast í Iðnó sem
gerði ekki þessar sömu kröfur um
stærð í rödd og leik. Hins vegar finn
ég ekki fyrir neinu við að flytja í
Borgarleikhúsið af því að ég hef
fengið þessa þjálfun. Ég hef einmitt
talab um þetta við Diddú og hún
sagði mér að í hennar tilfelli gerðist
það sama. Hún fann líka sinn Kenn-
ara sem tókst að ná kjarnanum
fram og hún sagðist alltaf verða að
hitta hann a.m.k. einu sinni á ári."
Varöandi nándina sem þú talar um
í lönó. Nú er þaö svo aö oft nœr maö-
ur engum tengslum viö persónur á
sviöi í stórum leikhúsum. Finnur leik-
arinn líka fyrír þessari fjarlcegö og er
hún ekki heftandi?
,Jú, svo sannarlega. Það eru til
leikrit sem í raun mega ekki fara
upp á stóra sviðiö af því ab þau