Lesbók Morgunblaðsins - 28.07.2007, Blaðsíða 11

Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
N
eil Strauss lýsir saurlifnaði
rokkhljómsveitarinnar Mötley
Crue ítarlega í metsölubók
sinni Dirt sem kom út árið
2001. Þar dregur hann ekkert
undan, grefur upp allan skít-
inn – dópneysluna, kynsvallið og firringuna
alla – og afhjúpar fyrir vikið ótrúlegan og
óskiljanlegan heim sem má vissulega segja að
sé ótrúlegri en nokkur skáldskapur. Það er
einmitt það sem einkennir skrif Strauss, þ.e.
hann segir sögur af raunverulegu fólki sem eru
ótrúlegri en skáldskapur. Og Strauss hefur
komið víða við í skrifum sínum. Hann komst í
innsta hring klámmyndaiðnaðarins í Banda-
ríkjunum þegar hann vann að ævisögu klám-
myndaleikkonunnar Jennu Jameson How to
Make Love Like a Porn Star. Strauss aðstoð-
aði sömuleiðis söngvarann Marilyn Manson við
að skrifa sjálfsævisögu sína, The Long Hard
Road Out of Hell. Þá er gaman að minnast
þess að Strauss kom sem blaðamaður á Airwa-
ves hátíðina í Reykjavík fyrir nokkrum árum.
Þar kynntist hann hinni goðsagnakenndu ís-
lensku kántríhljómsveit The Funerals og fékk í
kjölfarið að fylgja henni í ævintýralegt tón-
leikaferðalag um landið.
Fyrir tveimur árum sendi Neil Strauss frá
sér bókina The Game; Penetrating the secret
society of pickup artists sem verður að teljast
með merkilegri ritum sem gefin hafa verið út á
undanförnum árum en bókin varð sú söluhæsta
í Bandaríkjunum og einhver sú umtalaðasta.
Þar gerir hann leynilegt samfélag „pickup art-
ista“ (karlar sem sérhæfa sig í ýmsum aðferð-
um til að tæla konur) að viðfangsefni sínu en
hann varði tveimur árum í að kynna sér þenn-
an forvitnilega heim. Í bókinni lýsir hann því
hvernig hann fékk inngöngu inn í „leikinn“ og
hvernig hann smám saman vann sig upp þar til
hann var orðinn einn allra virtasti flagari í
heiminum.
Í upphafi sögunnar útskýrir höfundur fyrir
lesendanum hvernig hann hefur ávallt verið
óöruggur þegar kemur að samskiptum
kynjanna og þegar hann kynnist samfélagi
PUA (pickup artists) á netinu verður hann því
fljótt heillaður. Þar eygir hann von um að
verða kvennaljóminn sem hann innst inni þráði
alltaf að vera. Strauss sækir nokkur námskeið
hjá helstu meisturum PUA samfélagsins og
lærir þar ýmsar aðferðir við að nálgast konur
og heilla þær. Samkvæmt meisturunum er það
að tæla konu eins og leikur og til að vinna leik-
inn þarf að spila hann rétt. Einn af hans helstu
kennurum kallar sig Mystery. Hann tekur
Strauss undir sinn arm og umbreytir honum í
flagarann Style – vel klæddan, snyrtilegan
töffara með hökutopp. Strauss, eða öllu heldur
Style, sekkur stöðugt dýpra inn í „leikinn“ og
verður smám saman heltekinn af honum.
Í „leiknum“ eru notaðar margs konar að-
ferðir og Style reynir að kynnast sem flestum
þeirra. Einn af hæfileikum Mystery eru töfra-
brögð sem hann nýtir óspart í „leiknum“ til að
fanga athygli kvenna og heilla þær. Hann beit-
ir jafnframt formúlu sem byggist á fjórum
þrepum; finna, mæta, heilla og ljúka. Þá styðst
hann við svokallaða „þriggjasekúndna-reglu“
sem kveður á um að nálgast konu innan
þriggja sekúndna eftir að augnsamband hefur
náðst. Önnur brögð sem hann beitir er til
dæmis að þykjast ónæmur fyrir fegurð kon-
unnar sem hann er hrifinn af og rjúka ekki of
fljótt í að reyna við hana.
Style hlýtur einnig þjálfun hjá PUA meist-
aranum og dáleiðandanum Ross Jeffries sem
persóna Tom Cruise í kvikmyndinni Magnolia
er talin sækja í. Hans tækni byggist að megn-
inu til á dáleiðslu og raddbeitingu en hann
stærir sig af því að geta tælt konu fljótar en
nokkur annar.
Style er metnaðargjarn og klífur met-
orðastigann í PUA samfélaginu með hraði.
Skyndilega er hann orðinn einn virtasti flag-
arinn í samfélaginu og er jafnvel farinn
skyggja á sína eigin lærifeður. Hann ferðast
með Mystery víða um heiminn til að kenna
bældum og einmana körlum listina að tæla en
sjálfur er hann orðinn fær um að tæla nánast
hvaða konu sem er, hvar og hvenær sem er.
Því meiri sem áskorunin er – t.d. ef konan er
gift og eiginmaðurinn er á svæðinu – þeim
mun áhugaverðari verður „leikurinn“. Barir og
klúbbar verða eins og mismunandi borð í
tölvuleikjum og konur nokkuð sem þarf að
sigra.
Á sama tíma og Strauss lýsir hinu stór-
merkilega PUA samfélagi þá segir hann sögu
um það hvernig hann breyttist úr því að vera
fremur lúðalegur og óöruggur karlmaður, eins
og hann segir sjálfur, í það að verða þessi
mikli meistari í listinni að tæla konur sem er
þekktur um heim allan fyrir glæsta sigra í
„leiknum“. Þegar hann finnur svo ástina upp-
götvar hann endanlega hversu innantómur
„leikurinn“ er. Þannig að það mætti jafnvel
segja að saga Strauss sé nokkurs konar
þroskasaga. Bókin er að sjálfsögðu stútfull af
karlrembu en Strauss er þrátt fyrir allt að
gera grín að henni og að sjálfum sér í leiðinni.
Þarna er einnig að finna margar skemmtilegar
vangaveltur um kynhlutverkin og samskipti
kynjanna. Eins og áður sagði er The Game af-
ar merkileg lesning um ótrúlegan raunveru-
leika og vafalaust ein af forvitnilegri bókum
sem gefnar hafa verið út á undanförnum árum.
Heimsins besti flagari
Blaðamaðurinn og rithöfundurinn Neil Strauss
býr yfir þeim hæfileika að geta fundið sér leið
inn í lokuð, leynileg og framandi samfélög eða
hópa, unnið sér inn fullkomið traust innan þeirra
með því að verða bókstaflega einn af hópnum,
síðan skrifað um reynslu sína svo úr verða
merkilegustu greinar og bækur.
Neil Strauss „Skyndilega er hann orðinn einn
virtasti flagarinn í samfélaginu og er jafnvel
farinn skyggja á sína eigin lærifeður.“
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2007 11
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
Ísland getur nú orðið státað afauðmönnum sem gefa mörgum
erlendum kollegum sínum ekkert
eftir hvað efnahag varðar. Flesta
milljónamær-
ingana er þó
engu að síður að
finna í Bandaríkj-
unum, þar sem
rúmlega níu
milljónir heimila
falla í þann flokk
og eins og Robert
Frank, blaðamað-
ur fyrir Wall
Street Journal,
nefnir í nýrri bók sinni Richistan þá
hefur „helmingur heildarauðlegðar
Bandaríkjanna myndast á sl. tíu ár-
um.“ Í bókinni fer Frank í eins kon-
ar könnunarleiðangur um heim
hinna ofurríku þar sem árlegur
heilsulindareikningur getur numið
um 6,5 milljón króna, úrverð nemur
36 milljónum króna og sumarhúsin
hafa kynskipta tennisvelli. Rich-
istan er launfyndin á margan hátt,
þó bókin sé engu að síður einnig al-
varleg félagsfræðileg stúdía á
bandarískum þjóðfélagshópi hinna
nýríku.
  
Peningar eru heldur ekki vanda-mál fyrir táningsstúlkurnar
Gamrah, Lamees, Michelle og Sa-
deem sem Rajaa Alsanea segir frá í
bók sinni Girls of
the Riyadh.
Stúlkurnar til-
heyra efnastétt
Sádi-Arabíu og
eyða tíma sínum í
að senda sms-
skilaboð, í
merkjatísku og
spjall um stráka
og þó Girls of the
Riyadh kunni að
virðast yfirborðskennd í fyrstu bein-
ir Alsanea engu að síður athyglinni
að áleitnum spurningum er snúa að
sjálfsvirðingu, umburðarlyndi og til-
finningalegum þroska – því þrátt
fyrir það trúarlega og menning-
arlega bil sem kann að vera milli
þessara stúlkna og jafnaldra þeirra
á Vesturlöndum endurspeglar líf
þeirra, langanir og þrár engu að síð-
ur líf táningsstúlkna um allan heim.
  
Heimspekikenning sem bölvunliggur yfir og enginn lifandi
maður hefur lesið skýtur upp koll-
inum í forn-
bókaverslun og
söguhetja nýj-
ustu bókar Scar-
lett Thomas, The
End of Mr Y,
þeytist við það
inni aðra vídd þar
sem hún getur
ferðast um bæði
tíma og rúm með
því að nota huga
annarra. Í þessari bók sinni nær
Thomas að tvinna skemmtilega
saman gleðina sem fylgir lestri sí-
gildra bókmennta og áhuga sínum á
að kanna þá sagnaheima sem spinna
má út frá nýjum vísindakenningum
sem og þróun í tölvuleikjagerð. Bók-
in hefur víða hlotið mikið lof og á, að
mati gagnrýnanda Daily Telegraph,
það allt fyllilega skilið – The End of
Mr Y eigi eftir að eignast hjörð
áhangenda sem njóti þess að flýja
inn í ímyndaða heima Thomas.
  
Ferðalög á framandi slóðir komalíka við sögu í bókaflokki John
Twelve Hawk, Fourth Realm Tri-
logy, en fyrsta bókin í þessum flokki
The Traveler vakti mikla athygli
2005. Nýja bókin The Dark River
hefst með hrottalegri árás á ferða-
mannavæna samfélagið New Harm-
ony – stað sem er fullur af ást og
gjörsamlega farsímalaus. Í fram-
haldi hefst heimshornaflakk þar
sem lesandinn er er dreginn milli
jafn ólíkra staða og London, Rómar
og Afríku og endirinn er að hætti
Twelve Hawk hafður æsispennandi.
BÆKUR
Robert Frank
Scarlett Thomas
Rajaa Alsanea
Eftir Heiðu Jóhannsdóttur
heida@mbl.is
Ívor kom út rit hjá bandaríska háskóla-forlaginu University of Nebraska Presssem markar nokkur tímamót í kynninguog miðlun íslenskrar bókmenntasögu út á
við. Verkið nefnist A History of Icelandic Lite-
rature og er í ritstjórn Daisy Neijmann. Um er
að ræða rúmlega 700 blaðsíðna verk á ensku
sem gerir íslenskri bókmenntasögu skil frá
landnámi til samtímans. Höfundar kaflanna í
bókinni eru flestir íslenskir fræðimenn sem búa
yfir sérþekkingu á sínu sviði, auk þess sem rit-
stjórinn, Daisy Neijmann, lektor í íslenskum
bókmenntum við University College London,
skrifar kafla um íslensk-kanadískar bókmenntir.
Umfjöllun ritsins er skipt bæði eftir tímabil-
um og sviðum. Þannig gera Vésteinn Ólason og
Sverrir Tómasson íslenskum miðaldabók-
menntum skil, Margrét Eggertsdóttir fjallar
um íslenskar bókmenntir frá siðaskiptum til
upplýsingaaldar, Þórir Óskarsson tekur fyrir
tímabilið frá rómantík til raunsæis, Guðni El-
ísson skrifar kafla um tímabilið 1874 til 1918
sem einkenndist af þróun raunsæis og síðróm-
antíkur og Jón Yngvi Jóhannsson fjallar um
bókmenntir millistríðsáranna. Fjallað er um ís-
lenskar bókmenntir frá því upp úr seinna stríði
til árþúsundamóta í tveimur hlutum, annars
vegar með áherslu á prósaskáldskap og hins
vegar ljóðlist. Ástráður Eysteinsson fjallar um
prósaskáldskap frá 1940 til 1980, en um tímabil-
ið eftir 1980 skrifar Ástráður ásamt Úlfhildi
Dagsdóttur. Þá skrifar Eysteinn Þorvaldsson
kafla um íslenska ljóðlist frá árinu 1940. Auk
þess er að finna í verkinu kafla sem taka sér-
staklega fyrir svið sem ef til vill hafa notið
minni athygli í hefðbundnu stigveldi bók-
menntasögunnar, en þessir kaflar ganga á ýms-
an hátt þvert á tímabilaskiptingu verksins og
kallast á við fyrri kafla. Hér er auk kafla Daisy
Neijmann um Vesturfarabókmenntir um að
ræða kafla Árna Ibsen og Hávars Sigurjóns-
sonar um íslenska leikritun frá 1790-1975 ann-
ars vegar og eftir 1975 hins vegar, kafla Helgu
Kress um bókmenntir íslenskra kvenna og um-
fjöllun Silju Aðalsteinsdóttur um íslenskar
barnabókmenntir frá átjándu öld til samtímans.
Í formála sínum að verkinu bendir Daisy
Neijmann á hversu brýn þörf hefur verið fyrir
nýtt yfirlitsrit um íslenskar bókmenntir sem
nýst gæti þeim sem ekki lesa íslensku. Ef frá er
skilin bókmenntasaga Stefáns Einarssonar, A
History of Icelandic Literature, sem kom út hjá
Johns Hopkins Press árið 1957, og er illfáanleg
og að mörgu leyti úrelt, hafa þeir sem kenna,
fást við og hafa áhuga á íslenskum bók-
menntum í enskumælandi samhengi þurft að
styðjast við þær fáu greinar og bækur sem
skrifaðar hafa verið eða þýddar á ensku eða
önnur tungumál um afmörkuð svið íslenskrar
bókmenntasögu. Einkum á þetta við um seinni-
tímabókmenntir því annar veruleiki blasir við
þegar tekist er á við miðaldabókmenntirnar, en
ríkulegar rannsóknir hafa átt sér stað á því
sviði bæði í íslenskum og erlendum fræðiútgáf-
um.
Það sem síðan vekur óneitanlega athygli er
að A History of Icelandic Literature kemur út
hjá University of Nebraska Press á svipuðum
tíma og Mál og menning gaf út síðustu tvö
bindin í fimm binda bókmenntasögu sinni.
Hreyfing virðist því allnokkur í bókmennta-
sögulegum rannsóknum hér á landi, og er þar
kannski verið að fylla í áberandi eyður. Þó ber
að hafa í huga að bókmenntasöguskrif, líkt og
önnur söguskrif, markast ávallt af ákveðnu
sjónarhorni og því er bandaríska útgáfan
áhugaverð þar sem hún hlýtur óneitanlega að
vera skrifuð með annan viðtökuhóp í huga en
íslenska bókmenntasagan. Og þar skapast ein-
mitt áhugaverður samanburðarflötur milli bók-
menntasöguritanna tveggja. Hvað gerist þegar
bókmenntasaga er skrifuð „út á við“, þegar
staðbundin og að ýmsu leyti einöngruð bók-
menntasaga er flutt yfir í alþjóðlegt „rými“ hins
enska málheims? Daisy Neijmann víkur að
þessum hugleiðingum í ofangreindum formála
er hún bendir á að sem smáþjóð hafi Íslend-
ingar ávallt horft bæði inn og út á við, sótt hug-
myndastrauma að utan, en um leið leitast við að
verja tungumál og menningu fyrir utanaðkom-
andi áhrifum, og verið mikið í mun að sanna
gildi sitt. Þetta samspil hafi getið af sér ferska
strauma sem hafi skilað sér inn í jafnt fræði
sem bókmenntir á undanförnum árum, og í því
samhengi hafi þessi nýja bókmenntasaga verið
skrifuð.
ERINDI »Hvað gerist þegar bókmennta-
saga er skrifuð „út á við“, þeg-
ar staðbundin og að ýmsu leyti
einöngruð bókmenntasaga er flutt
yfir í alþjóðlegt „rými“ hins enska
málheims?
Bókmenntasagan á hreyfingu