Réttur - 01.10.1969, Qupperneq 10

og leitt framleiðsluna í keppninni um gróðann, ef
það fengi staðizt við aðstæður hér. Efnahagsstjórn-
unin á að felast I áætlunarbúskap, sem stefnir
skipulega að því að mæta samfélagsþörfum og
markmiði. En hann er ekki tæknilegt atriði að neinu
marki. Hann er efnahagslegar aðgerðir, sem út-
heimta pólitískan vilja og vald. Þróun efnahags-
lífs á íslenzkum grunni verður ekki breytt nema
með alhliða pólitískri baráttu. Þetta skilja margir
menn úr ýmsum stéttum, en til þess að mæta
drottnandi stétt þarf stétt, þjóðfélagsafl, og verka-
lýðsstéttin ein hefur stöðu til að leiða það afl án
þess að til bakfalla og afturhvarfs komi, þó fjöl-
margir starfs- og stéttahópar geti verið kallaðir
til þátttöku og starfa í þeirri umsköpun.
NIÐRI í DALNUM
Eftir fráfall vinstri stjórnarinnar í lok ársins 1958
var stefnu breytt og haldið niður í dalinn. Lág-
launatimabilið hófst að nýju og líktist árunum 1951
og 52, sem fylgdu i kjölfar gengisfellinga rétt áður,
er dollarinn var skráður 16,32 kr. I stað 6,51 1949,
en þar áður hafði skráning hans haldizt óbreytt um
margra ára skeið. Sá var þó munurinn, að nú hélzt
láglaunatímabilið árin út með nokkrum sveiflum,
enda hafði verðbólgan unnið hinni nýju valdastétt
um árabil.
Emilía Alþýðuflokksins vísaði veginn niður, þegar
kaupgjaldsvísitalan var færð úr 202 stigum I 175
1. febrúar 1959. Ári síðar hafði Viðreisnarstjórnin
komið sér vel fyrir og gengið var fellt og fall þess
varð mikið. Skráning dollarans færð úr 16,32 kr.
I 38 kr. og gangan langa niðri í dalnum hófst.
Verkföll urðu tíð, en þeim var jafnan mætt með
verðbólgu og löggjöf.
Eftir verkfall og kauphækkun sumarið 1961 var
brugðizt snögglega við. Ríkisstjórn og forseti lands-
ins sviptu Alþingi með setningu bráðabirgðalaga
gengisskráningarvaldinu og færðu það I hendur
Seðlabankanum. Þar með var það komið í hús
skuldarans og Alþingi einfaldlega svipt völdum I
stóru ákvörðunaratriði. Alþingi hefði orðið líklegra
til varfærni í umgengni við þetta valdstæki, vegna
þrýstings af götunni. Einmitt þess vegna var það
fært til á meðan að þingmenn voru í sumarfríi. Nú
þarf ríkisstjórn ekki að spyrja Alþingi. Nú getur hún
sagt Seðlabankanum. Og gengið var strax fellt
2. ágúst og dollarinn skráður 43 kr. og 13% kaup-
hækkun nokkrum vikum fyrr að litlu gerð.
Enn var fylkt liði niðri á dalsbotninum. Verkfall
1962 og ári siðar, en það voru stuttar útrásir. 1964
var samkomulag gert i júní og annað heildarsam-
komulag rúmu ári síðar. Það var á þessum tima,
sem síldin tók að sprengja næturnar og útflutn-
ingurinn lifði óvænta mettíma við óvenjuhátt verð-
lag erlendis. Kaupgjaldsvísitalan var hinn 1. marz
á ný bundin verðlagsvísitölu, vinnufriður hélzt og
allir að púla.
En svo tóku við ár lík því, sem áður þekktust,
venjuleg ár og allt verðlag og kaupgjald var bund-
ið með lögum frá 1. des. 1966 í eitt ár á meðan
menn blésu mæðinni.
Á þessum 7 árum 1959—1966 hafði verðlagsvísi-
talan hækkað að jafnaði um 12% á ári!
NEÐAR í DALNUM
Svo hófst stríðið á ný. Launafólk var hrakið nið-
ur I dalinn og nú mun neðar en fyrr. 24. nóv. 1967
var gengið fellt og dollarinn færður í 57 kr. á
skráningartöflunni. Lög um verðlagsuppbót voru
numin úr gildi og stéttunum uppálagt að berjast á
götum úti. Eftir mikið verkfall var samið 18. marz
um skerta launauppbót. 12. nóv. sama ár var ný
gengisskráning framkvæmd og dollarinn skráður
88 kr., en hafði 9 árum áður staðið I 16,32 kr.
Keðjuverkföll voru skipulögð og 19. maí 1969 var
samið um nokkuð hagstæðari samninga en árið
áður.
Á þessum tveimur siðustu órum hefur verðlags-
visitalan hækkað um 40%.
Kauptaxtar þeir, sem hæst bera og nema nú nær
4 þús. kr. I vikukaup fyrir 44 st. dagvinnu, hafa
hækkað um nær 20%, en lægstu taxtarnir, fyrir
neðan 3 þús. kr. á viku hafa hækkað um nær
30%. öll yfirvinna hefur hækkað minna.
Mjög svipaða sögu er að segja frá öðrum svið-
um, m.a. hækkun ellilífeyris miðað við verðlag.
Það þýðir lítið að horfa á, hvernig almannatrygg-
ingarnar eru færðar til milli ráðherra og gera sér i
hugarlund, að Eggert sé veikur, Emil lasinn og eitt-
hvað sé að honum Gylfa, vitandi af aflinu sem
ræður ferðinni í fullu fjöri að baki þeim. Það afl
ráða þeir þrír ekki við þó svo bæri undir — en hví
veita því grið með hljóðri samstöðu? Þess vegna
m.a. hafa fjölskyldubætur með þremur börnum
rýrnað um helming á sl. áratug miðað við verðlag.
Kaupmáttur launa og lífeyris hefur ekki einung-
is lækkað. Nú fá menn ekki tækifæri til að þræla
156