Tíminn - 06.02.1996, Blaðsíða 11

Þri&judagur 6. febrúar 1996

11
Nýir kostir
Greibasta leiðin íil að auka
framboð skemmri verkmenntun-
ar og almenns byrjunarnáms á
háskólastigi væri að heimila
bestu framhaldsskólunum að
starfrækja slíkar deildir 1-2 ára
náms eftir stúdentspróf eða hliö-
stætt lokapróf framhaldsskólans.
Önnur leið er að sameina og efla
aðra skóla, sem nú starfa á há-
skólastigi, í uppeldisháskóla,
listaháskóla, verslunarháskóla,
tækniháskóla, Háskólann á Akur-
eyri og Háskóla í Borgarfirði, þar
sem nám væri með öðru sniði en
í Háskóla íslands. Þriðja leiðin
væri að Háskóli íslands tæki upp
nýjar námsbrautir fyrir styttri
námsleiðir með minni fræðilega
undirstöðu og rannsóknir en nú
gerist. Þróunarnefndin, sem á ár-
inu 1994 lagði drög að stefnu
Háskólans á næstu árum, vildi
ekki að sú leið yrði farin, heldur
léti Háskólinn öðrum skólum á
háskólastigi þetta nám eftir. Há-
skólinn ætti að einbeita sér að
námi með fræðilegri undirstöðu
og rannsóknarívafi, sem lyki með
alþjóölega viðurkenndu háskóla-
prófi eftir þrjú ár hið skemmsta.
Hins vegar hvatti þróunarnefnd-
in til þess að Háskólinn gripi á
vanda byrjunar náms innan
sinna veggja og herti þar faglegar
kröfur.
Kennslumálanefnd háskólaráðs
hefur verið að móta hugmyndir
um byrjun náms í Háskóla ís-
lands, sem yrði gagnlegri fyrir
marga nemendur en sú sértæka
byrjun sem deildir Háskólans
bjóða nú. Umræða um þessar
hugmyndir er enn skammt á veg
komin innan skólans, en þó er
vert að kynna þær. Lagt er til að
nemendum á fyrsta ári yrði boð-
inn nýr kostur við upphaf náms í
Háskóla íslands. Það nám yrði
ekki skylda fyrir alla, heldur við-
bótarkostur sem veitti þjálfun í
fræðilegum vinnubrögðum og
temdi gagnrýna hugsun og skýra
framsetningu, auk valnámskeiöa
í þá átt sem hugur nemandans
stefnir. Þessari námsbyrjun fylgdi
þaö hagræði að nemendur þyrftu
ekki að velja sér sértæka náms-
grein fyrr en þeir hefðu áttað sig
í nýju umhverfi Háskólans. Þetta
nám gæfi þeim, sem lokið hefðu
framhaldsskóla með áherslu á
verkmenntun, tækifæri til að
bæta upp þaö sem þá vantar
miðað við almennan stúdent.
Það gæti orðið viðurkennt sem
aukagrein í námi til B.A.- eða
B.S.-prófs í mörgum deildum og
sem undirbúningur að sam-
keppnisprófi inn í þær náms-
brautir sem hafa takmarkaðan
aðgang. Það væri kostur fyrir þá
sem nú þreyta samkeppnispróf
og þá sem vilja kynnast háskóla-
námi án þess að velja strax
ákveðna sérgrein, að þetta nám
hefði eigið gildi þótt ekki yrði úr
lengra háskólanámi. Líklegt er að
deildir með opinn aðgang
mundu herða faglegar kröfur til
þeirra sem óskuðu inngöngu
strax eftir stúdentspróf, en jafn-
framt taka við nemendum sem
lokið hefðu þessari námsbyrjun
með tilskildum árangri og meta
nám þeirra sem aukagrein með
viðkomandi sérgrein. Háskólinn
gæti farið þessa leið til hagræð-
ingar án þess að aðrar breytingar
verði innan háskólastigsins, en
æskilegra væri að samtímis yrði
unnið að þeim breytingum sem
hér var lýst.
Kennarar of fáir
Háskólinn hefur borið
kennsluhætti sína saman við
staðla sem notaðir eru í evrópsk-
um háskólum. Af þeim er ljóst að
í fjölmennustu greinum hér eru
kennarar of fáir miðað við nem-
endafjölda, kennt er í stærri hóp-
um en æskilegt er og nemendur
fá of litla þjálfun og leiðbeiningu
í lausn verkefna í smærri hópum.
Til að ná eðlilegum kennsluhátt-
um miðab við þessa stabla þyrfti
ráðstöfunarfé kennsludeilda Há-
skólans að aukast að lágmarki
um 300 milljónir króna á ári. Þar
er kostnaöur reiknaður sam-
kvæmt gildandi kjarasamning-
um, en öllum er ljóst ab launa-
kjör kennara eru langt undir því
marki sem við verður unað til
frambúðar. Auk þess er uppbygg-
ing rannsókna og framhalds-
náms við Háskólann enn
skammt á veg komin. Þar skortir
grunnfé til kjölfestu, til að ráöa
aðstoðarmenn við rannsóknir og
meira ráðstöfunarfé í þá sjóði
sem styrkja hæfustu rannsakend-
urna. Uppbygging rannsóknar-
náms hér á landi er nánast for-
senda þess að unnt sé að virkja
rannsóknaráhuga ungs fólks,
beina honum inn á þær brautir
sem íslenskar aðstæður þarfnast,
og koma á virkum tengslum milli
Háskólans og helstu rannsókna-
stofnana og fyrirtækja okkar.
Þótt vissulega megi leita fanga
hjá öðrum en ríkissjóði til að
taka þátt í kostnaði við uppbygg-
ingu og rekstur Háskólans, verð-
ur ekki undan því vikist að auka
fjárveitingar úr ríkissjóði til Há-
skólans og alls háskólastigsins, ef
háskólamenntun hér á landi á ab
standast samanburð og sam-
keppni vib aðrar þjóðir. Háskól-
inn hefur lagt til að gerð verði
áætlun til nokkurra ára um aukn-
ar fjárveitingar til að gera Háskól-
anum kleift að ná eðlilegum
kennsluháttum mibað vib er-
lenda staðla. Eðlilegast væri að
gerður yrði þjónustusamningur
sem skilgreindi þau verkefni sem
Háskólanum er ætlab að sinna og
þá fjárveitingu sem hann fengi
til þeirra. Viðræður hafa farið
fram milli ráðuneyta mennta-
mála og fjármála og Háskólans
um forsendur slíks samnings og
menntamálaráðherra hefur lýst
áhuga sínum á að þessi leið verði
könnuð án skuldbindinga af
hans hálfu um hærri fjárveiting-
ar. Þann ágreining ætti vandaður
þjónustusamningur ab geta jafn-
að. Að mati Háskólans skortir
hins vegar svo mikið á að engu
væri hætt þótt stigin yrðu fyrstu
skref til að bæta þjónustu við
nemendur.
Það olli Háskólanum veruleg-
um vonbrigöum að ekki skyldi
unnt ab stíga markvert skref í
þessa átt með fjárlögum þessa
árs. Háskólinn er nú enn einu
sinni settur í þá óbærilegu stöðu
að ráða engu um fjölda þeirra
nemenda, sem hann þarf að
sinna, og verða að skerða þá
þjónustu sem hann veitir hverj-
um nemanda vegna spennitreyju
fastra fjárveitinga. Þetta hefur
orðib tilefni til þess að grand-
skoða enn allan rekstur skólans
og huga að því, hvernig best
megi nýta knappar fjárveitingar
til kennslu- og rannsóknastarf-
semi. Háskólaráð mun skipa sér-
staka nefnd sem gerir tillögur um
hagræðingu og úrbætur og tekur
mið af þeirri stefnumörkun sem
Háskólinn hefur verið að móta
með starfi þróunarnefndar og
annarra starfsnefnda.
Hagsýsla ríkisins hefur að
beiðni Háskólans unnið að úttekt
á stjórnsýslu Háskólans og er
niöurstöðu hennar að vænta á
næstunni. Vafalaust mun sú út-
tekt benda á margt sem betur
mætti fara, en ekki er sennilegt
að þær úrbætur, sem stjórnsýsla
Háskólans þarfnast, leysi fé til
annarra þarfa. Þar má meðal ann-
ars minna á aö Háskólinn hefur
tekið til sín mörg verkefni, sem
ábur voru í höndum ráðuneyta,
og að því er stefnt að hann fái
sem mesta sjálfstjórn sinna mála.
Stefán L Kristjánsson afgreiöslumaöur hefur starfaö viö olíustööina í Örfirisey frá því hún var tekin í notkun fyrir
25 árum, en hjá Skeljungi mun lengur eöa í samtals 39 ár.
Aldarfjórðungsafmæli olíu-
stöðvar Skeljungs í Örfirisey
Sl. laugardag voru liðin rétt
25 ár frá því olíustöð Skelj-
ungs hf. í Orfirisey var tekin í
notkun. Það var 3. febrúar
1971, sem olíu var í fyrsta
skipti landað á fyrri geyminn
af tveimur sem félagið lét
reisa í eynni. Landað var gas-
olíu úr sovétskipinu Petr Al-
ekseev, sem Iestaði í Tuapse
við Svartahaf. Móttöku ol-
íunnar önnuðust Stefán L.
Kristjánsson og aðstobarmað-
ur hans, Hannes Tómasson,
en Stefán hefur alla tíö haft
umsjón með móttöku og af-
greiðslu á olíu í stöðinni.
Framkvæmdir við olíustöð
Skeljungs í Örfirisey hófust vor-
ið 1970, en þá voru reistir tveir
7700 rúmmetra birgðageymar
vestan við olíustöð Olíufélags-
ins hf. Samið var við Sindra hf.
um að reisa nýju geymana, en
aðrir verktakar voru Loftorka
hf. sem sá um jarðvinnu, Stál-
smiðjan hf. sem lagði olíulagn-
.ir, og Viður sf. sem annaðist
byggingarframkvæmdir. Starfs-
menn Skeljungs lögðu einnig
drjúgan hlut til verksins, svo
sem alla yfirstjórn og hönnun
aö hluta. Fyrri geymirinn var
tilbúinn til notkunar í lok janú-
ar 1971, en sá síðari í apríl.
Þessir tveir geymar eru einu
geymarnir í olíustöb Skeljungs
hf. sem standa á hinni raun-
verulegu Örfirisey. Öll síbari
viðbót stendur á uppfyllingu,
sem gerð var á árunum 1975-
85.
Örfiriseyjarstöðin var rekin
sem útibú frá olíustöð Skelj-
ungs í Skerjafirði og var enginn
fastur starfsmaður þar fyrst í
stað. í dag vinna um 30 manns
á vegum félagsins í Örfirisey. í
fyrstu var aðeins hægt að af-
greiöa olíu frá stöðinni í strand-
flutningaskip, en í lok nóvem-
ber 1971 hófst áfylling á olíu-
bíla.
Fyrstu árin voru birgðageym-
ar Skeljungs hf. í Örfirisey að-
eins tveir, báðir undir gasolíu,
samtals 15.400 rúmmetrar, en
nú eru birgðageymar félagsins í
eynni tólf talsins, samtals um
70.000 rúmmetrar, og á þeim
tíu mismunandi tegundir af ol-
íu.
Tilkoma olíustöðvarinnar í
Örfirisey var merkur áfangi í
sögu Skeljungs, en á þessum
tíma var birgðarýmið í olíustöð
félagsins í Skerjafiröi orðið of
lítiö og nýju sovétskipin, svo-
kallaðir stórrússar — en Petr Al-
ekseev var einmitt einn af þeim
— komust trauðla inn á Skerja-
fjörb. Það var því brýn nauðsyn
fyrir fyrirtækiö að koma upp
nýrri innflutningsolíustöð á
öörum stað. Nábýlib og sam-
starfið við olíustöö Olíufélags-
ins hf. í Örfirisey hefur ávallt
verið með ágætum. ■
Olíustöö Skeljungs í Örfirisey á fyrstu árum starfseminnar.

Jarbfræbikort af Hengilssvæbinu
Út eru komin ný jarðfræði-
kort af Hengilssvæðinu, en
jarðfræðikortlagning á svæðinu
á sér langa sögu. Á sjöunda ára-
tugnum fékkst heildaryfirsýn á
jarðfræbi þess, þegar niburstöð-
ur rannsókna Kristjáns Sæ-
mundssonar, jarðfræðings á
Orkustofnun, voru birtar. Þráð-
urinn var tekinn upp aftur á ní-
unda áratugnum þegar Hita-
veita Reykjavíkur hóf lokaund-
irbúning undir virkjun Nesja-
valla. Meðal margvíslegra rann-
sókna sem þá voru gerðar var
ný og yfirgripsmeiri jarðfræð-
kortlagning. Hún var unnin af
Kristjáni og samstarfsmönnum
hans á Orkustofnun. Nesja-
vallasvæðið var kortlagt sér-
staklega og auk þess svæðin
umhverfis Kolvibarhól og Öl-
kelduháls, en Hitaveitan á land
og vinnslurétt jarbhita á þess-
um svæðum. Svæðið ofan
Hveragerðis var einnig kortlagt
og allur jarðhiti þar. í fram-
haldi af þessari vinnu ákváðu
HR og OS að ljúka kortlagningu
alls Hengilssvæðisins, og gefa
kortin út í samstarfi við Land-
mælingar íslands.