Réttur - 01.10.1969, Side 30

mál sjálfstjórnaráætlunarinnar* sem ég hygg að sé
opinberlega túlkað sem vandamál Sambands hinna
sósíalísku sovétlýðvelda.
Ég var veikur í sumar þegar þetta mál bar á
góma og með haustinu treysti ég um of á bata
minn og að mér yrði kleift að blanda mér í þetta
mál á miðstjórnarfundunum í október og desem-
ber. En svo fór að ég gat hvorki verið viðstaddur á
októberfundinum (þetta dagskráratriði) né des-
emberfundinum þannig að fjallað var um mál þetta
að öllu leyti án minnar þátttöku.
Ég gat einungis talað við fél. Dsérsinski,** sem
var að koma frá Kákasus. Sagði hann mér hvernig
þessi mál standa í Georgíu. Einnig gat ég skipzt
á nokkrum orðum við féi. Sínovéff og greint honum
frá ugg mínum út af þessu máli. Ekki fór hjá þvi
að mikium óhug slægi á mig við skýrslu Dsér-
sinskls, en hann var fyrir nefnd þeirri sem miðstjórn-
in fól að „rannsaka" atburðina í Georgíu. Úr því að
* „Sjálfstjórnaráætlunin" — áætlunin um að sam-
eina sovétlýðveldin á grundvelli sjálfstjórnar með
því að þau gengju í Sósíalíska sovétsambandslýð-
veldið Rússland (SSR). Þessi áætlun lá til grund-
vallar „Drögum að ályktun um tengslin milli SSR
og hinna óháðu lýðvelda", sem Stalín lagði fram og
samþykkt voru í september 1922 í nefnd sem mið-
stjórnin hafði komið á fót til að undirbúa miðstjórn-
arfund um vandamál frambúðartengsla milli SSR,
Sósíalíska sovétlýðveldisins Úkraníu, Sósialíska
sovétlýðveldisins Hvítarússlands og Transkákasiu-
sambandsins. I bréfi sínu til framkvæmdanefndar-
manna 27. september 1922 gagnrýndi Lenín þessi
drög harðlega. Hann lagði til að vandamálið yrði í
grundvallaratriðum leyst á annan hátt, þ.e. með
sjálfviljugum samruna allra sovétlýðveldanna, þar
á meðal einnig SSR, í nýju ríki, Sambandi sovét-
lýðveldanna, á fullum jafnréttisgrundvelli.
Lenín sagði í umgetnu bréfi: ..... við álítum
okkur standa jafnfætis SSÚ og öðrum og við mun-
um ganga saman og jafn rétthá þeim i hið nýja
sambandsriki . . .“ Nefnd miðstjórnarinnar breytti
ályktunardrögunum í samræmi við ábendingar Len-
íns. Voru þau samþykkt á miðstjórnarfundi í októ-
ber 1922 og hafinn undirbúningur að sameiningu
lýðveldanna. 30. desember 1922 ákvað svo 1. sam-
bandsþing sovétanna að stofnað skyldi Samband
hinna sósíalísku sovétlýðvelda (Sovétríkin).
Bréf Leníns „Vandamál þjóðernanna eða „Sjálf-
stjórnaráætlunin" var lesin upp á fundi formanna
sendinefndanna á 12. flokksþingi Kommúnista-
flokks Rússlands (bolsévíka). Flokksþingið sam-
það gekk svo langt að Ordshóníkidse *** lét hafa
sig til líkamlegrar valdbeitingar, eins og féL.Dsér-
sinski sagði mér, þá má gera sér í hugarlund úti
hvaða fen við erum lentir. Augsýnilega var allt
bramboltið með „Sjálfstjórnaráætlunina" í grund-
vallaratriðum rangt og ótímabært.
Menn segja að eining stjórnkerfisins hafi verið
nauðsynleg. Hvaðan koma þessar fullyrðingar? Þær
koma reyndar frá sama rússneska stjórnkerfinu
sem við þáðum af zarismanum og — eins og ég
hef þegar sýnt fram á í einni af fyrri minnisgrein-
um dagbókar minnar — smurðum aðeins lítillega
með sovétoliu.
Tvimælalaust hefði átt að bíða með þessar að-
gerðir þangað til við værum færir um að fullyrða
að við ábyrgðumst stjórnkerfið raunverulega sem
okkar eigið. En sem stendur hljótum við — ef við
viljum vera heiðarlegir — þvert á móti að segja
að við köllum það stjórnkerfi okkar eigið sem er
þykkti á grundvelli ábendinga Leníns ályktunina
„Um þjóðernisvandamálið". Útg.
** Dzersinski (Felix), var fæddur 1877 í Póllandi.
Hóf kornungur þátttöku í verklýðshreyfingunni.
Hafði samstarf við Rósu Luxemburg í pólska verka-
mannaflokknum. Varð meðlimur í miðstjórn rúss-
neska verklýðsflokksins. Var kosinn i stjórn Bolsé-
vikkaflokksins á 6. flokksþinginu í ágúst 1917. Varð
í des. 1917 formaður „tjekunnar", nefndar þeirrar
er berjast átti gegn gagnbyltingarmönnum og
skemmdarverkamönnum. Frá apríl 1921 varð hann
þjóðfulltrúi samgöngumála og í febr. 1924 formað-
ur í efnahagsráði Sovétrikjanna. Vann hann fram-
úrskarandi verk á öllum þessum sviðum og varð
með allra beztu byltingarleiðtogum bolsévikka.
Ósérhlífinn sem hann var ofbauð hann sér með
vinnu. Andaðist 20. júlí 1926 af hjartaslagi.
*** Ordsjonikidse (Sergei), var fæddur 1886 i
Georgíu. Meðlimur í Bolsévikkaflokknum frá 1903.
Var í fangelsi 1912—1915. Varð einn af leiðtogum
flokksins eftir 1917. Árið 1930 varð hann formaður
æðsta efnahagsráðsins, 1932 þjóðfulltrúi fyrir
þungaiðnaðinum. Vann stórvirki við framkvæmd
fyrstu fimm ára áætlunanna og við uppbyggingu
stóriðjunnar i Sovétríkjunum. Var einn af nánustu
samstarfsmönnum Stalíns alla tíð, en mun hafa
mótmælt við hann réttarhöldunum yfir Pjatakov
o.fl. 1937 og verið síðan knúinn til að fremja sjálfs-
morð.
176