Morgunblaðið - 06.03.2006, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. MARS 2006 33
MINNINGAR
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
KARL NÍELSSON,
lést á Hrafnistu miðvikudaginn 1. mars.
Útförin fer fram frá Áskirkju fimmtudaginn 9. mars
kl. 13.00.
Þorsteinn Karlsson, Hanna B. Herbertsdóttir,
Ólafur G. Karlsson, Ásdís Karlsdóttir,
barnabörn og langafabarn.
✝ Björn MagnúsLoftsson fædd-
ist á Bakka í Aust-
ur-Landeyjum 8.
mars 1915. Hann
andaðist á hjúkrun-
arheimilinu að Víf-
ilsstöðum 21. febr-
úar síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru hjónin Loftur
Þórðarson, bóndi og
smiður á Bakka, f. í
Berjaneshjáleigu í
Vestur-Landeyjum,
f. 24.7. 1867, d.
22.11. 1954, og Kristín Sigurðar-
dóttir ljósmóðir, f. í Álfhólahjá-
leigu í Vestur-Landeyjum 16.6.
1874, d. 7.5. 1957. Systkini Björns
eru sjö talsins, Þórður, f. 31.5.
1906, d. 10.3. 1988, Sigurður, f.
10.12. 1907, d. 9.1. 1999, Leifur, f.
17.4. 1909, d. 7.8. 1992, Anna Jór-
unn, f. 21.7. 1911, d. 14.1. 1984,
Guðni, f. 4.5. 1913, d. 14.10. 1941,
Kristín, f. 25.1. 1917, d. 14.10.
1989 og Katrín, f. 25.1. 1917.
Fóstursystkini eru Sigurður, f.
6.12. 1925, og Kristján, f. 17.2.
1934, Einarssynir og Erla Ingi-
björg Sigurðardóttir, f. 8.5. 1939.
Björn kvæntist 7. október 1962
Kristínu Þórunni Jónsdóttur frá
Patreksfirði, f. 30.7. 1923. For-
eldrar hennar voru Jón Ingibjörn
Jónsson trésmíðameistari, f. 16.9.
1880, d. 5.7. 1948, og Ingibjörg
Rannveig Guðmundsdóttir, f. 6.9.
1893, d. 27.3. 1977. Björn og
Kristín eignuðust þrjá syni. Þeir
eru: 1) Jón Loftur, f. 20.8. 1963. 2)
Guðni, f. 9.11. 1964, sambýliskona
Helena Hákonardóttir. 3) Yngvi,
f. 9.11. 1964, kvænt-
ur Guðrúnu A. Sig-
urðardóttur. Sonur
þeirra er Daníel
Björn, f. 10.9. 1991.
Björn ólst upp við
hefðbundin sveita-
störf á Bakka og
stundaði einnig á
yngri árum sjó-
róðra frá Bakka-
fjöru. Hann stund-
aði nám við
Bændaskólann á
Hvanneyri og lauk
þaðan búfræðiprófi
1936. Tók við búi á Bakka ásamt
Sigurði bróður sínum 1941. Bú-
settur á Hellu 1947–1955 þar sem
hann sinnti ýmsum störfum, m.a.
húsbyggingum. Björn hóf síðan
nám við Kennaraskóla Íslands og
lauk prófi frá handavinnukenn-
aradeild 1957. Hann var skipaður
forstöðumaður Vistheimilisins í
Breiðuvík 1959 og gegndi því
starfi til 1962. Kennari við Hlíða-
skóla í Reykjavík 1963–1985, en
hélt áfram kennslu eftir að hann
komst á eftirlaun, m.a. við sér-
deild skólans fyrir fatlaða nem-
endur.
Björn var virkur í ýmsum fé-
lagsstörfum og starfaði lengi í
Rangæingafélaginu, Heimilisiðn-
aðarfélaginu og síðari árin einnig
með Kvæðamannafélaginu Ið-
unni. Hann tók einnig þátt í starfi
Sjálfstæðisflokksins og var m.a.
fulltrúi á landsþingum flokksins.
Björn verður jarðsunginn frá
Háteigskirkju í dag, og hefst at-
höfnin klukkan 13. Jarðsett verð-
ur í Gufuneskirkjugarði.
Björn Magnús Loftsson handa-
vinnukennari frá Bakka í Landeyj-
um, lengst búandi í Drápuhlíð 42 í
Reykjavík, er fallinn frá nærfellt 91
árs að aldri. Þar með hefur safnast til
feðra sinna litríkur persónuleiki, sem
geislaði frá, einstæður maður, sem
umvafði alla, sem nærri honum
komu, umhyggju, hjálpsemi, hlýju og
heilbrigðri hugsun. Hann öðlaðist
fjölbreytta lífsreynslu, ólst upp við al-
geng sveitastörf á blönduðu búi, reri
ungur á opnum bátum frá Landeyja-
sandi, búfræðingur varð hann frá
Hvanneyri 1936, svo bóndi á föður-
leifð sinni Bakka á móti Sigurði bróð-
ur sínum til 1947, verkamaður og
smiður var hann á Hellu til 1955. Þá
settist hann á skólabekk í Kennara-
skóla Íslands fertugur maðurinn og
lauk prófi sem handavinnukennari
1957. Næstu þrjú árin var hann for-
stöðumaður Vistheimilisins í Breiðu-
vík á Vestfjörðum fyrir unglinga sem
lent höfðu í erfiðleikum. Loks varð
hann kennari við Hlíðaskóla í Reykja-
vík og löngu eftir að jafnaldrar hans
voru hættir endaði hann starfsævi
sína þar við kennslu og leiðbeiningar
fatlaðra nemenda skólans. Alls staðar
hafði Björn góð áhrif, gleðjandi,
fræðandi og örvandi til dáða. Hann
bar blak af þeim sem minna máttu sín
eða voru bornir röngum sökum.
Hann var félagslyndur vel og tók þátt
í umræðunni um heimsmálin, lands-
mál og umhverfismál. Hann var
næmur fyrir náttúrunni og skrifaði
stundum stuttar greinar í blöð um
hugðarefni sín með skarplegum at-
hugasemdum. Þótt hann væri flokks-
bundinn fulltrúi á landsfundum
stjórnmálaflokks fann það enginn.
Hann var frjáls í hugsun. Eg kynntist
Birni býsna vel í mörgum ferðum
mínum út um land, þar sem ég bauð
honum með mér til að sofna síður við
stýrið á löngum og erfiðum ferðum og
ekki síður til að njóta fróðleiks hans
um land og fólk og sögu. Það var gott
að hafa Björn nálægt sér. Hann hafði
gaman af að ferðast. Alls staðar var
hann elskaður og virtur. Það var eins
með hann og Einar Sverrisson
tengdaföður minn, sem oft var með
mér í ferðum. Hvar sem þeir fóru
áttu þeir vinum að mæta og eignuð-
ust nýja.
Það þykir kannske ekki fréttnæmt,
þótt maður á tíræðisaldri hverfi úr
jarðlífinu, en fráfall Björns Loftsson-
ar er okkur í Kvæðamannafélaginu
Iðunni sár missir. Hann gekk í félagið
á jólaföstu árið 1986. Hann mætti nær
því á alla fundi, samkomur og ferðir
félagsins, tók þátt í öllum atburðum af
lífi og sál, hafði sömu áhrif á sam-
ferðamennina og vorsólin hefur á ný-
græðing, vakti úr dvala, örvaði til
vaxtar og dáða. Hann varð aldrei
gamall, þótt hann þyrfti að styðjast
við tvo stafi síðustu áratugina.
Minni hans var ótrúlegt. Hann
flutti löng kvæði utanbókar á fundum
félagsins og heilu þættina af lausavís-
um án þess að þurfa að styðjast við
minnisblöð, sagnamaður var hann
ágætur og skemmtinn hið besta. Það
gladdi alla að sjá Björn Loftsson.
Hann hafði eitthvað gott til allra mála
að leggja, hittinn, hnyttinn og hag-
orður, fljótur að hugsa, ávallt til í
græskulaust gaman. Þannig orti
hann um Magnús Jóel Jóhannsson
félaga vorn í kvæðamannafélaginu á
stórafmæli:
Ævi þú hefur lifað langa
löngum farsæll að allri gerð.
Happasæl verði þín hinsta ganga,
hvora leiðina sem þú ferð.
Björn var meðalmaður á hæð með
mikinn skalla og öldurmannlegan,
þykkur undir hönd, bláeygur, skarp-
leitur, snareygur. Augað vökult, svip-
urinn einbeittur og íhugull en um leið
góðmannlegur og glaðlegur og oftast
glettinn. Röddin mikil, orðafarið fjöl-
skrúðugt og er hann kvaddi sér hljóðs
þögnuðu allir.
Andrés Valberg Valnastakkur sá
frægi hagyrðingur orti um hann á
áttræðisafmælinu:
Á andans kostum ennþá fer hann
okkar sali hefur gist.
Fræðaþulur frægur er hann.
flytur ljóð af hreinni list.
Í Landeyjunum lék sér forðum
lífsglaður og fróðleiksgjarn.
Safnað hefur sjóði af orðum
síðan hann var lítið barn.
Tugi ljóða og safn af sögum
í sínu minni geymir hann.
Einn af bestu Íslands mögum.
Öll við hyllum þennan mann.
Sá sem þetta skrifar orti til hans
svo við sama tækifæri:
Skarpur er og skýr hann Björn og skolli
fyndinn.
Andríkið og orðalindin
óþrjótandi líkt og syndin.
Utanbókar ágæt kvæði oft hann flytur.
Þótt bæði sé hann vænn og vitur,
vel á stráknum aldrei situr …
… er á fundum Iðunnar hann yrkir bögur
eða bara segir sögur,
þá sopinn er þar krúsarlögur.
og Steindór Andersen orti til hans
sléttubandavísu, hringhenda og víxl-
henda:
Þylur frómur ljóðin löng,
lyftir fræðum hæða.
Bylur rómur, streymir ströng
stuðla ræðan gæða.
Ingi Tryggvason orti svo til hans á
sömu tímamótum:
Vökull hugur, veitul mund
víst þér fylgdu langa stund.
Stóðstu jafnan þar sem þörf
þín var fyrir gleði og störf.
Síðasta vísan, sem Björn Loftsson
gerði fáum dögum áður en hann dó,
lýsir vel innri hlýju, sem blandaðist
glettninni sem frá honum stafaði til
síðustu stundar, er hann þakkar
hjúkrunarfólkinu á Vífilsstöðum, þar
sem hann var rúmfastur síðustu vik-
urnar:
Víst er gott að vera hér.
Varla finnast slíkir
afbragðsstarfsmenn, einn og hver.
englum himins líkir.
Þökk til ykkar á Borgarspítala og
Vífilsstöðum, sem studduð og hjálp-
uðuð Birni síðustu stundirnar. Inni-
legar samúðarkveðjur til konu hans,
afkomenda, tengdafólks og hinna fjöl-
mörgu vina.
Sigurður Sigurðarson
dýralæknir, Keldum.
Nú fækkar óðum í þeirri framvarð-
arsveit sem mótaði skólastarfið í
Hlíðaskóla á frumbýlingsárum hans
fyrir og um 1960. Á stuttum tíma hafa
þau Áslaug Friðriksdóttir, Tómas
Einarsson og nú síðast Björn Lofts-
son horfið yfir móðuna miklu. Allt var
þetta sómafólk sem studdi svo sann-
arlega vel við bakið á fjölmennri sveit
ungra kennara sem hóf kennslu við
skólann upp úr 1960 þegar skólinn
var í örum vexti og náði nemenda-
fjöldinn hámarki 1964–5 en þá voru í
skólanum rúmlega 1.320 nemendur.
Björn Loftsson var einn best gerði
maður sem ég hef kynnst, sviphreinn
og ljómaði af hjartagæsku. Hann var
smíðakennari en kenndi þó ómeðvitað
grein sem aldrei hefur verið sett inn á
stundatöflu en það er jákvæðni. Öll-
um leið vel nálægt honum enda mað-
urinn þrælskemmtilegur og hagyrð-
ingur góður. Erfitt var þó að læra
vísurnar hans því að hann flutti þær
bara einu sinni og skrifaði þær sjald-
an niður. Pólitískur var Björn, mikill
sjálfstæðismaður af meiði Ingólfs frá
Hellu. Samt átti hann það til að mæta
á opna fundi hjá öðrum stjórnmála-
flokkum og taka til máls. Einu sinni
birtist í Þjóðviljanum sáluga stór
mynd af einhverjum kommafundi þar
sem Björn var í ræðustól.
Þegar hann mætti í skólann næsta
dag var hann spurður um það hvort
hann væri að snúast í pólitíkinni. Ekki
held ég það, ég var bara að reyna að
koma vitinu fyrir þá, svaraði Björn.
Þó að Björn hætti fastri kennslu
sjötugur hélt hann áfram vinnu við
skólann í gömlu smíðastofunni sinni í
kjallaranum. Vann hann við að lag-
færa ýmislegt sem bilaði og var oft
fullan vinnudag. Mjög erfitt var að fá
Björn til þessa að þiggja laun fyrir
þessa vinnu. Ég hef ekkert við pen-
inga að gera, sagði hann. Oft tók hann
í kjallarann til sín nemendur sem
voru of hlaðnir orku og pössuðu um
stundarsakir ekki inn í venjulegar
kennslustundir. Þar lét hann þá
smíða eða sagði þeim sögur. Allir
komu betri úr kjallaranum frá Birni.
Eitt slapp Björn ekki við í launamál-
um. Við settum á hann 3–4 tíma í viku
inn á fasta stundatöflu og hélst þetta
þangað til að hann var orðinn 88 ára
og sennilega elsti kennari í heimi.
Björn var af þeirri kynslóð sem
vildi ekki henda einu eða neinu og
þess vegna safnaðist mikill haugur af
alls konar dóti, sem Björn vildi alls
ekki kalla drasl, fyrir í kjallaranum,
enda nóg pláss. Haugurinn var mikill
þyrnir í augum eldvarnareftirlitsins
og margra fleiri eftirlita. Aldrei
hvarflaði að mér að láta fjarlægja
hauginn, hann var hluti af Birni. Það
sannaðist heldur betur þegar við
starfsfólkið í skólanum héldum af-
mælishóf í nýja glæsilega samkomu-
salnum fyrir Björn er hann varð átt-
ræður. Það var reyndar ekki auðvelt
að fá Björn til þess að þiggja þetta
boð okkar. Hann kvað þetta hinn
mesta óþarfa. Þegar ég spurði hann í
fimmta sinn hvort hann vildi ekki
þiggja boðið svaraði hann játandi
kómískur á svipinn. Það bjó greini-
lega eitthvað undir. Hátíðin fór svo
glæsilega fram. Þegar líða tók að lok-
um kom rúsínan í pylsuendanum.
Björn bað um orðið og fór með nokkr-
ar frumsamdar vísur. Síðan svipti
hann brúnu skjóðunni snjáðu, en það
var taskan hans fjörutíu ára gömul,
upp á borðið og dró upp úr henni út-
skorna klukku. Hann skipti síðan
gestahópnum, alls 88 manns, í nokkra
hópa og fór með þá niður í kjallara í
smíðastofuna gömlu og gaf hverjum
og einum útskorna klukku. Engar
tvær voru eins og allar búnar til úr
dótinu hans Björns. Næsta morgun
kom Björn til mín og bað mig um að
skrifa niður fyrir sig nöfn þeirra
starfsmanna sem ekki höfðu getað
mætt í teitið því allir áttu að fá
klukku. Alls urðu klukkurnar 120.
Margar svona sögur eru til af Birni.
Ég kveð með söknuði og þakklæti
öðlinginn og öldunginn Björn Lofts-
son.
Bestu kveðjur til elskulegrar eig-
inkonu hans Kristínar, sona þeirra,
tengdadætra og sonarsonar. Guð
blessi ykkur öll.
Árni Magnússon, fyrrverandi
skólastjóri Hlíðaskóla.
Nú er Björn Loftsson allur. Ekki er
langt síðan Tómas Einarsson kvaddi
og eru þá horfnir tveir af traustustu
starfsmönnum Hlíðaskóla frá seinni-
hluta síðustu aldar. Kveðja þeir sem
víst ég vildi að væru í minni samfylgd
lengur. Okkur hefur víst fundist þeir
ódauðlegir, sem störfuðu með þeim,
svo ómissandi voru þeir. Hjálpsemi
og drengskapur voru þeim sjálfsagðir
eiginleikar.
Að skipta um skóla eftir áratuga-
starf í Breiðagerðisskóla er eins og að
fara í nýja sambúð. Mér var Hlíða-
skóli að góðu kunnugur þegar ég
flutti mig þangað. Á fyrsta kennara-
fundinum skoðaði ég kennaraliðið.
Suma þekkti ég fyrir. Mér varð star-
sýnt á mikilúðlegan mann, stórvax-
inn, svartbrýndan og með mikinn
skalla. Ég þekkti hann ekki en fannst
svipurinn kunnuglegur.
Við tókum tal saman og byrjuðum
ættfærslur á báða bóga. Nú áttaði ég
mig á svipnum. Þetta var svipur Árna
Guðnasonar, míns virta og dáða
enskukennara. Þeir voru skyldir og
þar með var múrinn fallinn. Nú átti ég
eftir að kynnast og reyna hjálpsemi
Björns, skemmtilegheitum og kveð-
skap. Ég var í kvæðamannafélaginu
Iðunni og sá nú þarna upplagðan fé-
laga. Eitt hef ég þó gert til gagns í
kvæðamannafélaginu, þegar ég fékk
Björn inn í það. Þar eignaðist hann
góða vini og var mikill fengur að hon-
um.
Á góðum stundum í skólanum tók
Björn gjarnan til máls, fór með góðar
vísur og flutti kvæði blaðalaust. Hann
rak ekki í vörðurnar þó kvæðin væru
nokkuð löng, gjarnan úr „Svanhvíti“,
útg. 1913. Sú bók var víða til á heim-
ilum á hans uppvaxtarárum.
Kvæði eins og Sveinn Dúfa og
Kafarinn, þýdd af Steingrími og
Matthíasi, lærði hann ungur og
gleymdi ekki.
Ýmsar frægðarsögur gæti ég sagt
af Birni. Af nógu er að taka. Eins og
þegar hann fann gleraugun mín upp í
Svínadal og braut svo hliðarrúðuna
aftan í bílnum til að ná í bíllykilinn
sem ég hafði lokað rækilega inni í
bílnum. Eða þegar hann fór með okk-
ur Guðrúnu Þórðar. upp í Kollafjörð
að setja vatnið í samband. Það var
tekið hátt upp í Esju og leitt svo sjálf-
rennandi upp á hólinn þar sem sum-
arhúsið mitt stendur. Ég þóttist vel
sett með margreyndan fararstjóra frá
FÍ og hagleiksmanninn Björn Lofts-
son. Ekki leið á löngu uns vatnið rann
kalt og tært í húsið. Björn varð renn-
andi blautur eftir átökin við slönguna.
Ég fann gamlar reiðbuxur fyrir hann
til skipta. „Hvað heldurðu að Kristín
segi, þegar hún sér þig svona?“ En
hún sagði alltaf allt ágætt, hún Krist-
ín.
Björn var um 70 ára um þetta leyti.
Ég læt heillaóskir mínar af því tilefni
fylgja:
Hér er margt að þakka, Björn,
þú ert býsna slyngur,
seigur bæði í sókn og vörn,
sannur Rangæingur.
Þá fyrst fann ég fræknleik þinn
– og frægð þótt aðrir hljóti,
þegar litla lækinn minn
þú leiddir upp í móti.
Sittu heill með silfrað hár
sæll og vammi firrtur.
Eftir sigruð sjötíu ár
sannlega skaltu virtur.
Þau hjón Kristín og Björn voru
gestrisin með afbrigðum og höfum við
samkennarar hans oft notið þess.
Þegar Björn varð áttræður var Krist-
ín á spítala. Vildu nú samstarfsmenn
hans halda honum veislu i skólanum.
Lengi streittist Björn á móti en var
ofurliði borinn. Hann setti eitt skil-
yrði. Hér kemur sagan af því.
Konurnar bökuðu og karlarnir
héldu ræður eins og gengur. Að af-
loknum ræðuhöldum stóð Björn upp,
kvaddi sér hljóðs og tók upp gömlu
skjalatöskuna sína. Upp úr henni tók
hann forláta útskorna klukku.
„Hvernig líst ykkur á þessa
klukku?“ Við héldum að hann ætlaði
að gefa skólanum klukkuna, og leist
vel á.
„Komið þið þá niður í smíðastofu til
mín, en ekki öll í einu.“ Þarna voru á
annað hundrað manns. Nú var komið
að skilyrðinu: Allir urðu að taka með
sér útskorna klukku með gangverki,
hjón tvær. Birni fannst nefnilega
miklu meira gaman að gefa en þiggja.
Í fornum sögum voru gestir oft leystir
út með gjöfum af konungum og höfð-
ingjum, það líkaði Birni.
Vinnuaðstaða Björns í Hlíðaskóla
var gluggalaus. Þar var hvorki hátt til
lofts né vítt til veggja. Samt var allt
stórt og bjart þegar inn kom. Þarna
undu börnin úr sérdeildinni við smíð-
ar en Björn leiðbeindi öllum. Aldrei
kvartaði hann undan aðstöðunni, þó
var hann bæði gigtveikur og með
astma og umhverfið honum ekki
heilsusamlegt.
Fyrir skömmu var þorrablót Ið-
unnar haldið. Sigurður Sigurðarson
heimsótti Björn á sjúkrahúsið og
spurði hvort hann vildi ekki senda fé-
lögum sínum kveðju.
„Segðu bara að lélegt þótti höfuð
hans en hjartað, það var gott,“ sagði
Björn. Eins og heyra má var höfuðið í
lagi.
Megi lífsviðhorf og störf manna
BJÖRN M.
LOFTSSON
SJÁ SÍÐU 34