Morgunblaðið - 14.02.2006, Qupperneq 24

Morgunblaðið - 14.02.2006, Qupperneq 24
24 ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN Þ að skyldi þó aldrei fara svo, að skop- myndadeilan sem rit- stjórar Jótlands- póstsins komu af stað með frumhlaupi sínu muni á end- anum hafa einhverjar jákvæðar afleiðingar? Ekki virðast standa lengur miklar deilur um hvort það hafi verið rétt eða rangt af ritstjór- unum að birta myndirnar. Skoð- anakannanir í bæði Noregi og Danmörku sýna til dæmis að í báðum löndum telur meirihluti íbúanna að það hafi verið rangt. Og ritstjórarnir hafa meira að segja sjálfir viðurkennt að eftir á að hyggja hafi birtingin ekki ver- ið sérlega sniðug. Hún var auðvitað fyrst og fremst algjör óþarfi. Undir því yf- irskini að tjáningarfrelsið væri í veði létu ritstjórarnir vaða, og stjórnendur France Soir fylgdu í kjölfarið „af því að við megum það“, eins og þeir sögðu. Að halda því fram að tjáningarfrelsi í Dan- mörku og Evrópu sé í hættu er auðvitað fráleitt. Ef múslímar hefðu verið að reyna að koma á einhverskonar Jesúmyndabanni hefði horft öðru vísi við og verið full ástæða til að birta sem flestar myndir af Jesú. En svo var ekki. Múslímar vildu bara fá að hafa sinn sið í friði. Nei, þarna var ekki um að ræða neina hetjulega vörn fyrir megingildi á borð við tjáning- arfrelsi. Ritstjórarnir sem reyndu að slá sjálfa sig til riddara urðu ekki uppvísir um annað en hroka, og í raun er allt útlit fyrir að þeir hafi ætlað sér að fara í einhvers- konar siðvæðingarherferð á hendur múslímum – með öðrum orðum, að hafa siðvit fyrir þeim. Það sem maður gerir getur verið rangt með tvennum hætti. Annarsvegar getur það haft slæmar afleiðingar, og hins vegar getur það gengið gegn einhverri grundvallarreglu, eins og til dæmis um frelsi fólks. Það fer ekki milli mála að skopmyndab- irtingin hefur haft slæmar afleið- ingar. Fólk hefur dáið í kjölfarið. Ofsatrúarmenn hafa nýtt sér birt- inguna til að kynda undir æsingi og hatri. En það er ekki nóg með að birtingin hafi verið röng vegna þess að hún hafði slæmar afleið- ingar. Hún var líka brot á grund- vallarreglum, þó svo að ritstjór- arnir misvitru hafi galað eitthvað um tjáningarfrelsi. Og það sem meira er, vandinn er eldgamall, eins og sjá má af eftirfarandi: Í fyrsta lagi blasir við að hér sé um að ræða mál þar sem réttlæt- anlegt sé að hefta tjáningarfrelsi einstaklingsins vegna þess að heildarhagsmunir krefjist þess, samanber frægan úrskurð Hæstaréttar Bandaríkjanna frá 1919 þar sem Oliver Wendell Hol- mes, einn þekktasti einstaklings- frelsispostuli sögunnar, vísaði til dæmisins um manninn sem að til- hæfulausu hrópar eldur eldur í troðfullu leikhúsi og veldur með því skelfingu. Í öðru lagi blasir við að þarna hafi verið um að ræða óréttmæta frelsiskröfu af hálfu ritstjóranna. Um slíkt skrifaði annar meg- inboðberi einstaklingsfrelsis, John Stuart Mill, í Frelsinu um miðja nítjándu öld, en þetta gæti rétt eins verið splunkunýr texti: „Og svo vill til, að Evrópumenn berjast nú á einu sviði mjög fyrir frelsi, sem er öldungis óréttmætt að mínu viti. Hver maður ætti að vera frjáls að öllu, sem varðar hans eigin hag. En hann ætti ekki að vera frjáls að því, sem hann gerir fyrir annarra hönd, undir því yfirskini, að hagur hans og þessara annarra séu eitt“ (bls. 185 í þýðingu Jóns Hnefils Að- alsteinssonar og Þorsteins Gylfa- sonar frá 1978). Þetta á ekki ein- ungis við um einstaka menn, segir Mill, heldur líka hópa manna, því „að af frelsi ein- staklingsins að öllu því, sem ein- ungis varðar hann sjálfan, leiði[r] samsvarandi frelsi hópa ein- staklinga til að skipa með sam- komulagi þeim málum, sem varða hvern hóp, en engan mann ann- an“ (bls. 181). En það þarf auðvitað ekki að vísa í þungavigtarmenn og sýna þannig fram á að grundvall- arreglur hafi verið brotnar. Það er alveg nóg að vísa í afleiðingar málsins og bæta því við að það hlýtur að mega teljast eðlileg krafa til ritstjóra dagblaða – og ekki neinna útnesjasnepla – að þeir geri sér nægilega góða grein fyrir því hvar í heiminum spenn- an er mest (og í samskiptum hverra) til að geta dregið af því ályktun um hvaða afleiðingar gjörðir þeirra kunni að hafa. Og þó, ef til vill voru mennirnir í góðri trú og vissu ekki betur. Kannski er það rétt sem haft var eftir breskum samfélagsmann- fræðingi á vef þýska tímaritsins Spiegel fyrir réttri viku að upp- hlaupið vegna Söngva Satans eft- ir Salman Rushdie hafi kennt Bretum lexíur sem aðrar Evr- ópuþjóðir eigi eftir að læra, eins og til dæmis þá, að guðlast sé tvíeggjað sverð. „Ef ætlunin er að gagnrýna íslamska öfgahyggju hefur dönsku skopteiknurunum svo sannarlega ekki tekist það, því að það eru öfgamennirnir sem hafa haft mest upp úr æsingn- um,“ segir mannfræðingurinn, Pnina Werbner. Vonandi geta einhverjir snúið þessu fáránlega máli sér í hag með því að læra af því lexíur um hvað fjölmenning í raun og veru felur í sér. Það rann upp ljós fyrir Sören Espersen, þingmanni danska Þjóðarflokksins, sem ger- ir út á útlendingahatur, þegar hófsamir múslímar í Danmörku lýstu hneykslan sinni á óöldinni sem braust út víða í heiminum vegna málsins, og formaður Fjöl- menningarsamtakanna í Dan- mörku, Rabih Azad-Ahmad, sagði að nú yrðu múslímar að sýna fram á að þeir væru hreyknir af því að vera Danir og að þeir héldu dönsk gildi í heiðri. Þá sagði Espersen: „Ég hafði ekki hug- mynd um að svona margir músl- ímar í Danmörku væru fylgjandi vestrænum gildum.“ Harðar lexíur Vonandi geta einhverjir snúið þessu fár- ánlega máli sér í hag með því að læra af því lexíur um hvað fjölmenning í raun og veru felur í sér. kga@mbl.is VIÐHORF Kristján G. Arngrímsson ÞAÐ voru heldur dapurlegar tölur sem blöðin birtu okkur laugardaginn 21. janúar varðandi áfengismál. Morgunblaðið greindi frá stað- reyndum um aukningu á áfeng- isneyzlu þjóðarinnar og komu svo sem ekki á óvart, en hryggðu hug manns þó. Þar er frá því greint að áfengisneyzla hefði á síðasta ári auk- ist verulega eitt árið enn eða um 8,2%, en árið áður hafði aukn- ingin verið 8,6% og þótt við vitum að næstu ár á undan náðu ekki þessum hæðum í aukningu þá var þar um mikla aukningu að ræða og þannig aug- ljóst að aukning síð- ustu ára er geigvæn- leg. Það er skelfileg staðreynd, að fullyrð- ingar bjórsinna á sín- um tíma, til réttlæt- ingar þess að bjór væri lögleyfður, um að heildarneyzlan mundi ekki aukast, jafnvel dragast saman við „hófdrykkjuna“ hafa eins og fleira sem þeir héldu fram reynzt staðlaus- ir stafir. Ég segi hreinskilnislega, að því miður voru aðvaranir okkar bindindismanna og annarra bjór- andstæðinga á fullum rökum reistar og í ljósi reynslunnar þá hafa þær sorglega gengið eftir, jafnvel enn frekar en við óttuðumst þá. Í merkri könnun Lýðheilsustöðvar á síðasta ári kom vel fram hve margir neyta áfengis í einhverjum mæli og talan 86% þykir mér geigvænleg, þótt þar hafi ekki orðið á breyting frá könn- uninni 2001. Athyglisverð er sú stað- reynd einnig að karlar drekka nán- ast þrefalt magn áfengis á við konur eða um 72% alls áfengis sem neytt er og þannig hafa konur ótvíræðan vinning í þessu efni svo sem mörgum öðrum. Hins vegar er svo vakin at- hygli á því einnig að konur á aldr- inum 18–34 ára hafa á þremur árum (2001–2004) aukið neyzluna um 28% sem er í raun dapurt umhugsunar- efni. Í þessari könnun Lýðheilsustöðvar er staðfest að léttvíns- neyzla er orðin mjög al- menn og eykst, enn fleiri drekka nú léttvín vikulega eða oftar en áður. Hversu oft höfum við ekki heyrt að sú drykkja væri nú nánast holl, en hvað segja staðreyndir þar um og þá er komið að Blaðinu sem einmitt sama dag greinir frá athyglis- verðum staðreyndum um einmitt léttvínsneyzluna og afleiðingar hennar. Þar greinir hinn virti yf- irlæknir á Vogi, Þórarinn Tyrfings- son, frá því að nýkomur einstaklinga 40–60 ára inn á Vog hafi aukist á undanförnum árum og skýrist það fyrst og fremst af aukinni léttvíns- neyzlu. Þetta sé fólk sem ekki hefur áður átt við áfengisvandamál að stríða. Og Þórarinn rekur ástæð- urnar og segir m.a.: „Þessi saga að þú getir ekki verið alkóhólisti ef þú drekkur bara bjór er ekki sönn.“ Og Þórarinn endar á þessum orðum: „Ég veit að þetta verður vaxandi vandamál á næstu árum.“ Ekki er það gæfulegt og upphafningin á áfengisneyzlunni og þá ekki sízt létt- vínsneyzlunni sveipuð dýrðarljóma er greinilega að skila sér fyrir áfeng- isauðvaldið og ekki síður linnulausar ólöglegar áfengisauglýsingar sem auðvitað minnast aldrei á þær hætt- ur sem þessu eru samfara, enda heiðarleiki og sannsögli ævinlega fyrir borð borin hjá þessum aðilum. En vill nú ekki hugsandi fólk staldra við og fara að vinna af alvöru gegn þessum mikla vágesti, af alvöru segi ég, því hvergi er tvískinnungur margra svo áberandi og til ills, þar sem eiturefnum er jafnvel skipt í vond og góð og ætíð reynt að gjöra sem minnst úr illum afleiðingum áfengisins sem þó er sannað að er undanfari annarrar neyzlu svo yf- irgnæfandi? Við bindindismenn vilj- um leggja alla okkar krafta til hinn- ar góðu baráttu og þrátt fyrir allar tölur þá erum við nógu mörg til að láta myndarlega að okkur kveða. Samstillum kraftana og gjörum allt sem unnt er að þróuninni megi snúa við. Hryggilegar staðreyndir Helgi Seljan fjallar um áfengismál ’Við bindindismenn vilj-um leggja alla okkar krafta til hinnar góðu baráttu og þrátt fyrir all- ar tölur þá erum við nógu mörg til að láta mynd- arlega að okkur kveða.‘ Helgi Seljan Höfundur er formaður fjölmiðlanefndar IOGT. Í STJÓRNMÁLUM verða menn stundum æstir og reiðir. Oftast þegar þeir eru á öndverðum meiði og mikið ber á milli. En Ólafur F. Magnússon, borgarfulltrúi Frjáls- lyndaflokksins, virðist hins vegar aldrei reiðari en þegar menn eru sammála honum og skrifaði hinn 11. þ.m. langa skammargrein um mig í tilefni af því að ég hafði leyft mér að vera sammála honum um gildi gamalla húsa í Reykjavíkurborg. Ólafur F. Magn- ússon vill vera mað- urinn sem bjargaði Austurbæjarbíói og getur að vísu ekki al- veg sniðgengið þátt Steinunnar Birnu Ragnarsdóttur, fv. varaborgarfulltrúa VG. En hann vill gjarnan setja málin þannig upp að hún hafi staðið ein í VG. Þannig var það ekki og ég leiðrétti það í minni grein. Þrátt fyrir að svar hans við henni sé langt getur hann ekki bent á að ég hafi farið neins staðar með rangt mál. Nú er það þannig að einn borg- arfulltrúi í minnihluta getur ekki drepið mál einn sér, jafnvel þó hann sé einhvers konar Herkúles að eigin mati. Hið sanna í málinu er að í VG var mikil andstaða við niðurrif Austurbæjarbíós allt sein- asta kjörtímabil og það gátu allir séð sem sátu fundi í félaginu. Ólafi verður tíðrætt um borgarfulltrúa flokksins og lætur eins og þeir séu einir í heiminum. Ekki veit ég hvernig þetta er í Frjálslynda flokknum en Vinstrihreyfingin – grænt framboð er stjórnmálaflokk- ur sem heldur fundi og hinn al- menni flokksmaður hefur sín áhrif á þá stefnu sem fulltrúar flokksins fylgja í borgarstjórn. Það kom vel fram í málefnum Austurbæjarbíós. Ólafur F. Magnússon var vissu- lega ötull talsmaður Austurbæj- arbíós á seinasta kjörtímabili og mun njóta sannmælis hjá okkur frambjóðendum Vinstri grænna fyrir sinn þátt. Það breytir ekki þeirri staðreynd að aðild VG að núverandi meirihlutasamstarfi réð úrslitum um að þetta hús stendur – annars stæði það nefnilega ekki. Ólafur virðist halda að hænan sem gaggar hæst verpi stærsta egginu og lætur eins og öll Vinstri græn sem ekki skrifuðu greinar um mál- ið í fjölmiðlum séu „háð flokks- aga“. Það er einfald- lega rangt. En margir flokksmenn freistuðu þess að ná fram ár- angri án þess að kljúfa Reykjavíkurlistann opinberlega. Og það tókst raunar. Ég bendi á að fulltrúi flokksins í menningar- málanefnd náði há- vaðalausu sam- komulagi við fulltrúa hinna meirihlutaflokk- anna bíóinu í vil, eins og ég greindi frá í seinustu grein. Ég bendi á að húsið stendur enn og það var borg- arstjórnarmeirihlutinn sem réð því. Það er rétt hjá Ólafi að mál- staðar gamalla húsa hefur ekki verið gætt nógu vel á þessu kjör- tímabili og það er skoðun margra í VG að flokkurinn þurfi líka að taka sér tak í þeim málum. Þess vegna tók ég hann upp um daginn í grein minni og mun gera það áfram. Vonandi sér Ólafur það héðan í frá sem tækifæri en ekki ógn. Í þessum kosningum höfum við frambjóðendur Vinstri grænna ákveðið að einblína á framtíðina. Ekki vegna þess að við höfum ekki af nægu að státa – Árni Þór Sigurðsson gæti sjálfsagt talað lengi um það grettistak sem var lyft í málefnum leikskólanna á fyrsta kjörtímabili Reykjavík- urlistans. En kjósendur hafa ekki áhuga á fornri frægð heldur hvað síðan verður gert. Og í mínum huga er björgun Austurbæjarbíós aðeins fyrsta skrefið. Það eru breytt viðhorf uppi í málefnum gamalla húsa og við Vinstri græn hyggjumst nýta það sóknarfæri. Fyrir seinustu kosningar var lít- ið rætt um húsavernd. Þess vegna er kannski engin furða að nú séu uppi áform um niðurrif gamalla húsa við Laugaveginn. Við þau áform hefur verið mikil andstaða í VG og fer síst minnkandi þó að vera flokksins í Reykjavíkurlist- anum hafi gert það að verkum að sú andstaða hafi ekki komið mikið upp á yfirborðið. Þess vegna segi ég: Ræðum gildi gamalla húsa í þessum kosningum. Við í VG erum fús til þess og ef almenningur er sammála okkur og veitir okkur brautargengi munum við beita okk- ur í þeim málum. Við viljum standa vörð um sög- una og menninguna og til þess munum við beita aðferð hins raun- sæja baráttumanns sem leggur mesta áherslu á að ná árangri í samstarfi við aðra, þar á meðal Ólaf F. Magnússon ef hann er fús til að berjast með okkur fremur en að karpa um hversu mikill þáttur hans sé í að bjarga Austurbæj- arbíói. Þó að mér finnist þessi ágreiningur sem hann vill gera við mig núna fremur fánýtur hefur hann góð áhrif að einu leyti. Það þarf að vekja athygli á brýnu og þörfu máli sem Reykvíkingar þurfa að ræða fyrir þessar kosningar. Ef Ólafur leyfir okkur Vinstri græn- um að njóta sannmælis í þessu máli þurfum við ekkert að deila um það lengur heldur getum tekið höndum saman fyrir góðan mál- stað. Vinstri græn eru hér eftir sem hingað til fús til samstarfs við aðra flokka um betri Reykjavík – ekki aðeins nýja Reykjavík heldur líka gamla. Um gamla og nýja Reykjavík Svandís Svavarsdóttir svarar grein Ólafs F. Magnússonar ’Hið sanna í málinu er aðí VG var mikil andstaða við niðurrif Austurbæj- arbíós allt seinasta kjör- tímabil …‘ Svandís Svavarsdóttir Höfundur skipar 1. sæti VG til borgarstjórnarkosninga.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.