Tíminn - 04.01.1996, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 4. janúar 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cuðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sjávarútvegurinn
— nýjar aðstæöur
Saga sjávarútvegs á íslandi á þessari öld er forvitni-
leg fyrir margra hluta sakir. Hún er samofin þeirri
sögu hvernig þjóöin komst frá fátækt til bjargálna.
Síöari hluta aldarinnar var skrifaöur merkur kafli
þessarar sögu, þegar íslendingar fengu full yfirráö
yfir 200 mílna fiskveiöilögsögu. Þaö leiddi til mik-
illa breytinga á útgerð og fiskvinnslu og fram-
leiðsluaukningar í sjávarútvegi.
Hins vegar er nú liöinn áratugur síöan aflanum
á heimamiöum var skipt meö svokölluðu kvóta-
kerfi, og sú skipting hefur verið eitt viðkvæmasta
deilumáliö á sviöi þjóðmála. Hér eru svo miklir
hagsmunir í veði aö öldurnar rísa hátt í umræðum
um skiptingu aflans. Hitt er staðreynd að allan
þennan áratug hefur sjávarútvegurinn verið í stöð-
ugri framþróun og verið að laga sig að nýjum að-
stæðum. Þar er í rauninni fátt sem áður var.
Vinnsla annarra tegunda en bolfisks hefur stór-
aukist og nægir þar að nefna hina gífurlegu verð-
mætasköpun í rækju, en fram hefur komið að
verðmæti rækjuútflutnings hefur aukist um 25% á
síðasta ári einu og nemur 15,5 milljörðum króna.
Hin mikla afkastageta íslenska flotans hefur orð-
ið til þess að sótt er á veiðar á fjarlæg mið í mjög
vaxandi mæli. Slíkt hefur leitt til árekstra við
grannþjóðir eins og Norðmenn, sem eru harðir
viðskiptis og deilan við þá er í erfiðri stöðu. Gífur-
legir hagsmunir eru í síldveiðum fyrir okkur ís-
lendinga og er framkoma Norðmanna í því máli
lítt sæmileg. Samstaða með Færeyingum í því máli
er mikilvæg fyrir íslenska hagsmuni.
Einn þátturinn í umbreytingunni, sem orðið
hefur í sjávarútveginum, er útflutningur þekking-
ar. Sá þáttur er afar mikilvægur, því hann færir
okkur heim reynslu og sambönd úr fjarlægum
heimshornum.
Viðskipti með fisk og vinnsla hér innanlands
hefur tekið miklum breytingum, ekki síst með til-
komu fiskmarkaða, sem eru aðeins fárra ára gaml-
ir en eru komnir til þess að vera. Tilkoma þeirra
hefur orðið til þess að sérhæfing í vinnslu hefur
vaxið, og sums staðar hefur það skapað jarðveg
fyrir lítil fiskvinnslufyrirtæki sem standa sig vel.
Að hinu leytinu hefur orðið samruni stórra fisk-
vinnslufyrirtækja og má sem dæmi nefna samein-
ingu Fiskiðjunnar Skagfirðings og Hraðfrystihúss
Grundarfjarðar, sem átti sér stað nú um áramótin
eftir samvinnu þessara aðila um árabil. Samgöng-
ur og fjarskiptatækni hafa tekið það miklum breyt-
ingum að nú þykir ekkert tiltökumál fyrir eitt og
sama fyrirtækið að hafa starfsstöðvar í sitt hvorum
landshlutanum og miðla hráefni á milli.
Hér er aðeins drepið á nokkrar breytingar sem
orðið hafa í sjávarútveginum. Allt þetta sýnir að
atvinnugreinin hefur lagað sig að breyttum að-
stæðum, þrátt fyrir deilur um skiptingu aflans. Þær
munu halda áfram, svo miklir hagsmunir eru í
húfi, og sá tími kemur ekki aftur að miðin verði
frjáls fyrir alla.
Gjaldkeranum gefib
Víba um heim er þab talib dyggö ab bankar og
bankakerfiö sé íhaldssamt og tregt til breytinga og
ab stíga skref sem ekki hafa veriö þrauthugsuö fyr-
irfram. Slíkt á aö efla viröingu og traust manna á
stofnuninni. Hér á íslandi hafa menn reynt aö til-
einka sér ýmis einkenni þessarar íhaldssemi — ab
sögn til ab efla traust manna á bönkum. Þess
vegna segja menn
ab bankar verbi ab
vera svona flottir og
íburbarmiklir meb
málverkum og palis-
ander. Þá fær kúnn-
inn á tilfinninguna
ab hér sé traust
stofnun á ferbinni.
Minna hefur verib
lagt upp úr því hér á
landi ab útlánastefn-
an sé traust, og virb-
ast menn helst hafa
stólab á ab enginn
læsi um afskrifta-
reikninga og töpub
útlán, en einblíndu þess í stab á
íburbinn og virbuleikann í húsa-
kynnum bankanna sjálfra.
n ncilt
55—•«——rH"'*
Meira ai
Bank.r op«» v£5|£
**nU •** ■C?
h«emi( * Þy . þýbli loh-
,„rhd»r;' J%t ,»kn.
„mkrppr.io« rnf,
**?&££££ i **"■
inn.
»rm “P^ndS.nk.nom
Ytirmrfiui i i t»un-
sjjM l **r * h*'“I bcvi
'nnl »ul>N rne*t y
sam keppniogtö'«'t“*m':
ir
ir
ír.möl. o«i«>
o* neiru-
.Viö vimm ^
b,nUinti U»t> “ búnii *
Vift hfttum y««leW^
», «»» °» h«-ui bjnk.iokVfi rl
,nn>0 ir^' •*> „ .. K*ft
“"‘j^rift hfttom «««*
.n„l »*o »ft
iúm»n ****** *V“ „jfti ►ftift'"
vtnn> <**•' inrUftftom^o'
Ttmwm I
GARRI
saka þessa lokun hjá bönkunum — ab „allir geti
fengib abgang ab þeirri tækni sem þeir vilja og
þaö ókeypis".
Garri er löngu hættur ab undrast röksemda-
færslur bankamanna, og því kemur þab ekki á
óvart aö heyra ab tæknivædd bankaþjónusta kosti
ekkert. Hitt hefur þó veriö sýnt fram á í sjónvarpi
— hvab svo sem for-
stööumabur Reikni-
stofu bankanna seg-
- ab gjaldkerarn-
þurfa ab fá ab
boröa. Líka gjald-
kerarnir í heima-
bankanum, sem
fólk veröur aö muna
eftir ab gefa reglu-
..- , lega. Þannig gæti
•rSsíP Það reynst Þóröi erf'
itt ab halda til
itreitu þessu meö
ókeypis tækni-
bankaþjónustuna
og augljóst aö hann
hefur gleymt ab gefa gjaldkeran-
vana
»ft *Vii vt.«> °P*
toVjftú *n™*kbe0Lort». h'rf-
tyfti ftoH.oi' r tunU
b.nV.1 tyri' Þ*
Vtlhelm Klht‘?“^nru u|ft< *
i,len»ir. oJpoUiu'-
.......
hvort W>hm # |
eki*. .f-n ’n*tw' V _im hesu"
,to»n«u » Pl” >em me»*.
SPí'SsSai-
‘cn\ '2!£Uun hrtnjdl
RetUrtrtoJot-nUn^^^ 5yo
ivftr * b*nk*F „sjftuxinn iom
nywXM ekU vrr*. mwo*
um.
Lokab af gömlum vana
En þessi íhaldssemi bankastarfseminnar, sem
miöast jú viö aö laöa aö bönkunum sem flesta
viöskiptavini, tekur á sig hinar einkennilegustu
myndir á íslandi. Ein er sú ab bankarnir eru hafb-
ir lokabir fyrir vibskiptavinunum fyrsta vinnudag
ársins. Þessi lokun er alfarib af gömlum vana og
byggist á því ab fyrir tölvuvæbinguna þurftu
menn mikinn tíma til vaxtaútreikninga. Nú þarf
þess ekki, en bankarnir eru samt lokaöir af ein-
skærri íhaldssemi, sem er nú hætt aö laöa aö viö-
skiptavini en lokar þá þess í stab úti.
Frá þessum merkilega gamla vana bankakerfis-
ins er greint í Tímanum í gær og þar er m.a. rætt
viö Þórö B. Sigurösson, forstööumann Reiknistofu
bankanna, sem staöfestir ab engin raunveruleg
ástæba sé fyrir bankana aö hafa lokaö. Þóröur
bendir hins vegar á aö debetkort og hraöbankar
hafi veriö í sambandi og þeir sem séu tölvutengd-
ir hafi getaö sinnt erindum sínum og fengiö upp-
lýsingar. Þóröur segir — og virbist nú vera aö af-
Musterum fækkab
En þessi lokun af gömlum vana og röksemda-
færsla Reiknistofustjórans ab menn geti nú svo
auöveldlega sinnt bankaviöskiptum sínum í
tæknibankanum leiöir hugann ab því hvort ekki
sé hægt ab fækka hinum
íburöarmiklu musterum fjármagnsins til mik-
illa muna og draga þannig úr kostnaöinum viö
bankaviöskiptin. Ur því bankarnir sjálfir telja þaö
ekki mikilvægt mál ab hafa opiö hjá sér heilan
vinnudag viö mánaöamót og áramót, þegar viö-
búib er aö margir þurfi ab fara í banka, þá getur
þab varla talist stórmál þó lokaö sé abra daga og
jafnvel heilu útibúunum og bönkum lokab og
bankastjórnum og jafnvel bankastarfsfólki fengin
gagnlegri verk aö sýsla vib.
Vissulega komast menn aldrei alveg hjá því ab
gefa gjaldkerunum, þó svo aö tæknibankaöldin
gangi í garb, en þessar síöustu upplýsingar benda
eindregib til aö þaö sé víöar hægt aö spara í fóbur-
kostnaöi meö því aö „loka deildum" en á sjúkra-
húsum landsins. Garri
Gæöastjórnun sem bragö er aö
Þaö var fjör í sælgætisgeröinni um áramótin. Stór-
fyrirtæki skiptu um eigendur oftar en forstjórarn-
ir um nærbuxur og Sölumiðstöö hraðfrystihús-
anna er komin á kaf í konfektbransann. Engu skal
spáö um hvort þaö er undanfari þess aö fariö veröi
aö framleiða fiskstauta meö súkkulaðibragði eöa
páskaegg með fiskbragöi. Enda er beitt allt öörum
brögðum í sælgætisviðskiptunum en þeim sem
bragðlaukarnir nema.
Nú, á tímum hagræöingar og hagkvæmni og
gæðastjórnunar, gaf SH eigendum Opals, sem er
blómlegt fyrirtæki í góöum rekstri, tilboð sem þeir
gátu ekki hafnað. Borgaö var út í hönd og svo var
Nóa-Síríusi selt fyrirtækiö meö því fororði aö
flytja noröur í land.
Svo heppilega vill til aö SH á húsnæöi á Akur-
eyri sem er sérhannað fyrir gott-
eríisfabrikku. Þar var Linda áöur
en hún var seld til Hafnarfjarðar
cg dafnar vel hjá Helga í Mónu.
Faðmlag kolkrabbans
Sölumiðstööin getur því vel leigt Nóa-Síríusi
hentugt hús til aö framleiða sælgæti á Akureyri,
sem er þrotabú Lindu, sem komst í eigu SH, eins
og Opal fyrir áramótin. En þar sem konfektfram-
leibsla kvað ekki vera á prógrammi hraðfrystihús-
anna, fékk Nói-Síríus ómótstæðilegan áhuga á að
fara aö framleiöa gotterí í aðalstöövum Sölumið-
stöðvarinnar á Akureyri og keypti Opal á stund-
inni af SH.
Öll þessi gæðastjórnun er til þess gerð aö stjórn
SH uppfylli loforð um aö skapa atvinnu á Akur-
eyri fyrir þaö að fá að selja fiskinn sem ÚA veiðir
og verkar.
Er ekki annað sýnna en aö útgeröin og fiskverk-
unin séu aö fara aö greiöa niður súkkulaöi og kara-
mellur og jafnvel Opaltöflurnar, en Nói-Síríus
keypti framleiðluréttinn af Sölumiðstöð hraö-
frystihúsanna á þeirri vörutregund.
Ef einhverjum finnst sú gæðastjórnun að skáka
sælgætisfyrirtækjum og framleiðslu á milli frysti-
húsa og landshluta undarleg, eru málin ofurein-
föld og koma í raun frystingu sjávarfangs eöa
gotteríisgerö ekkert viö.
Þaö er byggðastefna og faömlag kolkrabbans
sem standa sameiginlega aö hagræöingu atvinnu-
veganna meö svona kostulegum hætti.
Óskabarn Akureyrar
Fjölskylduböndin milli Nóa-Síríusar og Skelj-
ungs eru öllum kunn. Tengsl Shell viö Eimskip eru
auðsæ, óskabarn kolkrabbans og þjóðarinnar hef-
ur allra hagsmuna aö gæta varðandi flutninga fyr-
ir SH og er umhugaö um aö frystihúsin innan
samtakanna séu sem flest og stærst.
Og hvaö er þá nokkur hundruð milljóna sæl-
gætisverksmiöja á milli vina?
Akureyringar eru ofsakátir aö fá tuttugu starfs-
manna sælgætisfíamleiðslu í bæ-
inn, sem sett verður undir hæö-
ina sem starfsmenn SH fyrir
noröan vinna á.
Átökin um aö fá fisksöluleyfið hjá ÚA í fyrra-
sumar enduðu meö því að SH yfirbauö Islenskar
sjávarafurðir og lofaöi „atvinnutækifærum", sem
engar hreppsnefndir fá staöist. En eins og þegar
krökkum er rétt gott fyrir aö gera viðvik, er viö
hæfi aö bæjarstjórnin í höfuðstað Noröurlands fái
heila sælgætisverksmiðju fyrir greiöasemina, og
þykir engum mikiö.
Einhvern tíma heföi þaö þótt saga til næsta bæj-
ar aö einkafyrirtæki fjölskyldu Hallgríms Ben.
tæki aö sér aö leggja niöur fyrirtæki í Reykjavík og
opna stórt útibú fyrir norðan til að styrkja byggð-
ina þar meö niöurgreiddri konfektframleiðslu.
En tímarnir breytast og flokkarnir með. íhaldiö
búið aö tapa borgarstjórninni, Nói-Síríus fluttur
inn í Smálönd og er þá kannski bitamunur en ekki
fjár hvort fyrirtækið flytji allt til Akureyrar til að
hressa upp á aðstööu Sölumiðstöövarinnar, Eim-
skips og Skeljungs þar.
En vegir viðskiptalífsins eru órannsakanlegir og
mikil er sú gæðastjórnun aö frystihúsin kaupi Op-
al til aö selja Nóa-Síríusi til aö Ieigja gömlu fab-
rikkuna á Akureyri af SH, sem lofaði bæjarstjórn-
inni að glæöa atvinnulífið meö öllum þeim
brögöum sem samtökin ráöa yfir. OÓ
Á víbavangi