Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.2007, Blaðsíða 12

Eftir Magnús Gestsson
mg65@leicester.ac.uk
F
yrr á þessu ári bauð Tate
Britain til ráðstefnu sem
tileinkuð var upphafi og
þróun myndlistarmark-
aðar í London. Meðal
þátttakenda voru gagn-
rýnendur, blaðamenn,
sýningarstjórar, listfræð-
ingar, galleristar, listamenn, safnafræðingar
og safnarar. Einnig hafa hagfræðingar, fé-
lagsfræðingar, markaðsfræðingar, fé-
lagssögufræðingar og mannfræðingar sýnt
vaxandi áhuga á listarmörkuðum. Þessi aukni
áhugi ásamt þverfaglegri nálgun hefur aukið
nýjum víddum við þá þætti listasögunnar sem
listfræðingar hafa sinnt og líkt og Hans J. Van
Miegroet benti á í framsöguerindi sínu verður
listasagan ekki sögð nema saga markaða sé
rakin með samvinnu ólíkra fræðigreina. Þetta
tengist meðal annars mikilvægi sölugallería í
uppgötvun nýrra listamanna, markaðs-
setningu á stefnum og straumum og staðfest-
ingu á verðmætum sem söfn og sölugallerí
annast. Í framhaldi af þessu var fjallað um
sögu myndlistarmarkaða og gallería, störf
gallerista, viðskiptavini, upphaf módernisma
og breytt umhverfi listaverkasala frá því um
1839 til dagsins í dag, markaði frá lokum fyrri
heimsstyrjaldar til 1930, Cork Street milli
1930 og 1940, frammúrstefnugallerí áranna
1963-1972, verðmæti á enskum markaði frá
1970-80 og í dag, áhrif Frieze listkaupstefn-
unnar og söfnun. Þessar rannsóknir hafa m.a.
beint sjónum fræðimanna að stöðu listamanna
gagnvart galleristum og markaðnum, tilurð
verðmæta í listheiminum og aðgengi að list
sem fjárfestingarmöguleika.
Þó umræður meðal erindreka listheimsins
um list og verðmæti séu oft líflegar er nauð-
synlegt að safna þessum aðilum saman til að
skerpa fókusinn, hvetja til samskipta og kynna
nýjar rannsóknir. Einnig hefur þátttaka fjöl-
miðla í umræðunni aukist síðustu ár. Fjöl-
miðlar hafa örvandi áhrif á þróun listmarkaða
eins og einn málshefjandi, Georgina Adams
ritstjóri umfjöllunar um listmarkaði við The
Art Newspaper benti á. Hún benti einnig á að
fjölmiðlafólk skoðar og fjallar um það sem það
sér og heyrir og oftar en ekki verða ofan á
fréttir sem varða peninga og sölumet. Sem
dæmi nefndi hún að vikuna 5.-9. febrúar sl. var
fjárfest í samtímalist fyrir um 121 milljón
punda. Málverk eftir Peter Doig seldist til
dæmis fyrir óvæntar 5,7 milljónir sterlings-
punda fyrir tilverknað rússneskra fjárfesta og
Saatchi að því er sögur hermdu.
Alþjóðlegt samhengi og fjölmarkaðir
Umræðan spannar bæði innanlands- og al-
þjóðlegan markað því til London koma helstu
myndlistarsafnarar heimsins og breskir safn-
arar fara víða til að kaupa inn. Þó íslenskur
listmarkaður hafi verið fremur staðbundinn
hefur alþjóðlegt samhengi verið haft til hlið-
sjónar í blaðagreinum, viðtölum, greiningu
Hannesar Lárussonar og fleiri á listmörkuðum
ásamt markaðssetningu á myndlist og þátt-
töku i8 í listkaupstefnum. Þannig nýtist
reynsla þeirra sem vinna á öðrum mörkuðum
við uppbyggingu markaða og verðmæta ís-
lenskrar samtímalistar bæði innanlands og ut-
an. Meginmunurinn á London og Reykjavík er
þó sá að London er alþjóðlegur markaður á
meðan hann er staðbundnari í Reykjavík.
Þrátt fyrir útflutning i8 á íslenskri samtímalist
verður ekki séð að það stafi af mettun innan-
landsmarkaðar líkt og Van Miegroet telur að
gerst hafi í Evrópu um 1520. Þegar heima-
markaður mettaðist í Niðurlöndum leituðu
listkaupmenn og listamenn þar nýrra markaða
og notuðu alþjóðleg viðskiptatengsl til að
greiða fyrir útflutningi á málverkum. En það
er einmitt það sem virðist eiga sér stað með
þátttöku i8 í listkaupstefnum fremur en mark-
aðsmettun. Í máli Van Miegroet kom einnig
fram að eitt þeirra atriða sem undirstrikuðu
alþjóðlegt eðli listmarkaða á því tímabili sem
bók hans spannar og síðar, var að þeir eru
hræranlegir, færast frá einu landi til annars,
frá borg til borgar og innan borgarmarka.
Einnig eru þeir ólíkir frá einni borg til annarar
og innan hverrar borgar. Sem dæmi um mark-
aði í Reykjavík má nefna Gallerí Fold og i8
sem sinna þörfum ólíkra markhópa. London
hefur ekki farið varhluta af flutningum lista-
manna frá einum borgarhluta til annars sam-
hliða opnun gallería. Flutningar af þessu tagi
hafa gert East End í London að stærstu lista-
mannabyggð Evrópu og kraftmesta markaði
samtímalistar á Bretlandi. Hins vegar eru
engin merki þess að íslenskir myndlistarmenn
leggi undir sig heil hvefi í Reykjavík á sama
hátt. Þrátt fyrir styrk East End hafa Old Bond
Street og Cork Street haldið velli en þau eru
fremur tengd list sem náð hefur fótfestu á
markaðnum. Sem dæmi um slíkt gallerí er Ag-
new’s sem stofnað var 1817 og hefur verið í Old
Bond Street síðan 1876. Það er því augljóst að
það eru fleiri en einn markaður í London og
Reykjavík.
Staða London í dag
Í dag er talið að London hafi alla burði til að
verða öflugri miðstöð verslunar með sam-
tímalist en New York. Louisa Buck höfundur
Owning Art ásamt Judith Greer stýrði um-
ræðum á ráðstefnunni. Hún telur að London
sé miðja evrópsks myndlistarmarkaðar ásamt
því að vera viðurkennd sem annar stærsti
markaður heimsins á eftir New York. Mau-
reen Paley galleristi telur einnig að London
hafi möguleika á að gegna sama hlutverki og
París því borgin hefur annað augað á Evrópu
og Austurlöndum fjær en hitt á Ameríku. Þó
London sé mjög mikilvæg fyrir viðskipti með
samtímalist má benda á að vaxandi mikilvægi
myndlistarkaupstefna gefur til kynna að
miðjur og markaðir séu á sífelldri hreyfingu og
án fastrar staðsetningar.
Umskiptin
Breskur myndlistarmarkaður var ósýnilegur,
staðnaður og einangraður um 1990 þegar Sa-
atchi kom fram á sjónarsviðið og átti þátt í því
að breyta ásýnd hans ásamt fjölmiðlum og
hópi listaverkasalanna Karsten Schubert,
Maureen Paley, Jay Jopling og Frieze list-
kaupstefnunni á síðustu árum. En þó listin sé
sýnileg í sölugalleríum og söfnum og auðvelt
sé að afla sér þekkingar á henni er verð verk-
anna óaðgengilegt almennum sýning-
argestum. Í umræðum benti safnarinn Alex
Sainsbury meðal annars á að gallerí séu klúbb-
ar innvígðra þar sem mestu máli skiptir hverja
þú þekkir. Í þessu andrúmslofti er ofurkaup-
endum boðið að skoða sýningar og list-
kaupstefnur fyrir formlega opnun. Þetta bend-
ir til þess að Van Miegroet hafi rétt fyrir sér í
því að samtímalistmarkaður í London sé
ógegnsær. Hins vegar má segja að framtakið
’Own Art’ á Bretlandi og vaxtalaus lán Kaup-
þings til listaverkakaupa sé leið til að auka
gegnsæi og hvetja listfælna þjóðfélagshópa til
að kaupa myndlist sér til ánægju og ynd-
isauka.
Eitt það mikilvægasta sem gerðist upp úr
1990 var að þá hófst markviss markaðssetning
og útflutningur á hugmyndinni ‘bresk mynd-
list’ og Saatchi veitti milljónum punda inn í
listheim sem var í kreppu. Þetta framtak náði
sínu fyrsta hámarki með Sensation-sýningunni
árið 1997. Markaðsöflin voru snarari í snún-
ingum en opinberir stuðningsaðilar og söfn. Í
þessu sambandi benti listamaðurinn Gustav
Metzger á að það markaðskerfi sem meðal
annars hefur gert Hirst að milljónamæringi
eigi rætur að rekja til þess að áhrif pólitískrar
hugmyndafræði hurfu úr myndlistinni eftir
1960. Meðal annars vegna fjárfestinga í mynd-
list og skorts á alltumlykjandi pólitískri hug-
myndafræði ríkir mikil bjartsýni varðandi
stöðu og hlutverk listamarkaða í London.
Christie’s og Southeby’s vega þungt í ríkjandi
velgengni jafnvel þó þau séu sökuð um að
keppa af hörku við listaverkasala á frum-
sölumarkaði með því að bjóða upp glæný verk.
Án þess að það hafi komið fram á ráðstefnunni
kann það að stafa af mikilli grósku í breskri list
og að þeir listamenn sem keppa á markaðnum
séu fleiri en gallerí geta sinnt þrátt fyrir að
stöðugt séu opnuð ný gallerí líkt og virðist nú
eiga sér stað á Íslandi.
London og Reykjavík:
Í dag er talið að London hafi alla burði til að
verða öflugri miðstöð verslunar með sam-
tímalist en New York. En hver er staðan í
Reykjavík. Hér eru bornir saman þessir tveir
listmarkaðir og meðal annars bent á að hið
opinbera eigi ekki að koma nálægt við-
skiptum á listaverkamakaðnum nema sem
kaupandi sem keppir við aðra kaupendur.
12 LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók