Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.2007, Blaðsíða 13

Mikilvægi galleristans hefur bæði verið haf-
ið upp til skýjanna og dregið í efa. Þeir hafa
verið kallaðir afætur sem notfæra sér lista-
menn til að græða á þeim. Samkvæmt þessari
hugmynd eru listamenn sakleysingjar sem
eiga sér enga hugsjón heitari en búa til lista-
verk án þess að það skipti þá máli hvort verk
þeirra seljist. Annar möguleiki er sá að gall-
eristar séu nauðsynlegir því þeir hafi sambönd
og kynni verk framúrskarandi listamanna fyr-
ir væntanlegum kaupendum og jafnvel heim-
inum öllum ef því er að skipta. Þriðja leiðin er
eins og löngum hefur tíðkast á Íslandi að lista-
menn sjái um markaðssetningu og sölu verka
sinna og selji út um vinnustofudyrnar eða á
sýningum sem þeir kosta sjálfir m.a. með því
að leigja sal. Þessi leið helgast meðal annars af
fæð faglegra sölugallería og vantrausti lista-
manna á galleríum sem taka prósentur af seld-
um verkum. Þó virðist þessi afstaða vera að
breytast vegna þess að það er að koma í ljós að
galleristar sem standa undir nafni leggja á sig
mikla vinnu til að selja verk listamanna og losa
þá þar með undan margþættu vafstri.
Þegar litið er yfir markaðinn í London er
augljóst að galleristar skipta verulegu máli
varðandi frama og tekjumöguleika listamanna.
Möguleikarnir eru fleiri í dag m.a. vegna þess
að listamenn vinna með mörgum galleríum.
Einnig eru dæmi þess að listaverkasalar reki
ekki sýningarsal heldur ferðist um heiminn
með farsíma, tölvu og vídeoverk eða fyrirmæli
um uppsetningu innsetninga. Þannig þarf ekki
að ferðast með málverk og höggmyndir milli
landa og fylla út tollskjöl. Þetta fyrirkomulag
minnkar yfirbyggingu galleristans og einfald-
ar pappírsvinnu.
Verðmætasköpun í gallerí
Sadie Coles sem hóf feril sinn hjá Anthony
d’Offay og rekur Sadie Coles H Q kvaðst í um-
ræðum sinna bæði frumsölu og eftirsölu á
verkum listamanna sem hún vinnur með. Starf
hennar snýst ekki eingöngu um að selja verk
heldur ber hún fyrst og fremst ábyrgð á lista-
mönnunum og að verðmæti og langlífi verk-
anna sé tryggt. Það gerir hún með því að
áskilja sér rétt til endursölu á verkum lista-
mannanna og að kaupendur selji ekki keypt
verk fyrr en að fimm árum liðnum. Einnig bið-
ur hún þá safnara sem kaupa af henni að gefa
eða selja söfnum lykilverk í stað þess að end-
urselja þau á markaðnum. Aðrir þættir sem
snerta verðmætasköpun í galleríi hennar eru
skýr framtíðarsýn, hennar eigin smekkur á list
og það sem hún telur að geti öðlast langtíma
verðmæti og að láta verk listamannanna vaxa.
Enn fremur er mikilvægt að deila verðmæt-
unum með þeim. Coles reynir því að halda ut-
an um flesta þætti verðmætasköpunar í gall-
eríinu í samvinnu við listamennina þó hún segi
einnig að það sé ekki mögulegt að stjórna
markaðnum.
Listamenn, peningar og markaðir
Sacha Craddock sem stýrði lokaumræðum
sagði að þegar hún nam myndlist á milli 1970
og 1980 hafi kennarar og nemendur aldrei tal-
að um listmarkaðinn og að í hennar minni hafi
mjög fáir breskir listamenn lifað á verkum sín-
um hvað þá orðið ríkir. Það hafa því orðið mikil
umskipti og fjöldi listamanna mótar nú feril
sinn í samvinnu við gallerista og búa þannig til
peningaleg og menningarleg verðmæti á
myndlistarmarkaði auk þess að stýra tísku, stíl
og smekk.
Breskir listamenn virðast óhræddir við að
tala um peninga og list og margir bæði gagn-
rýna kapítalískt markaðskerfi og njóta góðs af
því. Það virðist ekki heldur vera listamönnum
feimnismál að selja verk sín í samvinnu við
gallerista. Hvað sem öðru líður er flestum þó
ljóst að umfangsmikil framleiðsla menning-
arverðmæta fer fram í sölugalleríum og þau
skipta starfsferil listamanna miklu. En það
sem mestu máli skiptir er að ekkert opinbert
handvirkt verðmyndunarkerfi fyrir myndlist
virðist vera á Bretlandi. Verðið er það sem
markaðurinn er tilbúinn að borga og fagleg
sölugallerí eru ekki rekin undir handarjaðri
hins opinbera og samtaka listamanna líkt og
Artótek Reykjavíkurborgar. Það er kaldhæðni
örlaganna (eða fyrrverandi borgaryfirvalda)
að svo virðist sem um leið og Gallerí Hlemmi
var neitað um stuðning til að þróa reksturinn
áfram var opnað Artótek nokkrum mánuðum
síðar á vegum hins opinbera. Það að samtök
listamanna skuli ganga til slíkrar samvinnu
lýsir djúpstæðum ótta margra listamanna við
markaðsöflin, sölugallerí og verðmyndun á
markaði. Hitt er annað mál að eins og staðan
er á Íslandi er réttlætanlegt að framsækin
gallerí, sem reyna að selja og kynna tormelta
frammúrstefnulist, hljóti opinbera styrki á
meðan þau eru að koma undir sig fótunum. En
hið opinbera á ekki að koma nálægt slíkum við-
skiptum nema sem kaupandi sem keppir við
aðra kaupendur. Þetta er þó að hluta til gamla
sagan um smæð markaðarins. Hins vegar er
ljóst af dæmi Gallerís Foldar að það þarf ekki
alltaf opinberan stuðning til að markaðssetja
og selja myndlist.
Tvær borgir og margir listmarkaðir
Reuters
Nýtt líf Listunnandi skoðar verk Damien
Hirst, „The Physical Impossibility of Death in
the Mind of Someone Living“, en það var sýnt
á Sensation-sýningunni 1997 sem hleypti nýju
lífi í enskan listmarkað en þar var Charles
Saatchi helsta driffjöðurin.
Saatchi-safnið Charles Saatchi átti mikinn þátt í að byggja upp listmarkaðinn í London á tíunda
áratugnum. Safnið er í glæsilegum húsakynnum í Counte Hall á syðri bakka Thamesár í London.
Gallerí i8 „Sem dæmi um markaði í Reykjavík má nefna Gallerí Fold og i8 sem sinna þörfum
ólíkra markhópa.“ i8 hefur lagt áherslu á útflutning á íslenskri samtímalist.
» Það er kaldhæðni örlaganna (eða fyrrverandi
borgaryfirvalda) að svo virðist sem um leið og-
Gallerí Hlemmi var neitað um stuðning til að
þróa reksturinn áfram var opnað Artótek nokkr-
um mánuðum síðar á vegum hins opinbera.
Höfundur vinnur að doktorsritgerð um myndlist-
armarkaði við safnafræðideild University of
Leicester.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 2007 13