Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Naum-
hyggjan
UPPHRÓPUN
Eftir Guðna Elísson
gudnieli@hi.is
Þ
að er áhugavert að sjá hvernig ís-
lenska fjölmiðlasamfélagið mót-
ar með sér skilning á náttúru-
verndarsamtökunum Saving
Iceland en fulltrúar þeirra að-
hyllast borgaralega óhlýðni og
hefur gjarnan verið lýst sem atvinnumótmæl-
endum í samtímaumræðunni. Hér eru fyrst
tvær almennar skilgreiningar á hugtakinu.
Höfundar eru Ingi Geir Hreinsson og Birkir
Egilsson:
„Ofdekraður, ofmenntaður einstaklingur
sem aldrei hefur unnið handtak á sinni ævi,
aldrei migið í saltan sjó eða tekið skóflustungu
[…]. Fjölmiðlasjúk fyrirbæri sem koma væl-
andi inn í kerfið sem þau eru að mótmæla. Með
þessu er ég ekki að gera lítið úr þeirra málstað.
Það er fólk sem virkilega trúir og vill breyt-
ingar. Ég legg til að þau skilji sig frá þessu
fólki, eins og Saving Iceland, það er þeim bara
til minnkunar.“
„Atvinnumótmælandi er nútíma hippi. Hann
er frjálslegur og beitir óhefðbundnum aðferð-
um. […] „Dredd lokks“ eru ekki óalgeng sjón á
meðal þeirra, þeir klæðast aldrei jakkafötum
og sjaldan „eðlilegum“ klæðnaði heldur klæð-
ast þeir helst einhverju sem er skítugt, götótt
eða margra ára gamalt. […] Þeir láta yfirleitt
ekki út úr sér margt gáfulegt en eru þó eins og
áður kom fram mjög ástríðufullir fyrir „mál-
staðinn“. ÉG er nú ekki sammála því að þetta
sé allt fólk úr 101 RVK, heldur koma þeir al-
staðar [svo] að. […] Ég hef þó heyrt að oft þeg-
ar atvinnu mótmælandinn [svo] af einhverjum
ástæðum getur engu mótmælt, láti hann oft
gott af sér leiða fyrir heiminn, eins og til dæmis
í ýmsum hjálparstörfum.“
Rétt eins og orðabókarhöfundarnir tveir vill
Óskar Þorkelsson ekki gera lítið úr málstað
mótmælendanna þótt honum sé illa við einstak-
lingana sem framfylgja honum: „Það sem ég
hef gegn þeim er að þeir líta út eins og atvinnu-
mótmælendur … málstaður þeirra er hins-
vegar góður og gildur.“ Örn Bergmann Jóns-
son kaupmaður tæki undir þá kenningu Birkis
að líklegast búi liðsmenn Saving Iceland ekki
allir í 101 Reykjavík, því að fíflalæti hópsins í
Kringlunni gefa til kynna „að þetta séu aðeins
atvinnumótmælendur og krakkar úr austurbæ
Reykjavíkur“ (Mbl. 28.7.).
Mörgum er ofarlega í huga þroskastig þeirra
sem tilheyra samtökunum. Egill Helgason tel-
ur að þeir séu „upp til hópa kjánar“, á meðan
bloggarinn og háskólaneminn „Herr Schnabel“
segir: „Hvaða fjandans vit hafa þessir trjáa-
faðmandi [svo] hippadjöflar um björgun Ís-
lands? Þetta skítuga pakk kemur hingað til
þess eins að trufla okkur og festa sig við vinnu-
vélar með keðjum.“ Vilhjálmur Andri Kjart-
ansson, frjálshyggjumaður og laganemi við HÍ,
bloggar: „Merkilegt að þetta eru bara krakkar
sem ekki nenna eða kunna að vinna og eflaust
með IQ um og fyrir neðan 30. Það er sorglegt
að menntakerfið hefur algjörlega brugðist
þessu fólki, þrátt fyrir alla milljarðana sem við
dælum í það.“ Af orðum Kolbrúnar Bergþórs-
dóttur má einnig ráða að hún telji lítið vit í að-
gerðum hópsins sem hún segir berjast „gegn
velmegun“ (Blaðið, 17.7.).
Atvinnumótmælendurnir nenna samkvæmt
órökstuddri staðalmyndinni ekki að vinna, eins
þversagnarkennt og það kann að hljóma. Ólafi
Björnssyni „fyndist nær að þetta fólk myndi
reyna að finna sér vinnu hér á Íslandi“ en hann
hefur þá „trú að margir þessara mótmælenda
hafi sjaldan eða aldrei stungið hendinni í kalt
vatn“. Agnes Bragadóttir blaðamaður er lík-
lega á svipaðri skoðun, en hún kallaði félagana í
Saving Iceland atvinnuauðnuleysingja í Kast-
ljósþætti nú í sumar og Guðmundur Andri
Thorsson teflir þeim fram gegn hinum vinnu-
sama Íslendingi í sérkennilegum pistli í Frétta-
blaðinu (13.8.) þar sem hann líkir hópnum við
stjórnleysingjana sem ógnuðu rússneskri há-
stétt á 19. öld með skefjalausu ofbeldi: „Þetta
eru náttúrlega stjórnleysingjar – anarkistar,
nihilistar. Slíkt fólk hefur eiginlega aldrei þrif-
ist í íslensku samfélagi þar sem ekki hefur verið
borgarmyndun að heita má og hvað þá aðals-
stétt heldur bara misefnaðir dugnaðarforkar.
Nihilistum hafa verið gerð best skil í skáldsögu
Dostojevskís Djöflunum þar sem segir frá hin-
um útsmogna og gjörspillta Stavrogin og leik-
brúðum hans sem eru landeyður úr aðalsstétt
að ærast úr margra ættliða iðjuleysi. Hér á
landi var náttúrlega enginn grundvöllur fyrir
þess háttar hugarástandi – fyrr en þá ef til vill
nú á síðustu árum þegar kvótaaðall í þriðja lið
er hugsanlega farinn að velta sér upp úr til-
gangsleysi allra hluta.“
Liðsmenn Saving Iceland eru bersýnilega
hættulegir því að annars væri þarflaust að vísa
í útsmogna og gjörspillta stjórnleysingja úr
sögu eftir Dostojevskí. Undir slík sjónarmið
tæki Björn Bjarnason dómsmálaráðherra, sem
hefur iðulega varað við mótmælendunum. Í
pistli sem hann skrifar í Morgunblaðið 30. apríl
síðastliðinn vegna komu eins af útlendu liðs-
mönnum Saving Iceland til landsins segir hann:
„Ég hef jafnframt lagt áherslu á, að gæsla ör-
yggis Íslendinga hvílir nú meira á íslenskum
stjórnvöldum en nokkru sinni fyrr – ekki síst
vegna þess að hættur hafa breyst og er reynsl-
an á Austurlandi til marks um það.“ Andrés
Magnússon blaðamaður tæki undir það sjón-
armið því að í bloggfærslu líkir hann mótmæl-
endunum við fótboltabullur og segir að best
væri að niðurlægja þá á almannafæri með op-
inberri flengingu. Til vara leggur Andrés til að
þeim sé vísað úr landi og sett verði nokkurra
ára bann á ferðalög fólksins til Íslands og innan
Schengen-svæðisins. Þórhallur Hróðmarsson
segir mótmælendurna vera málaliða líkt og Jón
Kaldal gerði fyrstur manna í leiðara Frétta-
blaðsins fyrir réttum tveimur árum (27.7. 2005).
Þórhallur notar þó uppnefnið af tillitssemi, því
að hinn kosturinn væri að „kalla þá glæpamenn
(þeir sem brjóta lög) eða hermdarverkamenn“.
Mótmælendurnir eru líka „rumpulýður“ og
Þórhallur telur að „þeir Íslendingar, sem fá út-
lendinga til að gera atlögu að íslensku rétt-
arkerfi og lýðræði, séu ekkert annað en land-
ráðamenn“ (Mbl. 3.8.). Jakob Björnsson,
fyrrverandi orkumálastjóri segir í bloggfærslu
að sitt hvað séu „mótmæli annarsvegar og
skemmdarverk eða hryðjuverk hinsvegar“
þegar hann gagnrýnir þá varfærnislegu kenn-
ingu Jóns Ólafssonar að þolmörkin „gagnvart
mótmælum“ séu hugsanlega lægri á Íslandi en
víðast annarsstaðar (sjá Lesbókina 11.8.). Þeg-
ar þessi stórhættulegi skríll tafði umferð á
Snorrabrautinni nú fyrir skömmu með dansi og
söng fór hrollur um margan lýðræðissinnann. Í
umsögn um atburðina (á visir.is, 15.7.) segir
„Bjarki“: „Er ekki bara kominn tími á það að
hleypa þessu fólki ekkert inní landið, svipað og
var gert með mótorhjólagengin [svo].“
Birgir Dýrfjörð varar við hugmyndum sem
þessum og segir „fráleitt að vilja svipta mót-
mælendur tjáningarfrelsi með þeim hætti að
reka þá úr landi“. Í brjósti Birgis kraumar ekki
hatrið sem brýst fram í blaðagreinum og á
bloggsíðum um allan bæ, heldur blundar þar
mjólkurhvít meðaumkunin með aumingjunum í
Saving Iceland: „Ég held að mörg þeirra, sem
eru hér til að mótmæla, skilji lítið í náttúru-
vernd. Ég held að þau eigi bágt og séu fé-
lagslega veikburða einstaklingar í hlutverka-
leik. Og það er svo sannarlega hægt að styrkja
sjálfsmynd sína og finna sig nokkurs virði í
þeim leik að maður sé hetja að bjarga heim-
inum“ (Mbl., 11.8.).
Einstaklingarnir í Saving Iceland hafa verið
gagnrýndir fyrir að sniðganga málefnalega um-
ræðu, sem hér má sjá í allri sinni mikilfenglegu
dýrð. Þeir eru líka skítugir, heimskir og hættu-
legir, andstæða hinnar sívinnandi íslensku
þjóðar (dugnaðarforkanna sem viðhalda vel-
megun í landinu), atvinnuauðnuleysingjar, at-
vinnuletihaugar, landeyður og útlendingar sem
á að reka úr landi. Í svona samtökum eru að-
eins þroskaheftir kjánar með brostna sjálfs-
mynd. Hópinn má leggja að jöfnu við glæpa-
klíkur, fótboltabullur, málaliða og
hryðjuverkamenn. Liðsmennirnir búa líklegast
ekki allir í 101 Reykjavík og eru krakkar úr
austurbænum. Réttast væri að hýða þá op-
inberlega og þeir sem tala máli hópsins eru
landráðamenn. Mótmælendur hafa meira að
segja verið rændir hugsjónaréttinum, því þeir
hafa atvinnu af iðjunni og eru athyglis- og fjöl-
miðlasjúkir einstaklingar í hlutverkaleik.
Á þennan hátt hefur hópur ungs fólks mark-
visst verið sviptur mannleika sínum. Á svona
plani er umræðan um jafn veigamikið lýðræð-
ismál og borgaraleg óhlýðni hlýtur að teljast.
Umræðan hefur líka verið flestum þeim sem
tóku þátt í henni til minnkunar.
Morgunblaðið/Júlíus
Saving Iceland „Í svona samtökum eru aðeins þroskaheftir kjánar með brostna sjálfsmynd. Hópinn má leggja að jöfnu við glæpaklíkur, fótbolta-
bullur, málaliða og hryðjuverkamenn. Liðsmennirnir búa líklegast ekki allir í 101 Reykjavík og eru krakkar úr austurbænum. Réttast væri að
hýða þá opinberlega og þeir sem tala máli hópsins eru landráðamenn.“ Saving Iceland með mótmælaðagerðir við álverið á Grundartanga.
»Einstaklingarnir í Saving
Iceland hafa verið gagn-
rýndir fyrir að sniðganga
málefnalega umræðu, sem
hér má sjá í allri sinni mik-
ilfenglegu dýrð.
FJÖLMIÐLAR
Atvinnumótmæli
og umræðuplan
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins
Eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur
dinna@mmedia.is
!
Jæja, þá er búið að pakka saman
timburhringhurðinni á Hótel Borg
sem ég hef dáðst að frá barnæsku.
Stutt er síðan hylja þurfti vegg-
skreytingar í speglasal og koma í
geymslu gamaldags innréttingum
og dóti úr þessu sögufræga húsi
svo rýma mætti fyrir nýrri restrar-
sjón þar sem silfruð smekkvísin réð ríkjum.
Og um svipað leyti kættust vesturbæingar
yfir ameríkaníseraðri Kínakeðju í opnunar-
teiti á gamla Naustinu. Úldnar og kæstar
innréttingar þess fræga öldurhúss fuku fyrir
borð. Sirkús Geira Smart er í bænum og við
verðum að elta. Húsateiknarar sitja sveittir
fram á nætur við að endurhanna fyrirtæki
og einkaheimili þar sem „öllu er hent út“.
Fleyg eru orð unga mannsins sem horfði yfir
fimm ára gamla eldhúsið sitt, andvarpaði
þunglega og sagði svo með festu: ,„Þetta er
næst á dagskrá. Hér þarf að henda öllu út.“
Og nú um stundir eru Drápuhlíðargrjót-
veggirnir keyrðir í hlössum á haugana.
Þessi hringhurð var víst til mikilla vand-
ræða á Borginni. Ferðatöskur komust ekki
þarna í gegn, samkvæmt staðarhöldurum,
sátu fastar og fóru hvergi. Já, auðvitað,
hugsaði maður. Það er ekki hægt að sitja
fastur á ferðatöskunni sinni inni í gömlu
trébúri á nýtísku hóteli í höfuðborg. En aft-
ur sóttu á mann neikvæðar efasemdarhugs-
anir. Hafa ferðatöskur stækkað svona mikið
frá því á tímum Jóhannesar? Nei, þær hafa
frekar minnkað og fengið á sig strauml-
ínulag. Þegar Jóhannes og félagar ferðuðust
á milli stórborga voru þeir með koffort –
nokkurs konar sjóræningjakistur. Menn
voru í langferðum og siglingum, en ekki í
snaggaralegum þotuferðum. Þeir hafa ald-
eilis setið pikkfastir, ferðamenn fortíðar, á
koffortum sínum í hringhurðinni. Eflaust
hefur mátt finna leifar af gömlum ferðatösk-
um í dyrakjaftinum illræmda. Þetta mikla
vandamál leystu menn loks sumarið 2007.
Svo ferðumst við um forna höfuðstaði
Evrópu, sitjum inni á mörguhundruð ára
gömlum restrasjónum og sláum okkur á lær.
Af hverju dettur ekki nokkrum manni í hug
að endurnýja gólf og veggi, bása og bari,
spegla, hleðslur og timburvirki? Eru menn
blankir? Hvers vegna í ósköpunum er ekki
málað yfir þessar máðu freskur? Hafa menn
ekki heyrt um naumhyggjuna? Ein elsta
restrasjón Barselónu er veitingahúsið Te-
skeiðarnar frá árinu 1786.
Eitt og annað hefur gengið á í bænum
þeim frá því staðurinn tók til starfa og má
furðu sæta að fjölmargir eigendur hafi í
gegnum tímana haldið yfirbragði aldanna
innanhúss. Hið sama má segja um elsta veit-
ingahús Parísarborgar sem státar af járn-
hliði við framdyrnar sem er frá stofnunar-
árunum í kringum 1680 ásamt merkum
munum frá langri sögu.
Tvö lítil og ómerkileg dæmi um blankheit.
Á Fróni er saga húsbygginga lítil og lág-
reist og nýríka þjóðin ,„hendir öllu út“ og
byggir nýtt. Ef sagan var til þá er hún
gleymd í gullæðinu.
Bergmál horfinna tíma og gamalla sagna
kafnar í partísögum. En hví ekki að fara alla
leið í hinum indæla plebbisma? Víða mætti
,„henda út“ og gera miklu betur. Ein er til
dæmis stytta á Austurvelli af gömlum kalli í
púkalegum fötum með asnalega klippingu -
andspænis ferðatöskubananum sem nýlega
var fjarlægður. Hvernig væri að færa kall-
inn, til dæmis á gatnamótin við Gullinbrú
eða upp í Árbæ, og reisa miklu heldur á vell-
inum styttu af ungum athafnamanni með
strípur, í smörtum fötum með ferðatösku á
hjólum? Tugir húsahippa á Laugaveginum
bíða niðurrifs, meðal annars samkvæmt
kröfum og þörfum verktakanna. Það eru
enda verktakar sem ráða borgarskipulagi –
ekki saga, menning og mannleg tilvist. Kafla
í þeirri nútímasögu má til dæmis lesa í
Skuggahverfi og við Elliðavatn.
Hér býr svo sannarlega þjóð sem hefur
útvíkkað naumhyggjuna og framþróað svo
hún er orðin hugarástand fremur en hönn-
unarstíll.