Lesbók Morgunblaðsins - 24.02.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Birtu Björnsdóttur
birta@mbl.is
Trúarsamtökin Opus Dei eru sögðvera í herferð til að bæta þann
skaða sem Da Vinci lykill Dans
Brown olli ímynd samtakanna.
Meðal þess sem í herferðinni felst
er kvikmynd sem byggist á ævi
stofnanda Opus Dei, Saint Josemaría
Escrivá de Ba-
laguer. Það er
ítalska fram-
leiðslufyrirtækið
Lux Vide sem
kemur til með að
framleiða mynd-
ina en samkvæmt
talsmanni fyr-
irtækisins er ver-
ið að reyna að fá
þá Robert de
Niro og Antonio Banderas í að-
alhutverk myndarinnar.
Ítalska dagblaðið La Repubblica
greindi frá því fyrir skemmstu að
Opus Dei hygðist verja tugum millj-
óna dollara til að lappa upp á ímynd
sína.
Talsmaður Opus Dei sagði hins-
vegar að fyrirhuguð kvikmynd væri
ekki hluti af þeirri vinnu.
„Opus Dei kemur ekki til með að
fjármagna myndina á nokkurn hátt,
en við munum vera þeim innan hand-
ar til leiðsagnar ef á þarf að halda,“
sagði hinn ónefndi heimildarmaður.
Þetta er ekki fyrsta verkefnið sem
Lux Vide framleiðir sem byggist á
trúarlegum grunni en meðal verka
fyrirtækisins var nýgerð sjónvarps-
mynd byggð á ævi Jóhannes Páls
páfa II, þar sem þeir John Voight og
Christopher Lee fóru með aðal-
hlutverkin.
  
Nú er í bígerð kvikmynd byggð ásögu hljómsveitarinnar Milli
Vanilli. Fyrir þá sem ekki muna var
dúettinn skipaður
þeim Fabrice
Morvan og Rob
Pilatus og áttu
þeir félagar
smelli á borð við
„Girl You Know
It’s True“.
Hljómsveitin átti
miklu fylgi að
fagna og seldi 30
milljónir smáskífa
og 11 milljónir platna á ferlinum. En
hin skjótfengna frægð dalaði hratt
þegar upp komst að hvorugur hljóm-
sveitarmeðlima söng inn á plötur
sveitarinnar. Milli Vanilli fengu því
ekki Grammy-verðlaunin sem besti
nýliðinn, sem þeir höfðu verið til-
nefndir til, og sveitin lagði upp laup-
ana fljótlega eftir þetta.
Það er Universal Pictures sem
ætla að framleiða myndina en leikari
og handritshöfundur og leikstjóri
verður Jeff Nathansson (sem skrif-
aði handritið af Catch Me If You
Can).
„Svik og prettir hafa alltaf heillað
mig og í tilfelli Milli Vanilli voru
þetta hin fullkomnu svik. Þeir fóru
frá því að vera brjálæðislega vinsælir
yfir í að vera aðal aðhlátursefni
poppiðnaðarins,“ sagði Nathanson í
viðtali við kvikmyndatímaritið Var-
iety.
Myndin er sögð vera gerð með
fullu samþykki Morvan en Pilatus
lést sökum ofneyslu eiturlyfja árið
1998.
  
Kvikmyndahátíðin í Cannes íFrakklandi verður haldin í 60.
sinn í vor. Af því
tilefni hafa marg-
ir af þekktustu
leikstjórum sam-
tímans verið
fengnir til að leik-
stýra hver um sig
þriggja mínútna
stuttmynd sem
allar eiga að fjalla
um bíóferðir fólks
á einhvern hátt.
Meðal þeirra sem taka þátt í verk-
efninu eru Roman Polanski, Cohen-
bræðurnir, Lars von Trier, Alej-
andro Gonzales Inarritu og Gus Van
Sant.
KVIKMYNDIR
Robert De Niro
Roman Polanski.
Milli Vanilli.
Eftir Björn Norðfjörð
bn@hi.is
Fyrir tíu árum átti Jonathan Rosenbaum,líklega virtasti kvikmyndarýnir Banda-ríkjanna, í bréfaskiptum við nokkrayngri kollega sína víðsvegar að úr heim-
inum. Bréf þessi (sem síðar birtust í franska kvik-
myndatímaritinu Trafic) voru hugsuð sem ákveðið
andsvar við hugmyndinni um að cinephilia, eða ást-
in á kvikmyndinni, væri öll. Þið þekkið þessa hug-
mynd: „Þetta er nú meira draslið sem fjölda-
framleitt er í dag. Það var annað upp á teningnum í
Frakklandi á sjöunda áratugnum [má skipta út fyr-
ir Ítalíu á fimmta áratugnum, Japan þeim sjötta og
Þýskalandi þeim áttunda]. Það var sko alvöru kvik-
myndagerð, uppfull af listrænu innsæi.“ Viðlíka
fullyrðingum eiga Rosenbaum og félagar auðvelt
með að svara, en þær byggjast einfaldlega á van-
þekkingu vestrænna áhorfenda á framsæknustu
kvikmyndagerðarmönnum heimsins í dag. Rosen-
baum tekur sem dæmi að engri mynd leikstjóra á
borð við Hou Hsiao-hsien, Edward Yang, Abbas
Kiarostami og Mohsen Makhmalbaf hafi verið
dreift af neinu viti í Bandaríkjunum (auk þess sem
halda mætti að hætt hafi verið að gera kvikmyndir í
Frakklandi þegar nýbylgjan leið undir lok). Ef
ástandið hefur verið slæmt í Bandaríkjunum, þá
hefur það auðvitað verið miklu verra hér heima. Ég
rifja upp þessi bréfaskipti núna þar sem tilefni er til
bjartsýni í fyrsta skipti í langan tíma – kannski
leynast glæður í ástinni þrátt fyrir allt.
Á morgun hefjast í Tjarnarbíói reglulegar sýn-
ingar kvikmyndaklúbbsins Fjalakattarins sem
stofnað er til af aðstandendum Alþjóðlegu kvik-
myndahátíðarinnar í Reykjavík. Sýndar verða bæði
sígildar og samtímamyndir víða að úr heiminum og
lofar dagskráin góðu. Sérstakur fengur er að
myndum Zhang Ke Jia, Dong og Still Life,sem báð-
ar unnu til verðlauna á síðustu Feneyjahátíð. Ef
marka má enn fremur nýliðna hátíð í Berlín er as-
ísk kvikmyndagerð greinilega í mikilli sókn og von-
andi munu einhverjar vinningsmynda hátíðarinnar
skila sér á klakann. Nú þá hefur Græna ljósið einn-
ig kryddað bíóflóruna í borginni með sýningum sín-
um í Regnboganum. Það er þó ekki síður sýning-
arfyrirkomulag Græna ljóssins en sjálfar
myndirnar sem glatt hefur áhorfendur, ekki síst að
hléið skuli hafa verið fellt niður. Eitt er það þó sem
fer ekki minna í taugarnar á mörgum áhorfendum
en hléið en það er hið nýja textafyrirkomulag kvik-
myndahúsanna þar sem textanum er varpað á
tjaldið með myndvarpa þannig að miðflötur tjalds-
ins lýsist allur upp. Þetta er sérstaklega hvimleitt í
mynd á borð við Völundarhús Pan sem gerist að
talsverðu leyti í myrkri en þá blikkar myndin á
tjaldinu jafnvel nokkrum sinnum á mínútu – ekki
ósvipuð áhrif og þegar sýning er stöðvuð fyrir hlé
nema hvað ástandið varir alla myndina. Ef Græna
ljósið gæti beitt sér fyrir því að þetta yrði lagfært
með einhverjum hætti yrðu margir kvikmyndaunn-
endur þakklátir.
Gera má ráð fyrir að dagskrá bæði Græna ljóss-
ins og Fjalakattarins eigi eftir að taka mið af áhuga
áhorfenda. Hinn 14. febrúar síðastliðinn hefur Sæ-
björn Valdimarsson í Morgunblaðinu eftir Ísleifi
Þórhallssyni, framkvæmdastjóra Græna ljóssins,
að aðsóknin hafi verið heldur slæm og „að þeir sem
hafi kvartað yfir ástandinu láti ekki mikið á sér
bera á sýningum“. Sérstaka athygli vekur að aðeins
700 manns hafa séð hina stórskemmtilegu mynd
Lars von Trier Direktøren for det hele – einhvers
merkasta kvikmyndagerðarmanns seinni tíma.
Framtíð sýninga hvort heldur er Græna ljóssins
eða Fjalakattarins veltur auðvitað á því að almenn-
ingur sæki þær. Lengi hafa kvikmyndaunnendur í
borginni beitt fyrir sig þeirri aumu afsökun (og er
ég sjálfur engin undantekning) að það sé helst til
langt á ágætar sýningar Kvikmyndasafnsins í Bæj-
arbíói. En nú reynir á – nú duga engar afsakanir
lengur. Nú kemur í ljós hvort á Íslandi búi kvik-
myndaþjóð, líkt og við höfum lengi talið okkur trú
um, eða þetta sé helbert Hollywoodland.
SJÓNARHORN » Framtíð sýninga hvort heldur er Græna ljóssins eða Fjala-
kattarins veltur auðvitað á því að almenningur sæki þær.
Kvikmyndaþjóð eða
Hollywoodland?
Eftir Björn Norðfjörð
bn@hi.is
Ö
lvað ungmenni kemur gangandi í
jakkafötum í átt að linsunni sem
staðsett er við jörðu. Það lætur sig
falla fyrir framan lítinn leik-
fangabangsa sem það tekur að
leika sér með. Að lokum leggur það
bangsann til hvílu og býr um hann með pappírsrusli
og hjúfrar sig svo upp að honum. Sírenur taka að
hljóma. Þetta er James Dean í upphafssenu Rebel
Without a Cause – hin fullkomna ímynd viðkvæma
einfarans.
James Dean fæddist 8. febrúar árið 1931 í mið-
vestrinu ameríska – fylkinu Indíana nánar tiltekið –
en eyddi líka nokkrum uppvaxtarárum sínum í
Kaliforníu. Það var þó á austurströndinni sem
Dean steig fyrsta mikilvæga skrefið á framabraut-
inni þegar hann hlaut inngöngu í hið virta Leik-
arastúdíó (e. Actors Studio) í New York. Undir
handleiðslu Lee Strasberg hlaut Dean þar góða
skólun í „aðferðinni“ (e. the method), sem var þegar
byrjuð að bylta kvikmyndaleik í Hollywood með
kraftmikilli frammistöðu Marlon Brando í A
Streetcar Named Desire. Í stuttu máli gekk aðferð-
in út á það að leikarar beittu eigin reynslu og til-
finningum í túlkun persóna sinna. Ekki skal lagður
dómur á það hér hvort sú tækni henti betur
ákveðnum hlutverkum/leikurum en öðrum, en þátt-
ur ungra, tilfinningabældra og uppreisnargjarna
karlpersóna er óneitanlega áberandi og mætti hér
nefna auk Brando og Dean leikarana Montgomery
Clift, Paul Newman, Al Pacino og Robert de Niro.
Á fyrri hluta sjötta áratugarins lék Dean auka-
hlutverk á sviði og í sjónvarpi og birtist jafnvel á
hvíta tjaldinu í nokkrum ör-hlutverkum. Frami
hans var þó það óvæntur og skyndilegur að þegar
East of Eden var frumsýnd í marsmánuði 1955 var
það sem hann hefði stigið niður á jörðina sem full-
skapaður leikari enda hlutverkið allajafna nefnt
hans fyrsta. Hálfu ári síðar var hann látinn eftir
harðan árekstur á Porsche-bifreið sinni, og átti þá
enn eftir að frumsýna Rebel Without a Cause og
tökum rétt nýlokið á The Giant. Í þessum þremur
myndum og dramatísku en stuttu lífshlaupi varð til
Dean-ímyndin langlífa: Andóf, tilfinningaólga og
viðkvæmni (undir yfirborði töffaraskapar).
East of Eden
Leikstjórinn Elia Kazan, einn þriggja stofnenda
Leikarastúdíósins, hafði þegar gert Marlon Brando
að stórstjörnu, þegar hann tók James Dean fram
yfir Paul Newman í hlutverk Cal í East of Eden.
Það er ekki ofsögum sagt að Dean sýni undraverð-
an þroska í hlutverkinu – og svo mjög að á köflum
er sem hann eigi ekki heima í sama söguheimi og
aðrar persónur myndarinnar. Sannarlega er hann
utangarðs, líkt og í öðrum hlutverkum sínum, en
hann er líkt og persóna úr samtímanum fremur en
sveitapiltur á öðrum áratug 20. aldarinnar. Hefur
það án efa haft margt að gera með það hversu mjög
Dean höfðaði til ungs fólks strax í þessu fyrsta hlut-
verki sínu. Annars er þetta ægifalleg mynd, ein af
fyrstu myndunum sem teknar voru í breiðmynd og
litrík með eindæmum. Hvað það varðar, og reyndar
einnig dramatískt samband Cal við bæði móður og
föður, gaf hún tóninn fyrir næstu og frægustu
mynd hans.
Rebel Without a Cause
Ef Kazan töfraði fram undraverða frammistöðu hjá
Dean, þá var það leikstjórinn Nicholas Ray sem
lagði umfram aðra leikstjóra kvikmyndalegan
grunn að Dean-ímyndinni í Rebel Without a Cause.
Ray er sér á báti þegar kemur að Hollywood leik-
stjórum klassíska skeiðsins, og varð um margt
tákngervingur hins skapandi leikstjóra sem berst
gegn Hollywood-maskínunni. Í kvikmyndum sínum
stúderaði hann einmana karlmenn í tilfinn-
ingakreppu sem beittu oft fyrir sig tilgangslausu
ofbeldi. Mætti hér nefna Humphrey Bogart í In a
Lonely Place (1950), Robert Ryan í On Dangerous
Ground (1951) og Sterling Hayden í Johnny Guitar
– þetta voru þó allt fullorðnir karlmenn á meðan
Dean lék óharðnaðan ungling. Ef það er rétt sem
stundum er sagt að táningurinn hafi verið fundinn
upp í Bandaríkjunum á 6. áratugnum, birtist það
kannski hvergi skýrar en einmitt í Rebel Without a
Cause. Persóna Dean er í upphafi myndarinnar ný-
flutt, á erfitt með að eignast vini, fellur fyrir stúlku í
hverfinu, lendir upp á kannt við gengið í hverfinu,
og nær engu sambandi við foreldra sína. Allt brýst
þetta út í mikilli tilfinningaólgu og uppreisn-
arkennd sem á sér þó ekkert ákveðið viðfang –
samanber titil myndarinnar.
Giant
George Stevens var leikstjóri af annarri og eldri
kynslóð en bæði Kazan og Ray og dæmigerðari af-
urð stúdíókerfisins. Hann hóf ferilinn sem töku-
maður á miðjum 3. áratugnum og tók til við að leik-
stýra á þeim fjórða, og mætti tína til afbragsmyndir
á borð við Alice Adams (1935), Gunga Din (1939) og
Shane (1953). Giant er stórmynd að hætti Holly-
wood – dramatísk saga um áratugalöng átök sem
skartaði auk Dean stórstjörnunum Elizabeth Tay-
lor og Rock Hudson. Þótt þeir hafi reyndar báðir
verið tilnefndur til óskarsverðlauna fyrir bestan
leik í aðalhlutverki (önnur tilnefning Dean eftir
dauða sinn), hefði hlutverk Dean í dag líklega verið
flokkað sem aukahlutverk. Hann leikur sem fyrr
uppreisnargjarna persónu, sem hefur ekki stjórn á
tilfinningum sínum. Munurinn er sá að hér er per-
sónan fullorðin og býr því ekki yfir sama sakleysi
og eldri persónurnar, og þótt hún sé þannig vitn-
isburður um leikhæfileika Dean er hún, eins og
reyndar myndin sjálf, öllu hefðbundnari að gerð en
þær fyrri. Giant er enn fremur áminning um að
Dean-ímyndin hefði getað þróast á aðra vegu hefði
áreksturinn afdrifaríki ekki komið til 30. september
1955.
Uppreisnargjarni einfarinn
Á næstu dögum sýnir Fjalakötturinn í Tjarn-
arbíói þrjár myndir sem skarta James Dean í að-
alhlutverki auk nýlegrar heimildarmyndar um
ævi hans. Að því tilefni eru hér rifjaðar upp
myndirnar sígildu og ýmislegt tínt til frá stuttum
en litríkum ferli goðsins.
Dean-ímyndin Andóf, tilfinningaólga, og viðkvæmni (undir yfirborði töffaraskapar).
TENGLAR
...............................................................
filmfest.is