Tíminn - 05.07.1996, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 5. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn oq auqlýsinqar: Brautarholti 1. 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1700 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sigur lýðræbis
Úrslit forsetakosninganna í Rússlandi sýna að
þrátt fyrir allt kjósa íbúarnir að feta áfram braut
lýðræðis og frjáls markaðskerfis. Afgerandi sigur
Jeltsíns og þeirra afla sem standa að baki honum er
örugg vísbending um að þjóðir ríkjasambandsins
kæra sig ekki um að hverfa aftur til stjórnarhátta
gömlu Sovétríkjanna þrátt fyrir að margt hafi farið
úrskeiðis í þeirri fálmandi lýðræðisþróun sem orð-
ið hefur síðan Ráðstjórnarríkin liðu undir lok.
Boris Jeltsín nýtur tæpast persónuvinsælda og
starfsemi þess flokks sem hann styðst við er hvorki
gróin né stöðug á vestræna vísu, fremur en ann-
arra lýðræðisflokka austur þar, þar sem liðhlaup
eru tíð og stjórnmálamenn eiga ekki auðvelt með
að stilla saman strengi sína.
Flokkur kommúnista er sá eini sem stendur á
gömlum stoðum, sem þó eru feysknar og vænta
Rússar sér ekki afreka eða endurreisnar úr þeirri
átt, eins og kosningar til þings og forsetaembættis
eru vitnisburður um.
Ekki fer á milli mála að heilsa forsetans er bág-
borin og fer hrakandi. Undir hans stjórn hefur
efnahag farið hrakandi, borgarastyrjöld geisar og
glæpir og upplausn hrjá samfélög ríkjasambands-
ins. Samt kjósa Rússar Jeltsín, að því er virðist
vegna þess að ekki er kostur á öðru betra. Það hlýt-
ur einnig að vega þungt að forsetinn og hans
menn stefna að jákvæðri lýðræðisþróun og að taka
sér vestrænar manngildishugsjónir til fyrirmynd-
ar. Þótt á ýmsu gangi í þeim ferli standa vonir til
að úr rætist og að Rússar eigi eftir að njóta auð-
legðar sinnar og öðlast þá reisn heima fyrir og á al-
þjóðavettvangi sem þeim ber.
Tveir forsetaframbjóðenda sem fengu saman-
lagt rúmlega tuttugu af hundraði atkvæða í fyrri
umferð kosninganna, gengu til liðs við Jeltsin í
síðari umferð og sýnir það eitt með öðru að kosn-
ingarnar stóðu fyrst og fremst um hvort kommún-
istar kæmust aftur til valda eða ekki.
Kosning Jeltsíns segir ekki allt um stjórnmála-
þróunj í Rússlandi því að í hópi stuðningsmanna
hans eru menn af ólíku sauðarhúsi, eins og fágaði
hagfraíðingurinn Javlinskí og hershöfðinginn Le-
bed, sem báðir voru í framboði í fyrri umferð.
Annarjer formælandi markaðshyggju á vestræna
vísu, hinn þjóðernissinnaður hermaður, sem heit-
ir að koma á röð og reglu í ríkinu og auka veg þess
meðal nervelda.
Heilsufar forsetans veldur áhyggjum því enginn
er varaforsetinn og gert er ráð fyrir að forsætisráð-
herra taki við ef forseti fellur frá. En í það embætti
er ekki kosið og getur sterkur maður komist í ein-
staka valdaaðstöðu án þess að vera til þess kjörinn.
En ekki er ástæða til að láta í ljósi neina svart-
sýni um framtíð Rússlands. Lýðræðissinnar hafa
þar greinilega góðan meirihluta og Rússar hafna
afturhvarfi til miðstýringar og stöðnunar og kjósa
að feta sig áfram á braut frjálsræöis og markaðs-
kerfis, með kostum þess og göllum.
Því ber að fagna sigri Jeltsins í þeirri von að hug-
myndir hans um lýðræði og opið þjóðfélag nái að
festast í sessi í rússneskri stjórnmálaþróun.
Syndaaflausn eba neybarabstob
Það er ekki allsstaðar jafn gott aö lifa í henni ver-
öld eins og uppá okkar litla skeri þar sem, þrátt
fyrir noröannæðing og nepju, nánast flestir
landsmenn hafa í sig og á og næsta fátítt er aö
menn komi hver öðrum fyrir kattarnef. í sumum
hlutum veraldarinnar sveltur fólk heilu hungri og
deyr jafnvel af næringarskorti. Merkilega víða er
mannfólkið að dunda sér við að murka lífið hvert
úr öðru með styrjaldarbrölti og í Evrópu hafa
stríðsherrar Balkanskagans sigað saman tindátum
sínum og slátrað íbúum heilu byggðarlaganna
mörg undanfarin ár, líkt og íslenskir garðeigendur
murrka lífið úr skordýrum í görðum sínum, án
þess að umheimurinn hafi lagt sérlega hart að sér
til aðstoðar þeim sem lítils eða einskis máttu sín
gegn ofbeldinu.
Alþjóðastofnanir, ríkisstjórnir, trúarleiðtogar og
margir fleiri hafa svosum haft um það mörg fögur
orð að það þurfi endilega að veita
þjáðum aðstoð og stöðva þetta
stríð og þeir eru ótaldir stjórnmála-
mennirnir sem talað hafa fyrir
friði. En einhvern veginn hefur það nú verið svo
að orð hafa mátt sín frekar lítils gegn hvínandi
byssukúlunum og orð vestrænna stjórnmála-
manna hafa veitt þeim foreldrum litla huggun
sem horft hafa á ung börn sín sundurskotin í til-
gangslausu stríðsbrjálæði. Bardögum og fjölda-
morðum á Balkanskaga fór nefnilega ekki að
linna fyrr en stríðsherrana þvarr skotfærin.
Talab fyrir fribi
En allan tímann sem íbúar Balkanskaga liðu
þrautir og þjáningar talaði hinn vestræni heimur
um nauðsyn þess að veita aðstoð. Og stjórnmála-
menn hins vestræna heims tölubu og töluðu.
Hugdjarft fólk með háleitar hugsjónir fór til
hjálparstarfa á Balkanskaga í þeirri von að geta
veitt þjáðum líkn en þjóðir hins vestræna heims
héldu áfram að tala. Síban fór þjóðum hins vest-
ræna heims að renna til rifja nauðin og ástandið á
Balkanskaganum og þjóðirnar vildu á einhvern
hátt sefa samviskuna sem var farin að narta ofur-
lítib í þjóðarvitundina víðast hvar, þó lítið bæri
raunar á því.
Trúarleiðtogar kirkjunnar fundu einusinni uppá
því snjallræbi að veita fólki, aðallega höfðingjum
þó á þeirri tíð, syndaaflausn með því að heimila
þeim ab greiða sig frá syndunum. Altsvo semsagt,
syndarinn borgaði einhverjar krónur og var þá
klár og kvitt við Guð og menn, en þó aðallega
kirkjuleg yfirvöld ab sjálfsögðu. Þessa leið völdu
þjóðir heimsins. í stab þess að veita öfluga aðstoð
og knýja stríðsherrana frá völdum og ríkisstjórnir
þeirra til friðar völdu þjóðir heimsins þá leið að
kaupa sér syndaaflausn.
Vandamál ab losna
vib hjálpargögn
Garra þótti athyglisvert ab hlusta á unga ís-
lenska konu sem staðið hefur fyrir hjálparstarfi á
Balkanskaga. Hún er einmitt full-
trúi hinna háleitu hugsjóna, þó
hún hafi sjálf viðurkennt að hug-
sjónirnar hafi heldur glatab flug-
inu og þannig sé því almennt farið með fólk sem
vinnur að hjálparstarfi á stríðshrjáðum svæðum.
Það kom Garra hins vegar lítið á óvart þegar unga
konan lýsti hvernig dreifingu hjálpargagna var
háttab. Dreifingin var stjórnleysið holdi klætt,
skipulagið nánast ekkert og vonlaust að hafa ein-
hverja stjórn á því. Eitt byggðarlagið var kaffært í
asperíntöflum afþví einhver ríkisstjórnin ákvab
að kaupa sér syndaaflausn með því ab kaupa as-
períntöflur handa byggðarlaginu. Mikill skortur
var á lyfjum og sjúkragögnum víðast hvar á stríbs-
hrjábum svæðum Balkanskaga en á svæbi þessar-
ar íslensku stúlku flæddu lyfin inn í slíku magni
að það var beinlínis óviðrábanlegt vandamál. Nú
er friðvænlegra á Balkanskaga og þá er eitt stærsta
vandamálib sem við er ab eiga hvernig fara eigi að
því að losna viö birgðir af ónotuöum og ónauð-
synlegum hjálpargögnum. Það er nefnilega ansi
oft þannig í pottinn búið ab hjálp vib naubstadd-
ar þjóbir kemur helst að gagni við að veita gefand-
anum syndaaflausn, en þeim að minna gagni sem
raunverulega þarf á henni ab halda.
Garri
GARRI
Jazz á kosningavöku
Kosningadagurinn síbasta laugardag var svolítið
öbruvísi hjá greinarhöfundi en abrir kosningadag-
ar að undanförnu. Dagurinn byrjaði meb því að
fjölskyldan fór og kaus í barnaskólanum á stabn-
um fljótlega eftir að kjörstaðir voru opnabir. Þar
með var hlutverki mínu í þessum kosningum lok-
ið þann daginn og aðeins eftir að bíða eftir úrslit-
um. Þab hafði verið boðab að fyrstu tölur kæmu
nokkrar mínútur yfir tíu um kvöldið.
Úrslit ráöin
Ég hafbi það á tilfinningunni að úrslit væru ráð-
in. Ég hafði heyrt á viðtölum við fólk ab Ólafur
Ragnar hefði afar traust fylgi á Austurlandi og ég
hafbi einnig á tilfinningunni að Guðrún Agnars-
dóttir væri á uppleið. Allt þetta reyndist rétt.
Svona hlutir berast meb vindinum.
Nú var það svo að kosningadaginn bar upp á
sama dag og jazzhátíð á Egilsstöð-
um, en ég er vanur aö sækja þá
samkomu ef föng eru á. Það var
því ákveðið að slá þessu upp í
kæruleysi og hlusta á tríó Eyþórs Gunnarssonar og
Ellen Kristjánsdóttur um kvöldið.
Klukkan níu vorum við því búin að koma okkur
fyrir í Valaskjálf og fólkið, sem tók jazzinn fram
yfir kosningavökuna, var farið að tínast ab. Það
var ekki troðfullt, en fjölga&i eftir því sem á kvöld-
ið leiö. í hliðarsal var hægt að horfa á sjónvarp
fyrir þá sem það vildu, og ég hafði í huga að skjót-
ast upp úr klukkan tíu og vita hvort tilfinning
mín fyrir úrslitunum væri rétt.
Fótboltamaður á barnum
Árni ísleifsson var byrjaður að hita upp með
sínu liði, og mér fannst rétt að fá mér einn bjór á
barnum til þess að undirbúa mig fyrir fyrstu tölur
og vera móttækilegur fyrir hina bláu tóna. Á barn-
um var maöur, sem ég bar ekki kennsl á, veit ekki
hvort hann þekkti mig, en hann vék sér strax að
mér. Þetta var nokkuð feitlaginn ungur maður,
kringluleitur og brosandi og greinilega í hátíðar-
skapi, því þjónninn var í önnum að skreyta glas
hans meb rauðum berjum og regnhlíf og átti
greinilega í nokkrum vandræðum með ab koma
þessu fyrir. Maburinn víkur sér að mér og sýnir
mér með hinu mesta stolti merki í jakkabobungn-
um. Hann var svo hreykinn, að fálkaorða hefbi
ekki kallað fram meira stolt, og sagði að á merkinu
stæði ísland. Ég setti upp gleraugun og rýndi á
merkið, en botnaði ekki neitt í neinu, hélt helst
að hér væri um að ræba eitthvert mjög þjóðlegt
merki í tilefni af forsetakosningum. Að lokum
gafst maðurinn upp og sagði að þetta væri klúbb-
merki Manchester United. Já, fótboltinn lætur
ekki að sér hæða.
Fyrstu tölur
Nú var komið að því að hlýða á fyrstu tölur og
ég brá mér inn í hliöarsal. Mér var tjáð í dyrunum
a.b þetta væri alveg í takt vib skoöanakannarnir og
svo reyndist vera. Þá var ekkert annað að gera
heldur en hlusta á næsta lag, og gleyma sér við
það að hlusta á bassann hans Þórðar Högnasonar,
en hann er sannkallaður snillingur á það hljóð-
færi og sólóleikur hans fyllti upp í salinn.
í hléinu var aftur litið inn í
hliðarsalinn og þá hafði hann
fyllst af fólki sem var að hlýba á
vibtal við forsætisráðherra, sem
ég hafði á tilfinningunni að væri ekki í sínu besta
skapi og var að útskýra greinarmerkjasetningu í
hyllingu fósturjarbarinnar og forsetans við þing-
setningu. Fólkib horfði andaktugt á og mátti
hey4a saumnál detta. Davíð lýsti því einnig yfir að
dórrjur þjóðarinnar yrði ekki endurskoðaður og
síðan var talib fellt og ég hvarf á vit jazzins aftur.
Nú var Ellen byrjuð að syngja „Love for Sale", sem
Billie Holiday gerði frægt fyrir hálfri öld eða svo.
Ellen er mögnuð söngkona og hljómsýeitin, sem
var skipuð þeim Eyþóri Gunnarssýni, Þórði
Högnasyni og Matthíasi Hemstock, spiiaði alveg
frábærlega vel.
í næsta hléi hitti ég fótboltamanninn á förnum
vegi og horfurnar í talningunni bárust í tal. Úrslit-
in eru ljós, sagði ég, en þá var eins og hátíðarskap-
ið hefði yfirgefið manninn og hann neitaði að
trúa. Ef hann hefur verið Austfirðingur, tilheyrir
hann sennilega þeim helmingnum sem ekki kaus
Ólaf Ragnar.
Þannig leið kvöldib og klukkan var farin að
ganga tvö er við gengum út í bjarta nóttina. Þá var
ljóst orðið að Ólafur Ragnar Grímsson yrði næsti
forseti íslands, og mál að búa sig undir næsta dag.
Svo mikib er víst að Snæfellið var á sínum stað eft-
ir kosningaúrslitin.
Jón Kr.
Á víbavangi