Lesbók Morgunblaðsins - 28.07.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Hiti
UPPHRÓPUN
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
H
eiðar snyrtir sagði eitt sinn
að Akureyri væri eini stað-
urinn á Íslandi þar sem æpt
hefði verið „hommi!“ á eftir
honum á götu. Og það var
meira að segja áður en ey-
firskur piltur bauð honum heim í herbergið
sitt, tók myndir og skellti þeim á netið svo úr
varð fyrsti stafræni stórskandall Íslandssög-
unnar. Nú hefur ungur Seltirningur naumlega
sloppið úr hinum eyfirsku klóm. Hið illa kem-
ur að sunnan í höfuðstað Norðurlands. Það
heyrðist hundgá úti í móum og eitt hinna
mörgu vitna sem drifið hafa áfram atburðarás
stóra Lúkasarmálsins sá hund af tegundinni
Chinese Crested skjótast milli þúfna. Um leið
tók furðulegasta mál þessa gúrkusumars al-
gerlega óvænta stefnu. Vart er liðinn mánuður
síðan Seltirningnum var lýst sem blóðþyrstum
hundakvalara á hundruðum bloggsíðna. Netið
glóði af reiði. Þetta er þarna allt inni ennþá.
Þarf ekki annað en að slá inn leiðbeinandi leit-
arorð til að tengja sig aftur við öll þau mörgu
megavött tilfinninganna sem leyst voru úr
læðingi. Þau voru asni mörg þessi vött og því
liggja nú fyrir ákærur á hendur 70 manns fyr-
ir meiðyrði. Hundurinn Lúkas er hins vegar
aftur kominn til byggða eftir villilíf und-
angenginna mánaða. Á hverju lifði hann eig-
inlega allan þennan tíma? Ætli hann hafi étið
fugla? Og þarf þá ekki að minnast þeirra?
Í langfrægustu skáldsögu Milans Kundera,
Óbærilegur léttleiki tilverunnar, er fjallað um
fyrirbæri sem Milan kallar „kits“. Hefði hann
orðið vitni að minningarathöfunum um hund-
inn Lúkas þann 28. júní síðastliðinn hefði hann
séð þar hugmyndir sínar um „kitsið“ lifandi
komnar. Fólk safnast saman til að mikla fyrir
sjálfu sér og samfélaginu þá tilfinningu að
vera göfugt, að því sé ekki sama, að það sé á
þess ábyrgð að heimurinn verði betri. Jafnvel
þá, áður en vitað var að hundurinn var á lífi,
hnykkti manni við þessum uppákomum. Þeim
fylgdi tilfinningakraftur sem var of mikill til
að hann rímaði með eðlilegu móti við tilefnið.
Ofsafengin reiði, tilfinningin að vera ofsóttur,
áköf varnarkennd sem síðan fylgdi ákall um
hefnd: Allt eru þetta einkenni þess þegar fólk
ræðst á tákn fremur en það sem raunverulega
er að plaga það. Hundamálið var stórkostleg
tilfinningalosun, afsökun fyrir því að fá að
slaka á taumunum. Múgurinn heimtaði blóð.
Fórnarathafnir af þessum toga eiga að
koma aftur á jafnvægi í samfélagi sem þegn-
unum finnst hafa farið út af sporinu. Og þegar
allt er farið úrskeiðis er ekki mikil trú á því
heldur að fulltrúar almannavaldsins séu færir
um að koma á reglu og skipulagi. Almennt
virðist ríkja megn vantrú á lögum og laganna
vörðum í íslensku samfélagi. Á múgæsing-
arstundum eru flestir á því að lög sem ekki
fullnægja ýtrustu hefndarskyldu séu „rugl“ og
almenn refsiharka virðist gríðarleg ef marka
má skrif nánast í kjölfar allra dóma í kynferð-
isafbrota- og fíkniefnamálum og raunar upp á
síðkastið líka í efnahagsbrotamálum. Sam-
kvæmt könnunum telur æ stærri hluti ís-
lensks almennings að sér stafi ógn af glæpa-
mönnum þrátt fyrir að tíðni alvarlegra glæpa
fari lækkandi sem og tíðni alvarlegra ofbeld-
isverka. Fólk kemst upp með það að stíga
fram í fjölmiðlum og fullyrða að ofbeldi og
hömluleysi ungs fólks aukist nú mjög og sé
orðið að vandamáli. Í samanburði við hvað?
Friðsemd þessara 70 sem hótuðu að myrða
ungan mann á Seltjarnarnesi? Óljósar tilfinn-
ingar fyrir því að heimurinn sé farinn úr bönd-
unum eru útbreiddar. Fjölmiðlarnir mega
reyndar eiga það að þeir héldu „kúlinu“ í Lúk-
asarmálinu, þeir hafa líklegast fundið ein-
hverja hundalykt af því. Samhliða fréttinni um
minningarathafnirnar tóku dagblöðin til að
mynda fram að myndupptaka af drápi hunds-
ins hefði aldrei komið í leitirnar. Engin sönn-
unargögn lágu fyrir nema frásögn hinna ey-
firsku „vitna“ sem virðast vera miklar
mannlífsstúdíur og athugunarefni. Hinn
meinti hundsmorðingi bar líka af sér sakirnar
með of miklum þunga til að hægt væri að af-
skrifa hann. Það var eins og alla grunaði að
þarna lægi eitthvað að baki, eitthvað stærra
og meira.
Og það gerði það svo sannarlega. Lúkas var
á lífi. Einhverjir gárungar ætla að halda
kertafleytingarathöfn við Reykjavíkurtjörn á
morgun í tilefni þess. Einhvers konar uppri-
suhátíð. Þannig leysir samfélagið alltaf á end-
ingu kreppur sínar og vandræði: Með hlátri,
gleði og gríni.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Minning „Á hverju lifði hann eiginlega allan þennan tíma?“ spyr greinarhöfundur um afdrif Lúkasar þá mánuði sem hann var að heiman, „Ætli
hann hafi étið fugla? Og þarf þá ekki að minnast þeirra?“
Örlagahundurinn Lúkas
» Fólk kemst upp með það að stíga fram í fjölmiðlum og full-
yrða að ofbeldi og hömluleysi ungs fólks aukist nú mjög og sé
orðið að vandamáli. Í samanburði við hvað? Friðsemd þessara 70
sem hótuðu að myrða ungan mann á Seltjarnarnesi? Óljósar til-
finningar fyrir því að heimurinn sé farinn úr böndunum eru út-
breiddar. Fjölmiðlarnir mega reyndar eiga það að þeir héldu
„kúlinu“ í Lúkasarmálinu, þeir hafa líklegast fundið einhverja
hundalykt af því. Samhliða fréttinni um minningarathafnirnar
tóku dagblöðin til að mynda fram að myndupptaka af drápi
hundsins hefði aldrei komið í leitirnar. Engin sönnunargögn lágu
fyrir nema frásögn hinna eyfirsku „vitna“ sem virðast vera mikl-
ar mannlífsstúdíur og athugunarefni.
FJÖLMIÐLAR
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins
Eftir Birnu Önnu Björnsdóttur
bab@mbl.is
!
Mér er sagt að það hafi verið
hitabylgja á Íslandi og fólk hafi
bókstaflega verið að kvarta
undan hitanum og vonast eftir
rigningu. Þetta er svo full-
komlega öfugsnúið að ég fékk
þennan sérstaka sting í mag-
ann sem kemur þegar maður
býr í útlöndum og fær skyndilega á til-
finninguna að maður sé að missa tengsl-
in og efast í kjölfarið um að maður muni
nokkurn tímann aðlagast aftur. Ég fæ
þennan sting þegar nýir barir og veit-
ingastaðir í miðbænum berast kæruleys-
islega í tal – við vorum á Boston og þá…
– og eins nýjar hljómsveitir – æ, hann er
vinur strákanna í Reykjavík… – líka
þegar mér er sagt að stelpur sem ég
þekki vel, en samt ekki nógu vel til að
vera í stöðugu tölvupóstssambandi við,
hafi eignast strák. Ha, var hún ólétt!?
Nei, manni er aldrei sagt neitt.
Og hvað gerir maður þegar maður fær
óöryggistilfinningu? Nú, gerir sig breiða
auðvitað. Og jeminn einasti, er ekki í lagi
með ykkur, kallið þið þetta hitabylgju?
Þið hafið greinilega ekki verið á hlaup-
um á Manhattan í 35 stiga hita og
RAKA. Raka sem er þannig að allt er
svo sveitt og klístrað, alltaf, að það þarf
að skipta um föt tvisvar á dag og fara í
þrjár kaldar sturtur helst, en það breytir
samt eiginlega engu þegar maður stend-
ur á neðanjarðarlestarpalli hálftíma eftir
sturtu númer þrjú og veltir því fyrir sér
hvort tímanum hefði ekki verið betur
varið í annað, þar sem húð, hár og föt
eru aftur orðin gjörmettuð af svita og
klístri. Og svo er það bjúgurinn; um
sentímetra þykkt aukalag utan á lík-
amanum, takk. Já, já, það er ofsa heitt á
Íslandi.
En allt í lagi, mér er reyndar sagt að
þetta hafi ekki endilega snúist um hitann
utandyra heldur innandyra. Íslensk
skrifstofuhúsnæði eru ekki gerð fyrir
svona hita; engin loftkæling, gluggalaus
opin vinnurými og alltof stórir gluggar
sem er ekki endilega alltaf hægt að opna
af neinu viti. Og við sjálf erum heldur
ekki gerð fyrir svona hita með okkar
fölu húð og takmörkuðu reynslu, lík-
amlega og andlega, af því að sinna dag-
legum störfum og skyldum við hitastig
sem fer mikið yfir 20 gráður. Hjá okkur
er hiti = frí.
Sjálf hef ég fundið fyrir því að ég virð-
ist þola hitann verr en margir hérna.
Heitasti dagur ársins fram að þessu var
í síðustu viku og þegar ég kom inn á
kaffihúsið mitt um miðbik dagsins og
spegillinn birti mér mynd af þrútinni,
bleikri konu með gult hár fannst mér ég
verða að útskýra fyrir fólkinu að þetta sé
ekki beinlínis það veður sem ég eigi að
venjast og að ég sé oftast aðeins minna
eins og ákveðinn karakter úr prúðuleik-
urunum. Þegar ég yfirgaf kaffihúsið varð
ég síðan fyrir þeirri fullkomlega öf-
ugsnúnu reynslu að prísa mig sæla yfir
því að vera ekki Cameron Diaz. Ég gekk
framhjá henni á götu (name-drop eru
líka klassísk óöryggisviðbrögð) og verð
að viðurkenna að það hlakkaði aðeins í
sjálfsvorkunnar-smásálarpúkanum í mér
þegar ég sá að hún, með sitt norræna lit-
arhaft, var líka frekar bleik og þrútin og
með úfið gult hár. Fáránlega sæt auðvit-
að, en alveg sveitt líka. Skyndilega vipp-
ar sér að henni lítil papparazzi-stelpa
með risastóra myndavél og byrjar að
smella af. Fröken Diaz snýr sér undan
og einhverjir gaurar í kringum hana
biðja myndavélarstelpuna um að hætta
en hún tvíeflist við það og eltir þau niður
götuna. Allt í einu birtast svo fleiri ljós-
myndarar og úr verður meiriháttar sena.
Ég er sannfærð um að æsingurinn var
vegna þess hversu sveitt og illa útlítandi
hún var og nú vitum við hvernig greinar
á borð við „Celebs looking bad“ verða til.
Við hin getum þó þakkað fyrir að eiga
okkar ólekkeru viðbrögð við hitabylgj-
um, hvort sem þær eru almennilegar eða
ekki, svona nokkurn veginn í friði.