Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.2006, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2006 7
Eftir Björgvin Snorrason
Aðventboðskapurinn hefurverið til eins lengi og mað-urinn hefur byggt þessajörð. Hann er loforð Jesú
Krists um að koma öðru sinni til okk-
ar mannanna til að endurskapa himin
og jörð og allt sem í þeim er. Kristur
segir: „Sjá, ég gjöri alla hluti nýja.“
„Þá mun úlfurinn búa hjá lambinu og
pardusdýrið liggja hjá kiðlingnum,
kálfar, ung ljón og alifé ganga saman
og smásveinn gæta þeirra. Kýr og
birna munu vera á beit saman og
kálfar og húnar liggja hvorir hjá öðr-
um, og ljónið mun hey eta sem naut.“
Kirkja sjöunda-dags aðventista vill
halda þessum vonarríka boðskap lif-
andi; en hann er grundvallaður á
fagnaðarerindi Jesú Krists: fyr-
irgefningu syndanna.
Endurkomuhreyfingin hófst í hin-
um ýmsu kristnu löndum á svipuðum
tíma á 18. og 19. öld. Bæði í Evrópu
og Ameríku rannsökuðu trúaðir
menn hina innblásnu spádóma Bibl-
íunnar. Þar fundu þeir sannfærandi
vitnisburð um að endurkoma Krists
nálgaðist hröðum skrefum.
Þegar lútherski guðfræðingurinn
dr. Johann Albrecht Bengel (1687–
1752) frá Württemberg í Þýskalandi
flutti ræðu byggða á 21. kafla Op-
inberunarbókarinnar 1. sunnudag í
aðventu braust fram í huga hans ljós-
ið um endurkomu Krists. Hann taldi
að endurkoma Krists væri nálæg.
Jesúítinn Manuel de Lacunza, sem
var af spænsku bergi brotinn en
starfaði í Suður-Ameríku, fann hjá
sér hvöt til að flytja heiminum boð-
skapinn um endurkomu Krists. Lac-
unza var uppi á 18. öld, en bók hans,
Koma Messíasar í dýrð og veldi, sem
fjallar um endurkomu Krists, barst
til London um 1825 og var þýdd á
enska tungu.
Dr. Joseph Wolff sem nefndur hef-
ur verið „trúboði heimsins“ varð fyrir
miklum áhrifum af bók Lacunza.
Wolff fæddist í Þýskalandi af hebr-
esku foreldri, en faðir hans var rabb-
íni. Hann tók síðar trú mótmælenda
og að námi loknu hóf hann trúboð sitt
árið 1821. Hann kom þá einnig til
Bandaríkjanna. Fyrrverandi forseti
Bandaríkjanna sem enn átti sæti í
fulltrúadeildinni, John Quincy
Adams, flutti tillögu þess efnis að
Wolff gæti fengið heimild til afnota af
þingsal deildarinnar til fyr-
irlestrahalds um endurkomu Jesú
Krists. Var sú tillaga samþykkt sam-
hljóða.
Á Norðurlöndum var end-
urkomuboðskapurinn borinn fram af
börnum eftir að fyrstu boðberum
hans hafði verið varpað í fangelsi.
Boðunin vakti víðtækan áhuga.
Þrátt fyrir öfluga boðun fékk að-
venthreyfingin eða endurkomuhreyf-
ingin ekki á sig jafn ákveðna mynd í
Evrópu og í Bandaríkjum Norður-
Ameríku.
Sá sem fór fyrir vakningunni í
Bandaríkjum Norður-Ameríku var
baptistinn William Miller. Hann var
höfuðsmaður í her Bandaríkjanna og
tók þátt í seinna frelsisstríði þjóðar
sinnar frá 1812 til 1815. Herfylking
hans barðist við enskt ofurefli við
Plattsburg á strönd Champlainvatns
og bar sigur úr býtum. Sagnfræð-
ingar seinni tíma fjalla um sigurinn
við Plattsburg sem afgerandi fyrir
sigur Bandaríkjanna í þessu seinna
frelsisstríði þeirra gegn Bretum.
Við heimkomuna urðu húslestrar
daglegt brauð á heimili hans. Frá ár-
inun 1816 rannsakaði Miller Biblíuna
gaumgæfilega og frá 1818 einkum og
sér í lagi spádóma hennar um end-
urkomu Jesú Krists. Svo var það í
ágústmánuði 1831, að
Miller, enn eina ferðina,
var að þagga niður rödd
hið innra með sér, þegar
knúið var dyra hjá hon-
um. En rétt áður hafði
hann lofað „röddinni“ að
hann skyldi segja frá end-
urkomuspádómunum ef
hann yrði beðinn um það.
Fyrir utan stóð ungur og
náinn ættingi Millers, en
sá hafði farið 26 km leið til
þess að biðja Miller
frænda um að koma og
segja frá rannsóknum sín-
um, þar eð baptistaprest-
urinn sem hefði átt að
messa þennan sunnu-
dagsmorgun væri forfall-
aður. Miller stóð orðlaus
andartak, svo þaut hann
út í trjálund, kraup þar og
staðfesti heit sitt við Guð.
Þannig hófst boðun end-
urkomuboðskaparins í
Bandaríkjunum fyrir al-
vöru.
Ýmsir aðrir kristnir
söfnuðir buðu Miller fljótlega að
kynna niðurstöður sínar eftir 13 ára
rannsóknir. Aðventhreyfingin varð
því strax í upphafi þverkirkjuleg
samtök sem óx hratt, en með öllu
óformleg.
Þar eð hreyfingin var óformleg og
þverkirkjuleg í senn veit enginn
hversu stór hún varð, en í dag er talið
að fylgjendur hennar hafi skipt
hundruðum þúsunda í Bandaríkj-
unum einum saman.
Upp úr hreyfingu Williams Millers
var Kirkja sjöunda-dags aðventista
stofnuð árið 1863. Kirkjan starfar nú
í 209 löndum af þeim 236 sem skráð
eru hjá Sameinuðu þjóðunum. Með-
limir eru um 14 milljónir í dag.
Frá Bandaríkjunum barst aðvent-
hreyfingin til Norðurlanda með Dan-
anum John G. Matteson árið 1876.
Boðskapur sænsku barnanna var þá
fallinn í gleymsku. Ungur að árum
hafði Matteson farið til Bandaríkj-
anna og numið til prests hjá bapt-
istum við háskóla þeirra í Chicago.
Seinna gerðist hann aðventisti og að
beiðni margra í Danmörku, Noregi
og Svíþjóð kom hann þangað til að
kynna fyrir þessum kristnu ein-
staklingum boðskapinn um end-
urkomu Krists. En það var síðan frá
Noregi sem Svíinn David Östlund
(1870–1931) kom til Íslands til þess
að boða aðventboðskapinn hinn 26.
nóvember 1897.
Östlund sigldi frá Kaupmannahöfn
með gufuskipinu Láru hinn 9. nóv-
ember 1897. Kona hans, Inger, kom
ári seinna. Um borð var einnig kaþ-
ólskur prestur og höfuðsmaður úr
Hjálpræðishernum. Urðu oft til
áhugaverðar samræður milli þessara
um borð á leiðinni til Íslands. En það
sem vakti undrun Östlunds hvað
mest var að rekast á vestur-íslensk
hjón um borð. Við nánari kynni fékk
hann að vita að þau hefðu selt allt sitt
fyrir vestan haf til þess eins að að-
stoða mállausan útlendinginn við
boðun aðventboðskaparins á Íslandi.
Aðeins fimm vikum eftir komu
sína til Íslands hélt Östlund sína
fyrstu ræðu á íslensku. Hafði hann
þá þegar náð ótrúlegu valdi á málinu
samkvæmt leiðara Þjóðólfs frá 22.
janúar 1898. Ísafold lýsir honum
þannig: „Hr. Östlund hlýtur að hafa
óvenjulega miklar gáfur til að læra
útlendar tungur.“ (12. feb. 1898.)
Bréf sem fóru á milli Östlunds og
Matthíasar Jochumssonar sýna að
þeir urðu bestu vinir, en Östlund átti
frumkvæðið að því að hann og Matt-
hías gerðu með sér samning um að sá
fyrrnefndi gæfi út öll ljóðmæli
skáldsins í 5-binda ljóðasafni á ár-
unum 1902–1906. Sjálfur skrifaði
Östlund að mestu og gaf út blaðið
Frækorn, sem kom út vikulega árið
1906. Það náði ótrúlegri útbreiðslu,
en upplag þess varð mest allra blaða
á Íslandi í nokkur ár. Upplag Fræ-
kornsins varð 4.450 og upplag blaðs-
ins sem fylgdi næst á eftir var 2.633.
Um Frækornið og íslenskukunnáttu
Östlunds segir Matthías eftirfarandi:
„Guð blessi þig fyrir þau og borgi þér
án mælis. Þú ert merkileg sending!
Hvergi sézt framar, að ekki-
innfæddur maður hafi samið eina
einustu klausu í blaðinu.“ Vegna boð-
unar Östlunds festi Kirkja sjöunda-
dags aðventista rætur á Íslandi.
Hann stofnaði formlega söfnuð Sjö-
unda-dags aðventista í Reykjavík ár-
ið 1906. Aðventkirkjan í Reykjavík er
því 100 ára um þessar mundir.
Olav Johan Olsen (1887–1978) tók
við af David Östlund. Hann fæddist í
Noregi en fluttist ungur að árum til
Vesturheims. Þar nam hann guð-
fræði við Union College í Nebraska.
Að námi loknu fluttist hann aftur til
Noregs. Skömmu síðar fluttist hann
til Kaupmannahafnar og stundaði
þar meðal annars íslenskunám hjá
Sigurði Nordal, því að þá var það
fastmælum bundið að Olsen flyttist
til Íslands. 1911 kom hann svo til Ís-
lands ásamt konu sinni Aline Josep-
hine. David Östlund og Loftur Sig-
urðsson tóku á móti þeim á
bryggjunni þegar farþegaskipið
Vesta lagðist að í Reykjavíkurhöfn.
Með komu Olsens hófst heilla-
drjúgt starf fyrir aðventhreyfinguna
á Íslandi. Olsen er forstöðumaður
Kirkju sjöunda-dags aðventista allt
fram til ársins 1947. Hann hóf pré-
dikunarstarf sitt í Reykjavík, en lét
ekki staðar numið þar, því hann fór
víða um landið. Á þessu tímabili voru
stofnaðir söfnuðir í Keflavík, Bolung-
arvík, Vestmannaeyjum, Siglufirði,
Akureyri og á Fáskrúðsfirði, auk
safnaðarins í Reykjavík sem stóð á
föstum grunni við komu Olsens
þangað. Olsen átti mjög öfluga sam-
starfsmenn í Guðmundi Pálssyni og
Sigfúsi Hallgrímssyni. Boðun þeirra
átti stóran þátt í stofnun áð-
urnefndra safnaða.
Árið 1936 byrjaði Olsen að safna fé
fyrir unglingaskóla og 1947 var jörð-
in Vindheimar í Ölfusi keypt af þessu
tilefni. Þar reis um síðir óskabarn Ol-
sens, Hlíðardalsskóli. Byrjað var að
byggja skólann í júní árið 1949.
Haustið 1950 hófst svo kennsla við
skólann í þeim hluta byggingarinnar
sem lokið hafði verið við, í einni deild
með 19 nemendur. Fullbúinn stóð
skólinn að ári liðnu. Hann var vígður
í lok september 1951 og settur 11.
október sama ár með 40 nemendur í
tveimur bekkjum. Skólastjóri frá
upphafi var Júlíus Guðmundsson og
kennari Jón Hjörleifur Jónsson.
Haustið 1951 bættist íslenskufræð-
ingurinn Sigurður Bjarnason við í
kennaraliðið og ári síðar raun-
greinakennarinn Theodór Guð-
jónsson. Þessir fjórmenningar báru
hita og þunga frumherjastarfsins við
Hlíðardalsskóla, að ógleymdri Sigríði
Elísdóttur húsmóður skólans um
áratuga skeið.
11. október 1951 segir dagblaðið
Tíminn eftirfarandi um Hlíðardals-
skóla: „Félag aðventista og söfnuður
þeirra hér á landi hefir með óvenju-
legum dugnaði komið á fót heima-
vistarskóla að Vindheimum í Ölfusi.
Er sérstakur myndarbragur á öllum
framkvæmdum aðventista við þetta
menningarmál.“ Blaðið segir enn-
fremur: „Framkvæmdirnar að Vind-
heimum kosta nú orðið um 1.4 milj-
ónir króna og má segja að þarna hafi
þjóðin eignazt myndarlegt mennta-
setur, sem orðið hefur til fyrir
óvenjulega fórnfúst starf aðvent-
ista.“
Júlíus Guðmundsson var óvenju
dugmikill brautryðjandi og frum-
kvöðull ekki bara í skólamálum held-
ur einnig varðandi heilsurækt og
búnaðarmál. 1. júlí 1954 opnaði hann
heilsuhæli á sumrin í Hlíðardalsskóla
með áherslu á grænmetisfæði, hreyf-
ingu, nudd, sjúkraþjálfun, hvíld,
finnska baðstofu (sauna), ljósastofu
og útivist svo eitthvað sé nefnt.
Öll peningshús Vindheima voru
ónýt við upphaf reksturs Hlíðardals-
skóla. Júlíus lét því reisa nýtt býli á
jörðinni og stækka túnin til muna. Úr
varð nýbýlið Breiðabólsstaður sem
bóndinn Tómas Guðmundsson rak
með mikilli reisn um áratuga skeið.
Hjá honum var mjólkin alltaf í fyrsta
flokki og viðhald véla með slíkum
hætti að þær voru alltaf sem nýjar.
En það var skólinn sem átti hug og
hjarta Júlíusar fyrst og fremst.
Nemendaaðsókn í Hlíðardalsskóla
var svo mikil með tímanum að hann
afréð að byggja nýja heimavist 1957.
Hún var tilbúin fyrir skólaárið 1959/
60 og nemendafjöldinn kominn yfir
80. Skömmu síðar lét hann reisa
glæsilegan samkomu- og íþróttasal.
Þó nokkru seinna fylgdi sundlaug í
kjölfarið. Þá bauð skólinn einnig upp
á tvo fyrstu bekki menntaskóla auk
hefðbundins grunnskóla.
Aðventkirkjan á Íslandi ásamt
mörgum öðrum stendur í mikilli
þakkarskuld við Júlíus. Í um tuttugu
ára skeið bar hann Hlíðardalsskóla
og barnaskóla kirkjunnar á örmum
sér.
Um þessar mundir er skólastarf
aðventista á Íslandi 100 ára. Það var
frumherjinn David Östlund sem ýtti
því úr vör 2. október 1905 við setn-
ingu fyrsta skóla aðventista á Ís-
landi. Skóli hans í Reykjavík bauð
upp á þá nýbreytni að kenna erlend
tungumál á barnaskólastiginu og ein-
staklingskennslu. Í dag er það Suð-
urhlíðarskóli sem ber áfram þennan
merkilega kyndil menntunar í menn-
ingarsögu þjóðar okkar. Erling B.
Snorrason, forstöðumaður Aðvent-
kirkjunnar á Íslandi, hóf undirbún-
ing að nýrri skólabyggingu við Suð-
urhlíð í Reykjavík 1980. Vegna
stórhugar hans og elju gat hann
stoltur tekið fyrstu skóflustunguna
að byggingu Suðurhlíðarskóla 1988.
En það urðu þeir Eric Guðmunds-
son, nýr formaður kirkjunnar, Jó-
hann E. Jóhannsson fjármálastjóri
og Jón Ævar Karlsson bygg-
ingastjóri sem stóðu í brúnni við
byggingu Suðurhlíðarskóla. Jón Æv-
ar Karlsson tók svo við fullbúnu skipi
1990 og sigldi því heilu í höfn á 15 ára
farsælli skólastjórn sinni. Núverandi
skólastjóri, Steinunn Theodórsdóttir,
tók því við mjög góðu búi á eitt
hundrað ára afmæli skólastarfsemi
aðventista á Íslandi.
Aðventkirkjan í Reykjavík hefur
haft starfandi innan sinna vébanda
líknarfélagið Alfa óslitið frá árinu
1924. Það eru fyrst og fremst konur
sem hafa borið það á örmum sér alla
tíð. Enginn veit með vissu hversu
mikið þær hafa gefið af fötum, mat,
peningum, tíma og hjartahlyju á
þessum langa tíma. Spor þeirra
liggja víða um Ísland, Grænland og
Afríkulönd. Elínborg Bjarnadóttir,
Magnína Sveinsdóttir og Sigurrós
Ólafsdóttir ásamt mörgum öðrum,
sem ekki gefst rúm til að nefna, stóðu
frá upphafi í fararbroddi fyrir þess-
um náungakærleika, hver sem þörf-
ina þurfti, hverju sinni.
Þótt Aðventkirkjan í Reykjavík
telji ekki marga meðlimi hefur auður
hennar verið einstakur á tónlist-
arsviðinu. Vil ég þar helst nefna tón-
skáldið og orgelleikarann Salómon
Heiðar og sálma- og ljóðskáldið, ein-
söngvarann og kórstjórann Jón
Hjörleif Jónsson sérstaklega. Við
hliðina á Jóni stóð kona hans, píanó-
leikarinn Sólveig, sem bjargfastur
klettur í brimi og blíðviðri kórstjór-
ans. Garðar Cortes og Krystyna
kona hans ásamt börnum þeirra hafa
einnig auðgað tónlistarlíf kirkjunnar
meira en orð fá tjáð. Allir þessir ein-
staklingar, ásamt öðrum, hafa ekki
einungis auðgað Aðventkirkjuna í
Reykjavík áratugum saman, heldur
verið menningarauðgi allrar þjóð-
arinnar.
Núverandi forstöðumaður Aðvent-
kirkjunnar á Íslandi er dr. Eric Guð-
mundsson.
Aðventkirkjan í Reykjavík 100 ára
Skólastarf aðventista er 100 ára en
það var upp úr hreyfingu Williams
Millers sem Kirkja sjöunda-dags
aðventista var stofnuð árið 1863.
Kirkjan starfar nú í 209 löndum af
þeim 236 sem skráð eru hjá Sam-
einuðu þjóðunum. Meðlimir eru um
14 milljónir í dag. Hér er saga þessa
starfs rakin.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kirkjan Kirkja sjöundadagsaðventista vill halda þeim vonarríka boðskap
til skila að Jesús Kristur muni koma öðru sinni til okkar mannanna.
Júlíus Guðmundsson Júlíus var óvenju dugmik-
ill brautryðjandi ekki bara í skólamálum heldur
einnig varðandi heilsurækt og búnaðarmál.
Höfundur er prestur Sjöunda
dags aðventista.