Réttur - 01.10.1937, Blaðsíða 29

Það er kannske einn ólýgnasti votturinn um stserð
Kiljans sem höfundar og persónu, að hann svo korn-
ungur að aldri skuli bera uppi af slíkum glæsileik
ritsmíðasöfn sem Alþýðubókina og þessa nýju bók,
þar sem jafnvel margt hvað er látið fljóta með, sem
höfundurinn hefir lagt til dægui-mála í blöðunum.
Slíkt er ekki heiglum hent, — jafnvel aldnir öðlingar
í andans ríki hafa komizt að því fullkeyptu. En hér
ber tvennt til: Bráðþroski Kiljans sem listamanns var
svo mikill, að hann er fyrir löngu orðinn höfundur,
sem allir verða að lesa; hvort þeim líkar betur eða
ver — og tök hans á greinarforminu virðist engu
veikari en í sjálfri skáldsagnalistinni. En hitt er þó
ekki síður burðarstoð þessara ritsmíða hans, að þær
eru gagnsýrðar af göfgi mikils persónuleika, sem
skrifar ekki einn stafkrók í fagurfræðilegu tilgangs-
leysi, heldur er svo fullkomlega í þjónustu lífsgild-
anna, að ,,rúmhelgin“, sem hann nefnir svo oft, er alls
ekki til í hans tímasafni, —hið svokallaða ,,dægur-
mál“ er í skynjun hans ein perlan í hinni óendanlegu
festi tilverunnar, stundum rauð, stundum svört, en
æfinlega eins þýðingarmikil og hún væri sjálft höfuð-
djásn eilífðarinnar.
Ást Kiljans á snillingum og lýðhetjum er því nær
takmarkalaus, og hin djúpa lotnipg hans fyrir hverju
bylgjurisi mannlegleikans býr yfir sömu tign og hljóð-
leiki íslenzkra öræfa. Berfætlingur eins og Gorki,
bóndi eins og Stephan G., bersei'kur eins og Upton
Sinclair — það eru Kiljans menn, þvílíka skapendur
kýs hann til samfylgdar um fjöll sín, ásamt ungri
stúlku úr Skálavík á Hornströndum, hversdagslegri
dóttur alþýðunnar, sem nú þeysir sígild á beizlislaus-
um húðarjálki í regni næturinnar, forkláruð af ást
hins unga snillings á hispursleysi hennar og’ hlæjandi
náttúrubernsku. En gott þykir hinu músíkalska eyra
Kiljans að huldusveinar slái hörpur sínar á förnum
vegi, hvort heldur Stefán sálugi frá Hvítadal er þar
285