Réttur - 01.10.1969, Síða 42

RITSJÁ
Skúli Guðjónsson: Það, sem ég
hef skrifað. — Ritgerðaúrval 1931
—66. — Heimskringla. Rvík 1969.
Mikill lífsspekingur er Skúli frá
Ljótunnarstöðum. Líklega mun
land vort ekki eiga neinn annan
eins, — mann, sem hefur sigrast
svo á einni af verstu ógæfum lífs-
ins, að han getur ekki aðeins
,,séð" sjálfur heldur og sýnt öðr-
um lífið og þess aðskiljanlegu
fyrirbæri I bjarma þeirrar gagn-
rýni og glettni, sem djúpur skiln-
ingur hans og snjöll ritlist varpa
þar á.
Þelr, sem höfðu fylgzt með
greinunum hans og lesið „Bréf úr
myrkri", hlökkuðu því til er til-
kynnt var um nýtt safn. Hver þrálr
ekki, á þesum tímum, þegar of-
stæki, yfirborðsmennska og áróð-
ursvélar tröllriða mannkyninu, að
fá fleiri gimsteina eins og t. d.
„Tveir á báti", var, þar sem Skúli
á Ljótunnarstöðum skapaði Guð
almáttugann I sinni eigin mynd:
hinn góða félaga, dálítið máttugri,
dálitið umburðarlyndari, dálítið
glettnari en maðurinn var sjálfur,
— áreiðanlega ein af hlýlegustu
guðshugmyndum mannanna.
Menn verða ekki fyrir vonbrigð-
um.
f þessari bók er safnað saman
ritgerðum Skúla frá ýmsum tímum,
að heita má frá byrjun rithöfundar-
ferils hans — og hefur Pétur Sum-
p.rliðason unnið þar ágætt verk,
sem þakka ber, — og ennfremur
eru birtar þarna sjö ritgerðir, sem
ekki hafa komið út fyrr, þar á
meðal hinn ágæti inngangur rit-
gerðasafnsins: „Það, sem ég hef
skrifað". Fer hann þar á kostum
með frásögn af rithöfundarferli
sínum, — eða hvað segja menn
um setningar sem þessa:
„Svo sem guð almátugur hafði
séð, að ég gat ekki orðið prestur,
þannig sá Jónas nú, að ég gat
ekki orðið skáld".
Það eru ógleymanlegar myndir,
sem Skúli dregur upp af samskipt-
um þeirra Jónasar frá Hriflu, bæði
í þessari grein og afmælisgreininni
um Jónas áttræðan, en þá hafði
fundum þeirra ekki borið saman
frá 1933 til 1965. Það var engin
tilviljun að sá stílsnjalli maður
Jónas frá Hriflu, — þegar mlldl
ellinnar færðist yfir hugum-
stóran brautryðjanda og harð-
skeyttan valdamann, — bar hag
tveggja stilsnillinga framar öðrum
fyrir brjósti: Skúla á Ljótunnar-
stöðum og Sverris Kristjánssonar.
Það er ánægjulegt að rifja upp
kunningsskap við fornar ritgerðir
Skúla í þessari bók eins og „Jósa-
fat og Jukka", sem birtist hér í
Rétti 1934, fyrstu ritgerð Skúla í
þessu tímariti, — og sjá hve vel
þessi snjalla, kímna ádeila, rituð
í öllum hita harðra bardaga þeirra
tima, heidur sér enn vegna þess
listræna búnings, sem boðskapur-
inn er felldur i.
Og svo er ritgerð eins og „Ljót-
unnarstaðabrekka", þessi fagri,
skáldlegi endurminningaróður um
einn litinn blett og örlög hans í
tímanna rás. Það vantar ekki til-
breytnina i þessum ritgerðum. En
„Viðreisnaræfintýrið" o. fl. sýna
að ekki skortir á skarpar ádeilur
Skúli Guðjónsson
i nýjustu ritgerðunum, þó hinn
mildi, mjúki tónn fái að njóta sin
annarsstaðar.
Hafi Skúli þökk fyrir þessa bók
og Heimskringla fyrir útgáfuna.
Steingrímur kvað forðum: „Vér
eigum sumar innra fyrir andann,
þótt ytra herði frost og kyngi
snjó". Skúli hefur blindur gefið
þeim sjáandi birtu hið innra, þá,
sem hann sjálfur skóp sér. Það
er holt að hafa það skjól, er
mönnum finnst myrkvast hið ytra.
E. O.
188