Morgunblaðið - 25.06.2006, Page 26

26 SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ




  








  











  





!
" $



%
"


&
%


  

 
  

 
  

          

  

 


       



 !  
 




  ()

" 

 






 
  #






*&
$%


 &
 #




 



 

 %
 
 





 



 
   

 
  
! 




$*
  
      
!    #

 




 
"



"
 

%$

 
 
' 
 
' % +
         
 
    
 
 

# 
 
$ 
%  &

 
%  
- (






"


 
+
#
$
 
 
)


 
 


 

 &      
+


 
  

'  
 
(&   
      
 
 

 

&
 # 


I.
„Hallvarður súgandi var í orustu
móti Haraldi konungi í Hafursfirði.
Hann fór af þeim ófriði til Íslands og
nam Súgandafjörð og Skálavík til
Stiga og bjó þar.“ Við hjónin höfðum
komið til Súgandafjarðar áður, en þá
af sjó með einum af „þríburunum“,
sennilega Lagarfossi, en aldrei kom-
ið að Stað eða í gegnum hin glæsi-
legu göng milli Skutulsfjarðar og
Súgandafjarðar, er tekin voru í
gagnið og vígð 1996. Nú skyldi bætt
úr þessu og fenginn til fararinnar
Rúnar Þór Brynjólfsson, leigubíl-
stjóri á Ísafirði, fyrrum mjólkurbíl-
stjóri í Djúpinu, ók í 14 ár allt frá Un-
aðsdal á Snæfjallaströnd að Stað í
Súgandafirði. Allra manna kunnug-
astur á leið þessari auk þess að hann
ók dreka miklum, 300 hestafla Ford-
jeppa, sem reyndist frábærlega vel í
ferðinni. Sótti hann okkur að Hótel
Ísafirði upp úr hádegi annan dag
hvítasunnu og var fyrst haldið til
Bolungarvíkur, því Halldóra Árna-
dóttir, kona mín, sem þaðan er ætt-
uð, vildi skoða æskustöðvarnar og
koma við í Hólskirkjugarði, þar sem
forfeður hennar eru grafnir. Voru
leiði þeirra í mjög þokkalegu
ástandi, enda verið unnið að viðgerð
þeirra nýlega.
II.
Síðan er haldið til baka um Óshlíð-
ina, sem sumir kalla „hina rússnesku
rúllettu“, því grjóthrun og snjóflóð
hefur verið þar vandamál allt frá því
að vegurinn var lagður. Nú munu
enn vera uppi áform um umbætur,
gera jarðgöng á kafla leiðarinnar,
þar sem hættulegast hefur verið að
aka. Gunnvör Rósa Falsdóttir (1902–
1996) hét kona, sem hugðist ganga
Óshlíðina; á kvarthæluðum skóm á
millistríðsárunum til að vera við
jarðarför á Ísafirði. Hún náði til Ísa-
fjarðar þrem tímum eftir að jarðar-
för lauk. Við ökum um Hnífsdal og
þar spyr ég Rúnar um hið myndar-
lega fjöleigna-hús (blokk), sem við
blasi. Það er kallað „Vindheimar“
svarar hann og þarf heitið ekki frek-
ari skýringar við. Nú nálgumst við
gangamunnann og eru göngin tví-
breið allt að vegamótunum, þar sem
leiðin liggur til Súgandafjarðar til
hægri, en einbreið þaðan í Botn í
Súgandafirði. Við mættum einum bíl
á leiðinni til Suðureyrar, en engum á
bakaleiðinni, allir í fermingar-
veislum. Ökumenn blikka ljósum til
þess að vekja athygli á sér í tíma og
skulu ókunnugir minnast þess, ef
þeir ætla að aka göngin. Fermingu
er rétt að ljúka á Suðureyri, séra
Valdimar Hreiðarsson (f. 1950) er að
ganga úr kirkju með messuvíns-
karöflu í annarri hendinni og líkleg-
ast handbókina í hinni. Ætlaði að
snarast út og taka mynd af honum,
en Rúnar mælti: „Þetta er kunningi
minn,“ svo ég hætti við myndatök-
una.
III.
Suðurfjarðarhreppur var nyrsti
hreppur Vestur-Ísafjarðarsýslu.
Mörk að vestan, við Flateyjarhrepp,
voru við Gathamar vestan við Sauða-
nestá, en að norðan við Norður-Ísa-
fjarðarsýslu Öskubak, en svo heitir
fjallið norðan við Keflavík, sem var
nyrsti bær í Suðureyrarhreppi og
Vestur-Ísafjarðarsýslu. Keflavík er í
eyði, en Galtarviti, sem byggður var
árið 1920, er nú nýttur sem dvalar-
staður lista- og fræðimanna (Galt-
arviti.com)En staða vitavarðar er af-
lögð, veðurfregnir og allt annað
orðið sjálfvirkt.
IV.
Árið 1996 er mikið byltingarár í
sögu Vestfjarða, Göngin undir
Breiðadalsheiði (614 m. y. s. m.) og
Botnsheiði (550 m. y. s. m.) tekin í
notkun og vígð af Halldóri Blöndal
samgönguráðherra og þrír hreppar
sameinaðir Ísafjarðarbæ, Flateyri,
Þingeyri og Suðureyri. Tilkoma
ganganna var skilyrði fyrir samein-
ingunni. Í dag stunda menn vinnu
sína jafnt í Ísafjarðarkaupstað og
Suðureyri, einnig stunda sumir Ís-
firðingar vinnu sína á Suðureyri.
Göngin ullu algerri byltingu. Nú selj-
ast öll íbúðarhús á Suðureyri um leið
og þau eru auglýst, mikil breyting
frá því sem áður var. Nú skal haldið
vestast í byggðina, að Stað í Stað-
ardal, hins forna prestsseturs og
kirkjustaðar sveitarinnar. Prests-
setrið á Stað í Súgandafirði var
formlega flutt til Suðureyrar árið
1982, er Staður var seldur. Kirkjan á
Stað var byggð árið 1886 og er enn í
notkun, bárujárn á henni, sem bíður
málningar. Við göngum til kirkju og
myndum hina sérstæðu altaristöflu,
sem þar er og er eftir Jón Kristins-
son (1925–1997) er var skólastjóri á
Suðureyri 1956–1965.
V.
Á leið okkar að Stað höfðum við
ekið um svo nefndar „Spillisfjörur“,
en Spillir er allmikill, sæbrattur
höfði, og er leiðin undir honum á
annan kílómetra. Alls staðar eru
klettar með sjónum og á nokkru bili
ná þeir upp á efstu brún. Nú hefur
akvegur verið lagður þessa leið, en
áður fyrr var leið þessi mjög ill yf-
irferðar og ófær um flæðar, ef brim
var, því að þá gekk sjór í kletta. Talið
er að nafnið Spillir sé stytting úr
„Sauðaspillir“. Fyrir utan Stað er
aðeins eitt býli í Staðardal, en það er
Bær. Sundalur og Vatnadalur eru
innar í byggðinni, sem nú er aflögð,
tvær ár renna þar eftir byggðinni,
Þverá eftir Sundal, en Vatnadalsá
kemur úr Vatnadalsvatni, en þar er
gnægð silungs og svæði þetta vin-
sælt af skátum til útilegu. Við snúum
við í átt til Suðureyrar og sýnir Rún-
ar okkur þá gamla flugvöllinn, sem
notast var við fyrir litlar flugvélar,
en reyndist vel í neyð. Þá liggur leið-
in að Botni þar sem stórbýli er rekið
með nýtísku mjaltaþjónum. Við
virðum fyrir okkur gamla veginn yfir
Botnsheiði þar sem enn eru djúpar
fannir, en þessi vegur er ekki ekinn
lengur, göngin leystu hann af. Marg-
ur komst yfir Botnsheiði við illan leik
gangandi, en því miður báru margir
beinin þar efra, urðu úti á heiðinni.
Munnmæli herma, að Hallvarður
súgandi, er nam fjörðinn, hafi búið í
Botni og sé heygður í hól þeim, sem
Súgandi heitir. Þegar Þorvaldur
Suðureyri við Súgandafjörð.
Það er ennþá skafl í Spillinum.
Kirkjan að Stað í Súgandafirði.
Altaristaflan í Staðarkirkju eftir Jón
Kristján Kristinsson.
Skaflarnir í Kirkjubólshlíð speglast í Sundahöfninni.
ÍS-1 við Gamla bakaríið á Ísafirði.
Súgfirðingabréf
Eftir Leif Sveinsson
Skemmtiferðaskipið „Funchal“ í Sundahöfn á Ísafirði.