Tíminn - 14.05.1996, Qupperneq 4

4
Þriöjudagur 14. maí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Batnandi horfur
á vinnumarkaöi
Atvinnuleysi hefur verið eitt af stærstu þjóðfélags-
vandamálunum hér síðustu árin. Kemur þar margt til.
Tæknibreytingar eru ein orsökin þar sem tæknin hefur
leyst mannshöndina af á mörgum sviðum. Takmarkan-
ir á fiskveiðum og framleiðslutakmarkanir í landbúnaði
hafa einnig verið þungt lóð á þá vogarskál að auka at-
vinnuleysi í landinu. Einnig hafa fyrirtæki verið að hag-
ræða í sínum rekstri og ýmsir stjórnendur hafa endur-
skoðað sitt starfsmannahald og gert breytingar sem
hafa haft í för með sér fækkun starfsfólks.
Atvinnuleysi er mikið þjóðfélagsböl og það fyrir-
finnst í verulegum mæli í ríkjum sem eru þróuð efna-
hagslega og eru talin til velferðarríkja. Langtímaáhrif
þess eru geigvænleg þar sem fólk lendir í vítahring, lifir
til hliðar við það samfélag sem byggist á reglulegri
vinnu. Þetta ástand hefur brotið niður margt efnilegt
fólk og það á ætíð að vera eitt af forgangsverkefnunum
í almennri efnahagsstjórn að halda uppi atvinnu í sam-
félaginu.
í apríl árið 1995 mældist atvinnuleysi 5,8% af mann-
afla sem jafngildir því að 8700 manns hafi verið án at-
vinnu. Þetta er geigvænleg tala. Það kemur enn betur í
ljós ef hún er sett í það samhengi að þetta jafngildir því
að allir vinnufærir menn í stærstu kaupstöðum lands-
ins séu atvinnulausir.
Nú berast þau ánægjulegu tíðindi að mælingar í apr-
íl 1996 sýni að atvinnulausum hafi fækkað um 3200 frá
því fyrir ári, og samkvæmt vinnumarkaðskönnun sem
Hagstofan hefur gert hefur ekki mælst jafnlítið atvinnu-
leysi frá árinu 1992. Þetta er ótvíræð vísbending um
þáttaskil og að komið sé að því að störfum hafi fjölgað
á ný.
Fyrir þessari jákvæðu þróun eru ýmsar ástæður. Góð
loðnuvertíð og aflabrögð í öðrum tegundum sjávar-
fangs hafa sitt að segja um þessa þróun, eins og jafnan
áður. Svo er um vinnumarkaðinn þar sem afkoman er
svo tengd sjávarútvegi sem hér er. Hitt er einnig afar
mikilvægt að uppsveifla er í iðnaðinum í landinu, og
ýmsar nýjar greinar sem og hefðbundin iðnaðarstarf-
semi er í framsókn. Sama má segja um þjónustustarf-
semina sem fylgir ferðamálunum. Horfur þar eru góðar
og stígandi í fjölgun ferðamanna.
Það er hins vegar ljóst að framgangur iðnaðar og
þjónustustarfsemi byggir á stöðugleika í efnahagsmál-
um. Það er forgangsverkefni að varðveita þann stöðug-
leika. Það hefur sýnt sig að hann leiðir til framþróunar
í atvinnulífinu, og aukin umsvif hlaða utan á sig að
hætti snjóboltans.
Ef fyrirtækin í landinu hafa góða afkomu og vaxandi
umsvif hefur það gífurleg áhrif. Stjórnendurnir fara þá
að hugsa til nýrra verkefna og útvíkkunar á sinni starf-
semi sem er árangursríkast til atvinnuaukningar.
Aukin atvinna er fyrst og fremst fagnaðarefni vegna
hinnar mannlegu hliðar málsins, og þeirrar staðreynd-
ar að atvinnuleysi er ómanneskjulegt og niðurdrepandi
fyrir einstaklingana sem fyrir því verða. Þá staðreynd
eiga þeir sem hafa áhrif á þessi mál að hafa í huga fyrst
af öllu. í öðru lagi er atvinnuleysið fjárhagsleg byrði fyr-
ir ríkissjóð og þar með skattgreiðendur í landinu. Það er
einnig afar mikilvægt atriði, þött það megi aldrei
skyggja á hin mannlegu sjónarmið sem eiga að ráða í
viðureigninni við þetta mikla þjóðfélagsböl.
Síldin komin!
Loksins, loksins, loksins er síldin
komin. Eftir að hafa verið fjarver-
andi íslenska landhelgi í hartnær
mannsaldur er síldin komin á ný.
HÚRRA! Garri ræður sér vart fyrir
kæti, valhoppar um vinnustað-
inn, syngjandi og trallandi og rek-
ur upp óvæntar hlátursrokur af og
til. Að launum hlýtur hann undir-
furðulegar augnagotur nær-
staddra.
Kynslóðir íslendinga hafa vaxið
úr grasi, sem einungis þekkja síld-
ina af þjóðsagnakenndum ýkju-
sögum um síldarævintýri, risa-
köst, langar vaktir, villt næturlíf,
blóðug slagsmál og rómantískar
nætur. Undanfarin ár hafa síldar-
árin verið óspart dásömuð í fjarlægri blámóðu
minninganna. Ekki er nóg með að sjónvarp, útvarp,
blöð og bækur dýrki og dásami síldarárin, heldur eru
endurgerðir síldarævintýrisins að verða með stærstu
útihátíðum sögunnar. Aldrei komst Garri á síld, en
hann er líka sífellt minntur á það þegar faðir hans
fór ungur á tvær síldarvertíðir og keypti sér hús og
bíl eftir síidarævintýrið og greiddi út í hönd. Segja
má að minningarnar um síldarævintýri föðurins
vaxi í hlutfalli við fjölda ógreiddra víxla, Visareikn-
inga og gíróseðla, sem jafnt og þétt hlaðast upp.
Silfur hafsins
Það er því skiljanlegt að Garri hafi fundið til til-
hlökkunar þegar í ljós kom að síldin — sjálft silfur
hafsins — var á leiðinni inn fyrir Iandhelgina. Hann
sá fyrir sér skínandi botninn á skúffunni sem nú er
full af ógreiddum reikningum og útlit botnsins
löngu gleymt. Hann sá fyrir sér nýtt og glæsilegt ein-
býlishús, nýjan bíl í innkeyrslunni, lystisnekkju við
smábátahöfnina, nýtt golfsett í bílskúrnum og frí-
múrarahring á baugfingrinum. Litla, huggulega
íbúð fyrir viðhaldið úti í bæ og sex utanlandsferðir á
ári. Og í ofanálag bar í fínni stofunni, fullan af göf-
ugum eðaldrykkjum að höfðingjasið. Já, Garra
finnst nú ekki amalegt að síldin skuli vera að skríða
inn fyrir landhelgina, þá verður nú mörlandinn
loksins ríkur á ný.
En í gegnum glansmynd rómantíkur og hugar-
flugs brýtur blákaldur veruleikinn sér hægt og bít-
andi leiö. Síldin er að vísu komin inn fyrir landhelg-
ina, en það er hreint ekki allt fengið með því. Við
fleiri er að eiga í þeim málum en Islendinga eina. í
samstarfi við Færeyinga, nágranna
okkar og fornvini, þarf að gera samn-
inga við Norðmenn og Rússa og að
þeim afloknum er þetta óttalegt lítilræði sem við
megum veiða af síldinni.
Ekki amaleg frændsemi
Rússar eru vissulega að berjast við gífurlega efna-
hagserfiðleika heimafyrir og reyna því hvað þeir geta
til aö ná sem mestu inn á öllum vígstöövum, þann-
ig að vel má skilja harðskeytta samningamenn
þeirra. Á hátíðis- og tyllidögum kalla Norðmenn sig
reyndar frændur okkar og vini, en þegar kemur fram
á blóðvöll veiöikvóta og sjávarfangs setja norskir
ráðamenn íslendinga á svipaðan stall og Þjóðverja í
síðari heimsstyrjöldinni — aldeilis ekki amaleg
frændsemi það.
Þaö er annars undarlegt hve viðskotaillir Norð-
menn eru í öllum samningum sem íslendingar hafa
átt við þá að undanförnu, sérstaklega í ljósi þess að
norskur efnahagur er ekki beinlínis kominn að fót-
um fram, norski ríkiskassinn nýbúinn að gera upp
allar erlendar skuldir. Það er augljóst að ekki eru það
efnahagserfiðleikar heimafyrir sem eru drifkraftur
Norðmanna í þessum viðskiptum og hljóta menn
því að velta fyrir sér hvað í raun og veru vaki fyrir
Norðmönnum. í það minnsta hefur álit Garra á þess-
um nágrönnum okkar farið hríðversnandi á undan-
förnum árum og skilningur hans á fornmönnunum,
sem fluttu burt frá þessum pótentátum og upp á ís-
land á sínum tíma, hefur vaxið umtalsvert.
Það er víst borin von að Garri eignist nýja húsið,
nýja bílinn og viðhaldið á næstunni. Að minnsta
kosti kemur þetta sýnishorn af síldarævintýri ekki til
meb aö bjarga miklu í þeim efnum, þökk sé frænd-
um okkar í Noregi. Garri
GARRI
Allt ab vinna, engu ab tapa
Menn hafa kallað það martröð
Davíðs Oddssonar að hafa þá
hugsun hangandi yfir sér, að
þurfa að hrópa ferfalt húrra fyrir
Ólafi Ragnari Grímssyni, hugsan-
legum forseta íslands, þegar þing-
ið kemur saman í haust. Jafnan
fylgir sú skýring í spekingslegum
tón að öll víti séu sjálfskaparvíti
og Davíð geti sjálfum sér um
kennt, aö hafa dregið menn svo
lengi á því hvaö hann hygöist
fyrir í forsetaframboðsmálum að
allir hugsanlegir mótframbjóð-
endur Ólafs Ragnars féllu á tíma.
En nú — eins og 1991 þegar
Davíð var nýorðinn formaður og
vantaði einhvern til ab redda sér
inn í ríkisstjórn — er það Jón
Baldvin Hannibalsson sem kem-
ur til bjargar. Vorið 1991 sórust
þeir félagar í fóstbræöralag í Viðey og þó ástin hafi
eitthvað verið farin að kólna fyrir síðustu kosningar,
er greinilegt að ekki er eldurinn alveg slokknaður.
Jón Baldvin ætlar nefnilega að fara í forsetaframboð
gegn Ólafi Ragnari og freista þess þannig ab binda
endi á „martröð Davíðs", því þrátt fyrir allt og allt er
sagt að Davíð hugnist betur að hrópa ferfalt húrra
fyrir Jóni en Ólafi.
Getur ekki tapað
Þetta er augljóslega einn af stóru þáttunum í þeirri
ákvörbun Jóns að fara fram, en um forsetaframboð
Jóns Baldvins er það aö segja að hann getur eiginlega
ekki tapað, vegna þess ab hvernig sem fer hefur
hann út úr málinu talsverban ávinning. Auk þess að
eignast hönk upp í bakið á Davíð fyrir aö hafa ráðist
gegn martröö forsætisráðherrans eru fleiri atribi sem
spila inn í þetta mál. Nánast er víst að Jón Baldvin
mun hljóta kjörfylgi umfram þab fylgi sem Alþýðu-
flokkurinn nýtur. Jón er snjall baráttumaður og mun
að öllum líkindum ná sér vel á strik í kosningabarátt-
unni. Þess utan er viöbúiö að Morgunblaðið, sem
sumir áhrifamenn hafa freistast til
að kalla málgagn Jóns Baldvins,
muni vera honum innan handar í
þessum slag. Ekki hafa vangaveltur
framboðsspekúlantanna minnkab
varbandi þann stuðning, eftir að
Jón Baldvin og Bryndís fengu birta
af sér viðhafnarmynd í DV á dög-
unum ásamt ekkju Finnboga Rúts
Valdimarssonar, en Finnbogi Rútur
er einmitt sagður hafa verið sam-
eiginlegur lærifabir formanns Al-
þýbuflokksins og ritstjóra Morgun-
blaðsins.
Þverpólitískur jón
Baldvin
En jafnvel þótt óvíst sé að Jón
Baldvin muni ná því fylgi sem dugi
honum til að verða kosinn sem for-
seti, þá mun þab duga honum vel til aö styrkja enn
frekar stöðu sína í framhaldinu sem stjórnmálamað-
ur og formaður Alþýðuflokksins. Þannig myndi Jón
Baldvin, sem búinn væri að mynda um sig þverpól-
itískt andrúmsloft vegna forsetaframboösins, hugs-
anlega geta framlengt þá „þverpólitík" yfir á þver-
flokkslegt samstarf allra jafnaðarmannaflokkanna,
þannig að hann gæti mætt til leiks í hinni langlúnu
umræbu um sameiningu jafnaðarmanna sem foringi
sem rofið hefur flokksböndin.
Ólíklegt er að Jón muni bíða skaða af því innan
síns eigin flokks þó hann færi í forsetaframboð,
þannig að fátt virðist í raun mæla gegn því a* -iað-
urinn fari fram. Það eina, sem hugsanlega gæ._ ^pillt
fyrir ákvörbun Jóns og þeirri pólitísku refskák sem
hér er verið að skýra af fátæklegum burðum, væri þá
það helst að hann óttaðist að veröa kosinn forseti og
dæmdi þannig sjálfan sig út af taflborði stjórnmál-
anna. En menn verða þó að gera ráð fyrir að hann
myndi una því — hann hafi fariö fram svona 50% í
pólitísku gríni og 50% í alvöru.
-BG
Á víbavangi