Tíminn - 23.05.1996, Page 11

Fímmtudagur 23. nidiF; 1996 '
héldu stjórnmálanámskeið. Þá
var Þórarinn óþreytandi í að
halda fundi um land allt á
næstu árum til að kynna störf
og stefnu SUF og afla samtök-
unum fylgismanna.
Helsta baráttumál ungra
framsóknarmanna í upphafi
var sambandsmálið svokallaða
og börðust Þórarinn og félagar
hans fyrir lýðveldisstofnun og
var Samband ungra framsókn-
armanna fyrst stjórnmálahreyf-
inga til að marka stefnu þar að
lútandi.
Kraftur og áræðni einkenndu
störf Þórarins og formannstíð
hans. Hann lagði þá og jafnan
síðan áherslu á að ungir fram-
sóknarmenn styddu flokkinn
með uppbyggilegri og heiðar-
legri gagnrýni. Forystuhlutverk
hans á upphafsárum Sambands
ungra framsóknarmanna hefur
verið þeim, er á eftir hafa kom-
ið, gott fordæmi og til eftir-
breytni. Ungir framsóknar-
menn hafa jafnan kunnað að
meta störf Þórarins og frum-
kvæði hans að stofnun lands-
sambands þeirra og þá rækt
sem hann lagði við SUF alla tíð.
Á 50 ára afmæli Sambands
ungra framsóknarmanna árið
1988, sem líkt og stofnþingið
var haldið á Laugarvatni, var
Þórarinn gerður að heiðursfé-
laga SUF.
I ræðu sinni á stofnþingi
Sambands ungra framsóknar-
manna lagði Þórarinn áherslu á
samvinnu og samheldni
manna. Hann sagði þá m.a.:
„Við þurfum að kenna ein-
staklingunum að vinna saman
á réttan hátt, kenna þeim að
taka heilbrigt tillit til hags-
muna og réttinda annarra,
kenna þeim að skipta afrakstri
starfsins og náttúrugæðanna
réttlátlega á milli sín. Slíkur
skilningur og sú samheidni,
sem hann hlýtur að skapa, er
hin eina örugga vörn þjóðar-
sjálfstæðisins gegn aðsteðjandi
hættum."
Þessi orð eiga að mörgu leyti
enn vel við í dag, 58 árum síö-
ar. Enn leggja ungir framsókn-
armenn áherslu á samvinnu og
samheldni, samhjálp og félags-
hyggju og réttláta skiptingu
lífsgæðanna. Orð og gjörðir
Þórarins eru þeim hvatning í
streði stjórnmála nútímans.
Það er því með mikilli virðingu
og þökk sem ungir framsóknar-
menn kveðja frumkvöðulinn
og foringjann Þórarinn Þórar-
insson.
Eftirlifandi eiginkonu Þórar-
ins, börnum og öðrum ætt-
mennum votta ég mína dýpstu
samúð og bið þeim Guðs bless-
unar í sorg sinni.
F.h. Sambands ungra fram-
sóknarmanna,
Guðjón Ólafur Jónsson,
formaður
Þórarinn Þórarinsson var fædd-
ur í Ólafsvík 19. september
1914. Faðir hans, Þórarinn
Þórðarson sjómaður, drukknaði
áður en hann fæddist. Móðir
hans var Kristjana Magnúsdótt-
ir og geröist hún ráðskona eftir
fæðingu Þórarins hjá Bjarna
Sigurðssyni í Kötluholti í Fróð-
árhreppi. Bjarni var ekkjumað-
ur með mörg börn og ólst Þór-
arinn upp með þeim systkin-
um.
Afar kært var með Kristjönu
og Þórarni, en hann var einka-
barn hennar. Hún mun hafa
hlúð aö uppvexti hans á allan
þann hátt sem unnt var. Kristj-
ana var greind kona og mun
hún hafa tekið mikinn þátt í og
glaðst yfir velgengni sonarins.
Samband þeirra mæðgina var
sterkt alla tíð og mun hann
hafa sinnt móður sinni vel.
VMm n
Þórarinn ólst ekki upp við ríki-
dæmi, en hafði í heimanfylgju
hugsjónir samhjálpar og sam-
vinnu og hyggindi til að þoka
hugsjónunum áleibis.
Þórarinn fór í Samvinnuskól-
ann 17 ára gamall og lauk prófi
þaðan 1933. Veturnir í Sam-
vinnuskólanum mörkuðu upp-
hafið að lífsstarfi hans. Jónas
Jónsson frá Hriflu, sem þá
stýröi Samvinnuskólanum,
kom auga á hinar óvenjulegu
gáfur og hæfileika þessa ung-
lings og sá hvílíkur liðsmaður
hann yrði þeirri stjórnmála-
stefnu sem báðir aðhylltust.
Það mun hafa verið fyrir til-
verknað Jónasar sem Þórarinn,
strax að loknu prófi, gerðist
blaðamaður á Tímanum. Hann
var síðan meira en hálfa öld í
fremstu röð íslenskra blaða-
manna og handhafi blaða-
mannaskírteinis nr. 1. Þórarinn
var einnig blaðamaður á Nýja
dagblaðinu og 1936-1938 var
hann ritstjóri þess. 1938 var
Nýja dagblaðið sameinað Tím-
anum og Þórarinn ráðinn rit-
stjóri Tímans og gegndi því
starfi í 46 ár.
Þórarinn skrifaði alla tíð mik-
ið í Tímann, einkum um
stjórnmál en einnig um erlend
málefni og menningarmál. Safn
blaðagreina eftir Þórarin var
gefið út í bókinni „Svo varstu
búinn til bardaga".
Stjórnmálabarátta blaða-
mannsins nægði ekki Þórarni.
Hann var fyrsti formaður Sam-
bands ungra framsóknarmanna
1938-1944 við góðan orðstír.
1959 var hann kjörinn þing-
maður Reykvíkinga og sat á Al-
þingi til 1978.
Þórarinn var mikill áhrifa-
mabur á Alþingi. 1971-1978 var
hann formaður þingflokks
framsóknarmanna. Þá átti
hann sæti í utanríkismálanefnd
allan þingtíma sinn og var for-
maður hennar 1971-1978.
Þórarinn barst ekki mikið á í
þingsölum, hógvær og yfirlæt-
islaus. Styrkur hans lá í skýrri
hugsun og mikilli lagni við að
leiða saman sjónarmið manna
og ná þeirri niðurstöðu sem
hann vildi. Þetta gerbi hann að
einum mesta áhrifamanni
þingsins. Þar við bættist að
með stjórnmálaskrifum sínum
hafði hann mjög mikil áhrif í
þjóölífinu. Hann var öflugur í
sókn og snillingur í vörn þegar
hann beitti penna sínum. Af
einstökum baráttumálum Þór-
arins vil ég nefna útfærslu
landhelginnar. Með skrifum
sínum vakti hann menn og
fylgdi málinu eftir til sigurs
sem formaður þingflokks og ut-
anríkismálanefndar.
Þórarinn skrifaði sögu Fram-
sóknarflokksins og kom hún út
í þremur bindum og nær fram
til 1978. Þetta er mjög mikil-
vægt rit fyrir þá sem vilja
kynna sér íslenska stjórnmála-
sögu tuttugustu aldar.
Þórarinn hafði lengst af því
tímabili er sagan spannar verið
sjálfur þátttakandi í baráttunni
og oftast í fremstu röð. Þó tekst
honum eins og Sturlu Þórðar-
syni í íslendinga sögu ab segja
söguna af hófsemd og oftast
meb hlutleysi fræðimannsins.
Þórarinn giftist Ragnheiði
Vigfúsdóttur Þormar 1943,
hinni ágætustu konu, og lifir
hún mann sinn. Þeim varð
þriggja barna auðið, Helgu, Þór-
arins og Ragnheiðar Hrefnu.
Nú, þegar Þórarinn er allur,
sjáum við á bak merkum og
áhrifamiklum stjórnmálafor-
ingja sem mörgu góðu fékk
áorkað á langri starfsævi. Elju-
semi hans og þrautseigja var
einstök meðan kraftar entust.
Við framsóknarmenn eigum
þessum fallna foringja mikla
skuld að gjalda. Hann var alla
tíð hugsjónum sínum trúr.
Páll Pétursson
Langur ritstj óraferill Þórarins
Þórarinssonar spannar eitt
mesta umbrota- og breytinga-
skeið sögunnar. Heimsmyndin
tekur óbfluga stakkaskiptum og
íslenska þjóbfélagið umbreytist
í sjálfstætt og tæknivætt nú-
tímasamfélag sem lætur til sín
taka meðal þjóðanna. Skráning
þeirrar sögu var meðal mikil-
vægustu ævistarfa ritstjórans.
Þótt tæknivæðingin væri Þór-
arni ekki hagkvæmarLen svo að
hann lærði aldrei á ritvél, hvað
þá tölvu, var hann nútímamað-
ur í besta skilningi og skildi
flestum mönnum betur gildi
framfara og upplýsingar. Setti
það óhjákvæmilega sitt mark á
feril hans sem blaðamanns og
st j órnmálamanns.
Þórarinn var einn mikilvirk-
asti blaðamaður landsins um
langt skeið. Hann var aðalleið-
arahöfundur Tímans alla sína
ritstjóratíð og skrifaði lengstum
daglegan þátt um erlend mál-
efni og þar að auki greinar um
hin margvíslegustu þjóðmál.
Hann var gjörkunnugur ís-
lenskri stjórnmálasögu og einn
þeirra sem skópu hana á sinni
tíð. Þórarinn fylgdist vel með
málum og var ákafur blaðales-
andi og byggði skrif sín á eigin
þekkingu og þeim samtíma-
heimildum sem best var treyst-
andi gegnum tíðina. Hann var
lítib uppnæmur fyrir rokufrétt-
um og lét sér í léttu rúmi liggja
hvað hin ómerkari blöð höfðu
til mála að leggja. Þeim mun
meiri rækt lagði hann við lestur
blaða sem mark var á takandi. í
greinum sínum um erlend mál-
efni vitnaði Þórarinn iðulega í
virtustu blaðamenn og greina-
höfunda þessarar aldar og voru
heimsmálin honum eins nær-
tæk viöfangsefni í daglegu
amstri og atburðir og átök á
innlendum þjóðmálavettvangi.
Staðgóð þekking Þórarins
Þórarinssonar á alþjóðamálum
nýttist ekki aðeins Tímanum
heldur þjóðinni allri. Hann var
virkur í mótun stefnu Fram-
sóknarflokksins og ríkisstjórna í
landhelgismálum og þeim
fylgdi hann eftir innan lands
og utan og var fulltrúi íslands á
fjölda ráðstefna og funda um
þau málefni og átti sinn góða
þátt í hve farsællega þau mál
þróuöust.
í skrifum og umræðum um
stjórnmál var ritstjórinn og
stjórnmálamaðurinn Þórarinn
Þórarinsson fylginn sér og ein-
arður og lét sinn hlut og flokks
síns hvergi. Samt var hann um-
talsfrómari en flestir menn aðr-
ir. Viðkynning okkar Þórarins
var löng og oft náin. Aldrei
heyrði ég hann hallmæla
nokkrum manni eða gera lítið
úr persónum annarra. Þar voru
pólitískir andstæðingar hans
engin undantekning, enda átti
hann vinum að mæta í öllum
flokkum og hvarvetna á þeim
vettvangi sem leiö hans lá um.
Stundum var Þórarinn talinn
óþarflega flokkshollur í skrifum
og stjórn Tímans. En sannleik-
urinn var sá að hann var flest-
um ritstjórum umburðarlyndari
og kærði sig ekki um að stýra
skrifum og skoðunum starfs-
manna blaðsins.
Ávallt er mér minnisstætt
þegar Þórarinn vék sér að mér
dag nokkurn fyrir margt löngu
og spurði á sinn yirlætislausa
hátt hvort ég mundi ekki skrifa
leiðarann fyrir morgundaginn.
Slík upphefð var meira en fátíð
í þann tíð. í fátinu var búið að
fallast á beiðnina áður en rit-
stjórinn lokaði að sér. Eitthvaö
var párað á blað um verðbólgu-
draug, íhald og þvíumlíkt. Þeg-
ar meistarastykkið var fullgert
var bankað upp á hjá ritstjóran-
um og hann beðinn að leggja
blessun sína yfir hugverkið.
Þórarinn bandaði blöðunum
frá sér og sagöi að þetta væri
minn leiðari „... og farðu meö
hann í prentsmiðjuna".
Síðar tókst nánari samvinna
og þótt mikið væri rætt um
málefni blaösins og þau þjóð-
mál, sem efst voru á baugi
hverju sinni, gerði Þórarinn
aldrei minnstu tilraun til að
hafa bein áhrif á efnisval og
skrif leiðara og pistla, og aldrei
fann hann að, þótt þar færi
eitthvaö á skjön við störf og
stefnu flokksins sem gaf blaðið
út, og gildir hið sama um eftir-
menn hans á ritstjórastóli.
Þórarinn var svo þrautkunn-
ugur blaðamennsku að honum
var ekkert eðlilegra en ab virða
sjálfstæði blaðamanna og gerði
jafnframt kröfu til þeirra um
frumkvæði og ábyrgð í starfi.
Hann var aldrei afskiptasamur
um annarra störf á Tímanum
og er ekki laust við að blaða-
mönnum, sem ekki náðu að
kynnast honum, fyndist hann
fremur fjarlægur og áhugalítill
um daglegt amstur ritstjórnar.
En það var öðru nær. Á sinn
hljóðláta hátt fylgdist hann
með blaðinu og býsna vel með
störfum hvers og eins, en hafði
sjaldnast orð á nema honum
þætti eitthvað sérstaklega hrós-
vert.
Eftir að handhafi blaða-
mannaskírteinis númer eitt lét
af störfum eftir langa og farsæla
ritstjóratíð fylgdist hann náiö
með Tímanum, hvernig blað-
inu farnaöist og hverjar væru
framtíðarhorfur. Á ýmsu gekk
síðustu ritstjóraárin og árin þar
á eftir, og voru þau umbrot
gamla ritstjóranum ekki alltaf
að skapi, þótt ekki bæri hann
þær skoðanir sínar á torg.
Ekki minnkaði áhugi Þórarins
og umhyggja fyrir sínu gamla
blaði þótt heilsunni hrakaði.
Oft hringdi hann til að fá fréttir
af gangi mála á ritstjórninni og
hvernig farnaðist í umsjá nýrra
eigenda. Þegar hann sá ný nöfn
eða áður óþekkta upphafsstafi
undir fréttum þurfti Þórarinn
aö vita hvaða fólk væri þar á
ferð og hvort þar leyndust álit-
leg blaðamannsefni. Oftar en
ekki var hann þegar búinn að
mynda sér skoðun á vibkom-
andi eftir lestur frétta eða ann-
arra skrifa og eins og fyrri dag-
inn hafði hann aldrei orð á
öbru en því sem honum fannst
hrósvert í fari náungans. Annaö
var látið liggja milli hluta.
Blaöamennska, stjórnmál og
ritstörf þeim viðkomandi var sá
vettvangur sem Þórarinn kaus
ab ævistarfi. Hann naut þeirrar
gæfu ab hafa óbilandi áhuga á
þeim öllum og varð starfsdag-
urinn honum notadrýgri en hjá
flestum þeim sem aðeins vinna
fyrir kaupinu sínu. Hugsjónir
hans og metnaöur tengdust
störfum hans í bráð og lengd.
Hér má minna á að stjórn-
málaþátttaka og blaðamennska
reyna oft á hjónabönd vegna
vinnutíma og truflandi anna.
Og þegar þetta fer saman má
geta nærri hvaða áhrif það hef-
ur á heimilislíf. En gæfa Þórar-
ins var ekki einskorðuð við
störf hans og áhugamál. Hún
Ragnheiður Þormar stóð við
hliö manns síns og deildi með
honum sigrum og andstreymi
og ekki síst metnaði og farsæl-
um hugsjónum.
Sem fyrr segir var Þórarinn
fremur fáskiptinn um daglegt
amstur á Tímanum. En þegar til
hans var leitað um þau mál-
efni, sem vörðuðu þjóðmál
heima og heiman, var aldrei
komið að tómum kofunum.
Hann kunni skil á flestu því
sem viðkom stjórnmálum og
gangi heimsmála á þessari-öld
og lá ekki á liði sínu að leið-
beina og aöstoða þegar eftir var
leitað. Og traustari heimild en
Þórarinn um þessi efni þekki ég
ekki.
Þegar litið er yfir farinn veg
stendur Þórarinn ritstjóri ekki
sem yfirmaður og harðsækinn
stjórnmálamaöur fyrir mínum
hugskotssjónum, heldur sem
ljúfur samstarfsmaður og vinur.
Oddur Olafsson