Tíminn - 25.10.1995, Blaðsíða 8

8

Mibvikudagur 25. október 1995
Frá Crosníj, höfubborg Tjetjeníu: nyröri leiöslan frá Aserbcedsjan á aö liggja um þann staö.
„Olíusamningur
aldarinnar"
Fjölþjóöleg sam-
steypa um stórfellda
olíuvinnslu í Aser-
bœdsjan og leiöslur
þaöan til Svartahafs
og Mibjaröarhafs.
En hœtt er viö aö
átök milli þjóöa á
svœöinu setji strik í
reikninginn
Stofnuö hefur verið gríb-
armikil fyrirtækjasam-
steypa meb þab fyrir
augum ab vinna olíu í lýb-
veldinu Aserbædsjan og
koma henni á markab á
Vesturlöndum. Olíufélög
þau, sem mestu rába í sam-
steypu þessari, eru hib
breska British Petroleum og
norska Statoil. SOCAR, olíu-
félag Aserbædsjans, á þar
10%. Aörir abilar eru banda-
rísku olíufyrirtækin Amoco,
Pennzoil, Unocal, McDer-
mott International, Exxon
og Ramco Energy, Delta
Nimir (saúdiarabískt) og
Turkish Petroleum og Luk-
oil (tyrknesk).
Stofnun samsteypu þessarar
er af fjölmiðlum kölluð „olíu-
samningur aldarinnar" og gef-
ur það til kynna mikilvægi
hennar í margra augum. Fram-
leiðsla samkvæmt samningn-
um á að hefjast í árslok 1996
og að verða 70.000-75.000
tunnur á dag til að byrja með.
Árið 2010 er fyrirhugað að
framleiðslan verði komin upp
í 700.000 tunnur á dag.
Tveggja leiðslu
lausn Clintons
Erfiðast reyndist að ná sam-
komulagi um það hvernig as-
ersku olíunni skyldi komið á
markað á Vesturlöndum.
Ákveðið var að leiöa hana í
leiðslu vestur til sjávar, en
bæði Rússland og Tyrkland
sóttu fast að fá þá leiðslu á sitt
yfirráðasvæði. En nú hefur
verið samþykkt málamiðlun-
artillaga frá Bill Clinton
Bandaríkjaforseta, þess efnis
að olía þessi skuli streyma
vestur eftir tveimur leiðslum.
Skal önnur liggja vestur yfir
Norður- Kákasíu, sem heyrir
undir Rússland, til hafnar-
borgarinnar Novorossíjsk við
Svartahaf. Hin á aö liggja um
Georgíu til Batumi, en fyrir-
hugað er að leggja síöar leiðslu
þaðan yfir austur- og suðaust-
ursvæði Tyrklands til hafnar-
borgarinnar Ceyhan við Mið-
jarðarhaf.
Rússneskir aðilar eru ekki
beinlínis meðeigendur að
samsteypunni nýju, sem nefn-
ist Aserbajdsjan Intemational
Operation Co. (AIOC), en áhrif
Rússlands í Aserbædsjan eru
eigi að síður það mikil að aðil-
ar þeir, sem að AIOC standa,
munu hafa talið skynsamleg-
ast að hafa samstarf við Rússa
við umræddar framkvæmdir.
Það er sem sé nokkuð ljóst að
það voru viðhorf af stjórn-
málalegum frekar en efna-
hagslegum toga, sem réðu úr-
slitum um að ákveðið var að
leiða asersku olíuna vestur í
tveimur leiðslum frekar en
einni. Vestrænu olíufélögin og
Tyrkland vildu láta eina
leiðslu (yfir Georgíu og Tyrk-
land) duga, en Bandaríkin,
eina heimsveldi okkar tíma,
skárust í samræmi við það í
leikinn til þess að tryggia sam-
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
komulag á breiðum grund-
velli.
Alþjóbahyggja og
þjóbernisstefna
Þar meö er ekki sagt að allur
vandi sé úr sögunni olíusamn-
ingi þessum viðvíkjandi.
Samningurinn og kringum-
stæður á svæðinu leiða athygl-
ina að mótsögn, sem ýmsir að-
ilar fróðir um alþjóðastjórn-
og efnahagsmál þykjast
merkja að færist í vöxt árin
eftir fall Múrsins. Sú mótsögn
sé á þá leið, aö jafnframt því
sem efnahags-, fjár- og við-
skiptamál í heiminum gerist
sífellt alþjóðlegri og hnatt-
rænni, magnist þjóbernis-
hyggja í stjórnmálum. Viðbú-
ið sé að þetta tvennt rekist á.
Nyrðri olíuleiðslan kemur til
með ab liggja um Tjetjeníu,
þar sem stríðið milli Rússa og
Tjetjena virðist vera að blossa
upp á ný, og á því svæði eru
fleiri þjóðflokkar, sem ekki
una yfirráðum Rússa ýkja vel.
Á milli Aserbædsjans og
grannlands þess í vestri, Ar-
meníu, er enn að formi til
stríb, enda þótt vopnahlé hafi
verið þar í rúmt ár. Armenar
hafa um fimmtung Aserbæd-
sjans á sínu valdi (Fjalla-Kar-
abak þar meðtalið) og um
milljón Aserar (næstum 15%
íbúa landsins) hafa flúið
heimkynni sín undan Armen-
um. Þar með hefur verib snúib
við gangi mála, sem oft hefur
endurtekið sig í aldir, á þá leið
að það hafa verið Armenar,
sem flúib hafa heimili sín
undan og verið strádrepnir af
fólki Tyrkjaættar.
Stjórn Aserbædsjans tekur
ekki í mál að samþykkja yfir-
ráð Armeníu í Fjalla-Karabak
(sem er byggt Armenum og
hefur verið það frá fornu fari)
eöa öðrum héruðum sem Ar-
menar hafa unnið, en gefur í
skyn að til greina gæti komið
að leggja syðri leiðsluna um
Armeníu. Þar meb yrði hún
styttri, svo að það þýddi
minni kostnað fyrir AIOC. Á
bak við þetta er líklega von af
hálfu Aserastjórnar um að Ar-
menar verði eftirgefanlegri,
verði ákveðið að leggja Ieiðsl-
una um þeirra land. En ekki
þora Aserar að taka upp slag-
inn við Armena að nýju, meb-
fram vegna þess að Aserar telja
að Rússar efli Armena hernab-
arlega. Líklegt er að Rússar geri
svo meðfram í þeim tilgangi
að beita Asera þrýstingi.
Vanmetakennd
gagnvart „stórum
bræbrum"
Verði syðri leiðslan fram-
lengd til Ceyhan, eins og gert
er ráð fyrir, kemur hún til með
að liggja um Norður-Kúrdist-
an (tyrkneska Kúrdistan), þar
sem Tyrkir eiga nú í þjóðar-
hreinsunarstríði vib Kúrda. í
því stríði draga Vesturlönd,
einkum Bandaríkin, taum
Tyrkja í raun, vegna þess að í
augum Vestursins er sterkt
Tyrkland vænlegt til að
tryggja stöðugleika í Vestur-
Asíu og Suðaustur-Evrópu.
(Þaö viðhorf á drjúgan hlut að
stuðningi Bandaríkjanna Vest-
urlanda við Bosníumúslíma,
vini Tyrkja.) Því gæti farið svo
að með umræddum olíusamn-
ingi yrbu Bandaríkin/Vestur-
lönd enn andkúrdneskari en
fyrr, en sá möguleiki er
kannski ekki útilokaður að
þau myndu, til ab tryggja frið
meðfram leiðslunni, leggja að
Tyrkjum ab koma til móts við
kúrdneska sjálfstjórnar- og
sjálfstæðissinna. PKK, aðal-
flokkur þeirra, hefur fyrir
löngu lýst sig reiðubúinn til
viðræðna við Tyrklandsstjórn
um réttarbætur Kúrdum til
handa, án þess að setja kröf-
una um sjálfstæði á oddinn.
Meira en fjórir milljarðar
tunna af olíu kváðu vera í
jörðu í Aserbædsjan, mest af
því líklega undir botni Kaspía-
hafs, en bæði Rússland og Iran
draga enn í efa að Aserbæd-
sjan eigi rétt á þeirri olíu allri.
Þjóðarsjálfstraust Asera er tak-
markað; þeir tala um „stóru
bræðurna" Rússland, Tyrk-
land og íran. í Bakú, höfuð-
borg Aserbædsjans, er sagt að
stjórnmálamenn þar hafi fyrir
reglu að hallast að þeim þess-
ara þriggja aðila, sem líklegast-
ur virðist til árangurs í svip-
inn, í von um að fá í staðinn
viðhaldið einhverju af sjálf-
stæbi landsins (og tryggt sjálf-
um sér völd). Haidar Alijev,
núverandi forseti landsins
(fyrrum háttsettur KGB-for-
ingi, flokksforingi sovéska
kommúnistaflokksins í Aser-
bædsjan og fulltrúi í stjórn-
málaráði Sovétríkjanna á
valdatíð Bresjnevs), mun leit-
ast við af fremsta megni að
hafa Rússa góða, enda eru þeir
sagðir hafa í bakhöndinni
aðra stjórnmálamenn aserska
til að tefla fram gegn honum.
SAMGÖNGURÁÐUNEYTIÐ
Umsóknir um styrki til
átaks viö markaössetn-
ingu á hótelum
Samgönguráðuneytib auglýsir eftir umsóknum um styrki
til átaks vib markabssetningu á hótelum úti á landi sem
opin eru allt árib.
y
Til rábstöfunar eru 4 milljónir króna en gert er ráb fyrir
mótframlagi frá umsækjendum. Samtök hótela geta sótt
um styrk eba styrki til sameiginlegs markabsátaks.
í umsóknum skal koma fram hvernig styrk verbi varib,
áætlabur afrakstur af vibkomandi átaki, markhópar sem
átak beinist ab og annab sem málib varbar.
Styrkir greibast út eftirframvindu einstakra verkefna.
Umsóknum skal skilab til samgöngurábuneytisins fyrir 1.
desember nk.