Morgunblaðið - 20.09.2006, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í 3. MGR. Barnasáttmála Samein-
uðu þjóðanna segir:
„Það sem barni er fyrir bestu skal
ávallt hafa forgang þegar stofnanir á
vegum hins opinbera eða einkaaðila,
dómstólar, stjórnvöld
eða löggjafarstofnanir
gera ráðstafanir sem
varða börn.“
Í fáum málum reynir
meira á framkvæmd
þessarar undirstöðu-
greinar Barnasáttmál-
ans en meðferð
meintra kynferð-
isbrota gegn börnum.
Þau eru viðfangsefni
margra stofnana sam-
félagsins: barnavernd-
arnefnda, lögreglu,
heilbrigðisþjónustu,
ákæruvalds, dómstóla
og meðferðaraðila.
Lengi vel var svo
ástatt hér á landi að
börn sem sætt höfðu
kynferðisofbeldi þurftu
að laga sig að kröfum
þessara ólíku aðila,
segja sögu sína ólíkum
viðmælendum á mörg-
um stöðum. Þetta
skaðaði börnin sem
gjarnan þurftu að tjá
sársaukafulla reynslu
margsinnis. Að auki
gátu rannsóknarhags-
munir skaðast þar sem
frásögn barns gat tekið
breytingum, m.a.
vegna leiðandi spurn-
inga sem fyrir það voru
lagðar í þessu ferli.
Barnahús var sett á laggirnar í
anda ofangreinds ákvæðis barna-
samningsins. Markmið þess var að
þarfir barnsins sætu í fyrirrúmi og í
stað þess að barnið þyrfti að aðlag-
ast kröfum barnaverndar, heilbrigð-
isþjónustu og réttarvörslukerfis
tóku þessir aðilar sameiginlega þá
ákvörðun að endurskipuleggja starf-
semi sína í þágu hagsmuna barnsins.
Dómstólar landsins áttu ekki aðild
að stofnun Barnahúss árið 1998 þar
sem gildandi lög um meðferð op-
inberra mála á þeim tíma gerðu ráð
fyrir algjörum aðskilnaði dómsvalds
og framkvæmdavalds við meðferð
þessara mála eins og annarra op-
inberra mála. Á þessu varð breyting
vorið 1999 þegar sérreglur voru
settar í þessum málum og dómurum
var falin ábyrgð á skýrslutöku af
börnum. Vonir aðstandenda Barna-
húss voru þær að það barnvæna fyr-
irkomulag sem komið hafði verið á
fengi að standa óhaggað og að
skýrslutaka færi áfram
fram í Barnahúsi í ljósi
þess að frásögn barns-
ins er lykillinn að far-
sælli vinnslu málanna
hjá öllum þeim sem að
þeim koma. Því miður
hefur reynslan orðið
önnur er varðar Hér-
aðsdóm Reykjavíkur
sem tekur til með-
ferðar fleiri kynferð-
isbrotamál gegn börn-
um en aðrir
héraðsdómar í landinu
samanlagt.
Í opinberri umræðu
undanfarið hefur verið
leitað eftir svörum
Héraðsdóms Reykja-
víkur við því hvers
vegna reykvísk börn
njóti ekki þjónustu
Barnahúss. Þetta er
ekki ný umræða enda
hefur dómstóllinn við-
haft þessi vinnubrögð
frá upphafi. Þegar
fyrst var leitað skýr-
inga skömmu eftir
lagabreytinguna árið
1999 voru þau svör
veitt að Barnahúsið
gæti ekki talist „hlut-
laus“ vettvangur í
störfum dómstóls.
Þessu var andmælt og
í úrskurðum sínum í kjölfarið stað-
festi Hæstiréttur að ekkert væri því
til fyrirstöðu að skýrslutaka færi
fram í Barnahúsi. Haustið 2000 setti
síðan Dómstólaráð leiðbeinandi
reglur um skýrslutökur af börnum í
kynferðisbrotamálum þar sem hús-
næði Héraðsdómsins og Barnahúsið
var lagt að jöfnu við framkvæmd
þessara mála. Dómstjóri Héraðs-
dómsins var inntur svara í frétta-
viðtali nýlega og nefndi hann þá enn
á ný sjónarmið um „hlutdrægni“
þrátt fyrir leiðbeinandi reglur Dóm-
stólaráðs og niðurstöðu Hæsta-
réttar í þessum efnum. Í öðru frétta-
viðtali gaf dómstjórinn þá skýringu
að það væri fljótvirkara að taka
skýrslu af börnum í Héraðsdómnum
heldur en „að blanda Barnahúsi í
málið“. Það verður að mótmæla því
að beiðni um skýrslutöku í Barna-
húsi valdi töfum á máli enda er unnt
að halda þar dómþing tafarlaust ef
dómari óskar eftir því. Þá eru at-
hyglisverðar þær skýringar sem
hafðar eru eftir þeim dómara sem
ber ábyrgð á flestum skýrslutökum í
Héraðsdómi Reykjavíkur og finna
má í skýrslu stjórnskipaðrar nefnd-
ar sem nú hefur lagt til að Barnahús
verði sett á laggirnar í Noregi. Í
skýrslunni, (sem lesa má á heima-
síðu Barnaverndarstofu) eru enn
aðrar skýringar fram reiddar,
vinnuálag og tímaleysi dómarans
auk þess sem honum finnst hann
hafa betri stjórn á aðstæðum í dóm-
húsinu. Þannig virðast persónulegar
þarfir dómarans ráða úrslitum
fremur en það sem barni er fyrir
bestu.
Sú staðreynd blasir við að Hér-
aðsdómur Reykjavíkur hefur tekið
ómálefnalega afstöðu með því að
sniðganga Barnahús kerfisbundið
og ekki hafa verið færð fyrir því rök
sem taka mið af hagsmunum og
þörfum barns. Svo langt hefur Hér-
aðsdómurinn gengið að frekar eru
óreyndir lögreglumenn látnir yf-
irheyra börnin í dómhúsinu heldur
en að leita til sérfræðinga Barna-
húss. Velkist menn í vafa má lesa
dóm Héraðsdóms Reykjavíkur í
máli nr. S-280/2006 frá 28. apríl þar
sem orðrétt er sagt að það sé mat
dómara að „hrapallega hafi tekist til
við skýrslutöku“ og að þrátt fyrir að
frásögn barnsins sé „trúverðug“
verði sakborningur ekki sakfelldur á
grundvelli hennar „eins og staðið
var að skýrslugjöfinni“. Annað
dæmi er dómur Héraðsdóms frá 14.
júní sl. í máli nr. S-577/2006. Þar
kemur fram að við skýrslutöku hafi
spyrill leitt barnið áfram með leið-
andi spurningum, sér í lagi þegar
kom „að mikilvægustu staðreynd-
unum“ og á þetta augljóslega veru-
legan þátt í sýknudóminum.
Dómar þessir eru hins vegar ekki
aðeins dapurlegur vottur um vonda
málsmeðferð. Þótt það hljómi þver-
stæðukennt má líka líta svo á að þeir
staðfesti faglega burði Héraðsdóms
Reykjavíkur við uppkvaðningu
dóma. Þetta er sagt í ljósi þeirrar
ríku kröfu til góðrar málsmeðferðar
sem gerð er og ágætrar þekkingar á
mikilvægi vandaðra vinnubragða við
að kalla fram frásögn barns sem
fram kemur í tilvitnuðum dómum.
Augljóst er því að Héraðsdómur
Reykjavíkur hefur góðar forsendur
til að snúa við blaðinu. Hvað dvelur
orminn langa?
„Það sem barni er
fyrir bestu“
Bragi Guðbrandsson skrifar
um Barnahús
» ...Héraðs-dómur
Reykjavíkur
hefur tekið
ómálefnalega
afstöðu með því
að sniðganga
Barnahús kerf-
isbundið og ekki
hafa verið færð
fyrir því rök
sem taka mið af
hagsmunum og
þörfum barns.
Bragi Guðbrandsson
Höfundur er forstjóri
Barnaverndarstofu.
Á SÍNUM tíma
töldu þjóðernis-
framsóknarmenn-
irnir sem stjórnuðu
þessu landi í krafti
atkvæðamisvægis að
ekkert gott gæti leitt
af einu eða neinu
nema ríkisvaldið, les
þeir, hefðu stjórn á.
Við settum á fót rík-
isútvarp og það hvarflaði ekki að
nokkrum manni að nokkru sinni
yrði eftirspurn eftir neinu öðru.
Það segir allt um sigurvissu þessa
fólks að fastur dag-
skrárliður í þessu út-
varpi allra landsmanna
voru beinar útsend-
ingar frá jarðarförum.
Þegar útvarp var gefið
frjálst lagði Bandalag
jafnaðarmanna til að
RÚV drægi sig út af
auglýsingamarkaði,
keppti ekki við hinar
svokölluðu frjálsu
stöðvar um þær tekjur.
Helstu rök BJ voru
þau að hinn marg-
umtalaði rekstr-
argrundvöllur fyndist aldrei ef rík-
ið gæti stjórnað
auglýsingamarkaðinum. Okkur var
sagt, svo sem endranær, að þarna
væri talað af mikilli vanþekkingu
nákvæmlega eins og t.d. í tillögum
okkar um frjálst fiskverð, bann við
útgáfu bráðabirgðalaga og vinnu-
staðasamninga.
Ég verð að viðurkenna að mér
finnst gamla gufan eiga rétt á sér,
engin einkarekin útvarpsstöð
myndi bjóða upp á dagskrá af
þessu tagi. Höldum henni á ör-
orku. Rás tvö og sjónvarpið sanna
hins vegar daglega að engin rök
eru fyrir almennum rekstri af því
tagi. Mér finnst það grafalvarlegt
mál ef nýjasta tilraunin til nú-
tímafjölmiðlunar á Íslandi á að
fara út um þúfur vegna þess að
Sjálfstæðisflokkurinn vill endilega
reka útvarp á kostnað lands-
manna. Allt bærilega frjálslynt
fólk í landinu hlýtur að skora á
flokkinn að hann loki RÚV áður
en hann tapar meirihlutanum til
umbótasinnaðra vinstrimanna sem
eru líklegir til alls nema loka
RÚV. Málið snýst um þá öm-
urlegu staðreynd að ríkið, með yf-
irburðastöðu á auglýsingamark-
aði, getur sett keppinautana á
hausinn eftir stafrófsröð. EN,
kannski er nóg að loka auglýs-
ingadeildinni!
Kristófer Már
Kristinsson fjallar
um málefni
Ríkisútvarpsins
»Málið snýst um þáömurlegu staðreynd
að ríkið, með yfirburða-
stöðu á auglýsinga-
markaði, getur sett
keppinautana á hausinn
eftir stafrófsröð.
Kristófer Már
Kristinsson
Höfundur er háskólanemi.
Lokum RÚV
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í FRÉTTABLAÐINU, 10. sept-
ember, kemur fram að alls hafi verið
tekin 186 rannsóknarviðtöl við börn í
Barnahúsinu á síðasta ári vegna
gruns um að þau hefðu sætt kyn-
ferðisofbeldi. Þar kemur einnig fram
að flestir dómarar í landinu nýta sér
Barnahúsið, en dómarar við Hér-
aðsdóm Reykjavíkur gera það ekki,
en þar eru flest málin tekin fyrir. Í
hvaða þágu og af hvaða ástæðum vel-
ur Héraðsdómur Reykjavíkur að
taka skýrslur af börnum í Héraðs-
dómi Reykjavíkur en ekki í Barna-
húsinu? Alla vega er ekki verið að
hugsa um hag barnsins. Í Barnahús-
inu eru sérfræðingar með reynslu og
menntun, umhverfið barnvænt og
ekki ógnandi og allt gert á einum
stað. En reykvísk börn sem þurfa að
mæta í Héraðsdóm Reykjavíkur
geta þurft að fara á marga staði
vegna skýrslutöku, greiningar og
meðferðar.
Ég skil ekki þennan ríg á milli
þessara stofnana, það er Héraðs-
dóms Reykjavíkur og Barnahúss, og
að þær skulu láta hann bitna á fórn-
arlömbunum, það er saklausu börn-
unum. Þarna er verið að mismuna
börnum eftir búsetu og skrítið að
reykvísk börn búi ekki við sömu rétt-
indi og börn annars staðar á landinu.
Af hverju er Barnahúsinu ekki sýnd
meiri virðing hér á landi, þegar því
er veitt verðlaun af alþjóðlegu
barnaverndarsamtökunum ISPCAN
og aðrar þjóðir taka það til fyr-
irmyndar, eins og t.d. Svíþjóð?
Að karlmaður sé sýknaður fyrir
kynferðisafbrot gagnvart tveimur
stjúpdætrum sínum vegna reynslu-
leysis rannsóknarlögreglumanns á
ekki að geta gerst. Héraðsdómur
Reykjavíkur gagnrýndi vinnubrögð
lögreglunnar en ábyrgðin liggur að
mínu mati hjá Héraðsdómi Reykja-
víkur, þar sem hann kýs að nýta ekki
aðstöðu og sérfræðikunnáttu Barna-
hússins, eins og hann gæti gert.
Auðvitað eiga allar skýrslur af börn-
um undir 18 ára aldri að vera teknar
í Barnahúsinu ef grunur er um að
þau hafi sætt kynferðisofbeldi. Þar
sem annað tilvik kom upp í Héraðs-
dómi Reykjavíkur vegna skýrslu-
töku, þar sem yfirheyrslan fór ekki
rétt fram, ætti að vera skýrt og í lög-
um að öll svona mál þurfi alltaf að
vera tekin fyrir í Barnahúsinu, hvar
sem þau koma upp á landinu.
Svo finnst mér ótrúlegt hvernig er
dæmt í kynferðisbrotamálum gagn-
vart börnum. Menn sleppa með litla
refsingu, jafnvel allt á skilorði.
Menn hafa það oft til málsbóta að
hafa ekki brotið af sér áður, þó að
þeir játi að hafa margsinnis brotið
gagnvart barninu eða eru með fjölda
mynda og hreyfimynda af barna-
klámi undir höndum. Mörg af þess-
um börnum ná sér aldrei alveg og
því er eðlilegt að svona mál fyrnist
ekki, þar sem þau koma oft seint
fram í dagsljósið.
ÞÓRA ANDRÉSDÓTTIR,
Ingólfsstræti 21, A.
Héraðsdómur Reykja-
víkur hunsar Barnahús
Frá Þóru Andrésdóttur:
KVENNASKÓLINN hefur löngum
sett svip sinn á Blönduós, en sökum
þess að húsið hefur ekki haft eiginlegt
hlutverk undanfarin ár hefur viðhaldi
lítið verið sinnt og því hefur það látið
verulega á sjá. Síðastliðið haust sam-
þykkti Alþingi að veita eina milljón
króna til að gera úttekt á skólahúsinu
og tillögur um forgangsröðun verk-
þátta í viðhaldi og endurbótum. Í
framhaldi af þeirri ákvörðun fluttu
þingmenn kjördæmisins tillögu á Al-
þingi í vetur um málefni Kvennaskól-
ans og þó sérstaklega varðandi end-
urbætur á húsinu, en 75% þess eru í
eigu ríkisins og 25% í eigu héraðsins.
Undanfarið hafa nokkrar konur
komið saman til að ræða framtíð
Kvennaskólahússins á Blönduósi. Að-
albjörg Ingvarsdóttir, fv. for-
stöðukona, Blönduósi, fer fyrir hópn-
um en samstarfskonur eru Guðrún
Jónsdóttir frá Bjarghúsum, fyrrver-
andi nemandi, forstöðumaður fé-
lagsstarfs í Gerðubergi, Guðrún Jóns-
dóttir arkitekt, frá Þingeyrum, og
Ingibjörg Sólveig Kolka, húsfreyja og
þroskaþjálfi, Blönduósi.
Upphafið að tilvist hópsins má
rekja til Sögusýningar sem haldin var
í Kvennaskólanum sumarið 2005 og
var afar vel sótt.
Þá urðu miklar umræður um nauð-
syn þess að gera við skólahúsið og efla
starfsemi í húsinu auk þess að það
þyrfti að sýna þeim minjum sem til
eru tilhlýðilega virðingu.
Hópur þessi er sprottinn upp af
áhuga á málefninu, þ.e. endurgerð
gamla skólahússins sem byggt var ár-
ið1912 og var teiknað af Einari Er-
lendssyni, og þeim málum sem áður
eru nefnd.
Áhugahópurinn hélt nokkra fundi
síðsumars og komst að raun um að
ekkert væri byrjað að huga að úttekt
á húsinu.
Gengið var á fund Húsafrið-
unarnefndar og leitað álits hennar.
Árangur þess fundar var sá að
helgina 9.–10. september komu menn
á hennar vegum til að framkvæma
umrædda úttekt.
Verða niðurstöður úr þeirri vinnu
lagðar fram áður en langt um líður
ásamt tillögum að forgangsröðun
verkefna.
Hópurinn átti fund með þeim Jónu
Fanneyju Friðriksdóttur, bæj-
arstjóra á Blönduósi, og Valgarði
Hilmarssyni, oddvita Héraðsnefndar
A-Hún., þann 12. þ.m. og greindi frá
sínum þætti í því sem gerst hefur og
áhuga sínum á varðveislu þessa mikla
menningararfs.
Fundurinn var vel heppnaður og
viðtökur ráðamanna mjög góðar.
Það er trú þessa kvennahóps að
þegar Kvennaskólahúsið hefur end-
urheimt glæsileik sinn verði auðvelt
að finna því hlutverk við hæfi.
Að því mun hópurinn vinna áfram
og hefur fullan hug á að fylgjast með
og leggja þessu mikilvæga málefni
lið.
Kveðja,
AÐALBJÖRG
INGVARSDÓTTIR,
fyrrverandi skólastjóri Kvenna-
skólans á Blönduósi.
Framtíð Kvennaskólans
á Blönduósi
Frá Aðalbjörgu Ingvarsdóttur:
Kvennaskólinn á Blönduósi
Páll Jóhann Einarsson skrifar
um trú og vísindi.
Gunnar Jóhannesson skrifar
um trú, vísindi.
Guðjón Sveinsson: Rík þjóð
en fátæk í anda.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar