Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2007, Qupperneq 11

Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2007, Qupperneq 11
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 2007 11 Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur annaei@mbl.is Litli hugsuðurinn hann Albert víl-ar það ekki fyrir sér að velta fyrir sér stóru hlutunum í lífinu. En hjá bókaútgáfunni Bjarti, í þýðingu Ragnars Nóa Snæbjörnssonar, er nú komin út önn- ur bókin um þennan íhugula snáða, Albert 2, eftir Lani Yama- moto, sem búsett hefur verið á Ís- landi um nokk- urra ára skeið. Að þessu sinni veltir Albert heiminum og stjörnunum fyrir sér og því hvernig allt fram streymir. Endalaust. Bækurnar um Albert hafa áður verið gefnar út í Bandaríkjunum, á Englandi, Ítalíu og Spáni. Albert er þó ekki eina smávaxna söguhetjan sem ungir bókaormar geta fræðst um þessa dagana, því hjá bókaútgáfunni Sölku er komin önnur sagan í bókaflokknum um Bínu, Bína fer í leikskóla. Að þessu sinni er Bína að byrja í leikskóla og veit ekki alltaf hvernig hún á að hegða sér innan um krakkana og hún er heldur ekki viss hvort mamma komi aftur að sækja hana. Ásthildur Bj. Snorradóttir talmeina- fræðingur er höfundur bókanna um Bínu, en í sögunum leggur hún áherslu á að efla boðskiptafærni og málþroska barna.    Leikritið Óvitar gerist í heimi þarsem börnin fæðast stór og verða að vera dugleg að minnka og þroskast. En þó að fullorðna fólkið sé orðið mjög lítið hugsar það mest um sjálft sig og vinnur myrkr- anna á milli. Þetta þekkta leik- rit Guðrúnar Helgadóttur er nú komið út á bók að nýju hjá Vöku- Helgafelli og geymir þessi út- gáfa söngtexta sem Davíð Þór Jóns- son samdi sérstaklega fyrir upp- færslu Leikfélags Akureyrar á verkinu nú í haust.    Það má oft útskýra hluti betur ímyndum en máli og sendi Mál og menning nýlega frá sér Stóru myndaorðabókina. Bókin, sem er verk þeirra Ariane Archambault og Jean Claude Corbeil, er sú fyrsta sinnar tegundar á íslensku, en hún geymir myndir af öllu milli himins og jarðar, allt frá smæstu líffærum augans til einstakra hluta þotu- hreyfils, frá mismunandi kryddteg- undum til skíðastökkpalla. Hverri mynd fylgir íslenskt orð yfir viðkom- andi fyrirbæri og hluta þess og einn- ig heiti þeirra á fjórum öðrum tungumálum: ensku, þýsku, frönsku og spænsku.    Vatnið getur sagt okkur ýmislegtað mati japanska vísinda- mannsins Masaru Emoto, en út er komin hjá Sölku nýstárleg bók Emotos um vatn- ið og eiginleika þess. Bókin nefn- ist Vatnið og hin duldu skilaboð þess, en eftir ára- langar rann- sóknir komst Emoto að því að vatn skynjar ekki eingöngu og bregst við náttúruöfl- unum heldur líka við því sem mann- fólkið segir og gerir. Með því að skoða vatnið á þann frumlega hátt sem að Emoto gerir telur hann að við getum lært heilmikið um okkur sjálf og alheiminn. Bókin hefur verið þýdd víða um heim og kenningar vís- indamannsins vakið gríðarlega at- hygli. Hér á landi kemur bókin út í þýðingu Bryndísar Víglundsdóttur. BÆKUR Lani Yamamoto Masaru Emoto Guðrún Helgadóttir Eftir Björn Þór Vilhjálmsson vilhjalmsson@wisc.edu Nýlega kom út safnritið An Anthology ofGraphic Fiction, Cartoons, and TrueStories í ritstjórn Ivans Brunetti. Að-stoðarritstjóri er Chris Ware en báðir eru þeir myndasöguhöfundar, Ware þó sýnu þekktari. Eins og nafnið gefur til kynna er hér um sýnisbók úr myndasöguhefðinni að ræða en útgáf- an – sem er mikil um sig, rúmar 400 innbundnar síður – sker sig frá öðrum viðlíka verkum á afger- andi hátt. An Anthology er nefnilega gefin út af Yale-háskólaútgáfunni í Bandaríkjunum og má segja að samþætting einnar virtustu háskóla- útgáfu í heiminum og myndasögugeirans veki upp ýmsar spurningar, þ.á m. hver staða myndasög- unnar sé í stigveldi listanna í dag, en löngum hef- ur form þetta verið hálfgert olnbogabarn í menn- ingarsamfélaginu. Í skemmtilegum ritdómi um verkið í New York Times heldur David Hajdu því fram að útgáfa þessi hafi viðlíka táknrænan þunga í samhengi myndasögunnar og tónleikarnir From Spirituals to Swing sem haldnir voru í Carnagie Hall árið 1938 höfðu fyrir djasstónlist, þ.e.a.s. eftir svona viðburð sé ekki lengur hægt að líta fram hjá list- forminu. Að mati Hajdu er verkið ennfremur manifestó myndasöguheimsins (að vísu bara hins enskumæl- andi) að því leytinu til að hér sé því blákalt haldið fram, bæði í inngangi ritstjóra sem og óbeint með sýnidæmunum, að „art-comics“, eða „lista- myndasögur“ séu komnar til að vera. Ég veit svo sem ekki hversu þjált þetta hugtak kann að reynast, „lista-myndasögur“, en það á ágætlega við ritstjórnarstefnu Brunettis. Hann leiðir saman þekkta höfunda sem náð hafa ákveðnum vinsældum utan myndasöguheimsins og njóta almennrar „bókmenntalegrar viðurkenn- ingar“ (t.d. Art Spiegelman, Robert Crumb, Har- vey Pekar, Hernandez-bræður, Chris Ware og Jason Lutes) og þá sem tilheyra frekar jaðar- og listakreðsum (Peter Bagge, Mark Beyer, Linda Barry, Chris Ware, Archer Prewitt, Debbie Drechsler, Daniel Clowes, Julie Doucet) en það sem þessir höfundar eiga þó allir sameiginlegt er að hafa upphaflega verið, og vera jafnvel ennþá, aðallega útgefnir af litlum og óháðum fyr- irtækjum á borð við Fantagraphics, Raw Books and Graphics, Kitchen Sink Press og Last Gasp. Það sem Brunetti skilur hins vegar alveg út- undan eru meginstraumshöfundar og ofurhetjur. Hér er ekkert eftir Alan Moore, Carl Barks eða frá Vertigo, svo tvö handahófskennd dæmi séu tekin. Þetta er að sjálfsögðu mjög pólitísk ákvörð- un sem einmitt býður upp á að vera lesin í sam- hengi við hugmynd Hajdus um að hér sé á ferðinni eins konar manifestó fyrir listræna stöðu mynda- sögunnar í samtímanum. En innan áðurnefnds ramma tekst Brunetti einmitt að skapa mikla fjölbreytni, lesendum er boðið upp á sjálfsævisögulegar myndasögur (Joe Matt, Julie Doucet), skrítlur og brandara (Jeffrey Brown, John Porcellino), grafalvarlegar og hræði- legar vangaveltur (Debbie Dreschler) og klassík í formi Charles Schultz en framarlega í bókinni er kafli honum til heiðurs. Annars er Brunetti ekki mjög umhugað um hefðina, lítið er um að litið sé um öxl og sögurnar eru ekki birtar í tímaröð, hér er sjónum beint að samtímanum og langstærstur hluti þeirra 70 listamanna sem birtast á síðum bókarinnar er enn starfandi og í fullu fjöri. Að þessu leytinu til er safnritið einmitt góður kostur fyrir þá sem vilja kynna sér það sem efst er á baugi í greininni þessa stundina, jafnvel uppgötva áhugaverða listamenn sem farið hefur hljótt um hingað til. En þetta er líka persónulegt verk. Val Brunett- is er eins og þegar hefur verið bent á huglægt og ekki laust við ákveðna tegund af fordómum. Þetta viðurkennir hann reyndar í innganginum þar sem útskýrir ritstjórnarstefnu sína einfaldlega á þann hátt að hér sé að finna sín uppáhaldsverk. En er bókin manifestó, yfirlýsing um að tími myndasög- unnar sé runninn upp? Að sjálfsögðu má halda því fram og enginn vafi leikur á því að ýmislegt er að breytast í samlífi formsins við önnur og löngum virtari listform. Hins vegar mætti kannski líka benda á það að ef þetta frábæra safn sýnir fram á eitthvað þá sé það að langvarandi deilum um stöðu myndasögunnar í stigveldi listanna ætti að vera löngu lokið. Ekki vegna þess að Yale gefur bókina út heldur vegna þess að enginn sem hana les mun fara á mis við þá staðreynd að sumt af því magnaðasta í nútímaskáldskap- og list hefur ein- mitt birst í þessu formi. Manifestó myndasögunnar » Að sjálfsögðu má halda því fram og enginn vafi leikur á því að ýmislegt er að breytast í samlífi formsins við önnur og löngum virtari listform. ERINDI Eftir Ólaf Guðstein Kristjánsson olafurgudsteinn@googlemail.com J ónas Hallgrímsson og Tómas Sæ- mundsson fá sér í tána og lenda í slagsmálum. Daginn eftir fær Jónas leynilegt verkefni sem felur í sér framtíð Íslands og fær vin sinn Tóm- as til að inna það af hendi með sér. Í framhaldinu kemst á laggirnar hópur þekktra ís- lenskra 19. aldar persóna: Jón Sigurðsson, Grím- ur Thomsen, Skáld-Rósa og Sveinbjörn Egilsson, sem með byssum og sverðum berjast Íslandi til heilla. Eitthvað á þessa leið gæti verið innihald nýj- ustu skáldsögu þýska rithöfundarins og Berl- ínarbúans Robert Löhr (1973) ef hann væri ís- lenskur. Umræddur Robert ætti að vera íslensku bókmenntaáhugafólki kunnur, þar sem nýverið kom út í íslenskri þýðingu Guðmundar Viðars Karlssonar fyrsta skáldsaga hans, Skáktyrkinn (Der Schachautomat), auk þess sem hann tók þátt á bókmenntahátíðinni. Skáktyrkinn er sögu- leg skáldsaga og byggist á sönnum atburðum. Hún segir frá austurrískum aðalsmanni er finnur upp skákvél, sem að vísu er stjórnað af skákfær- um dverg. Robert Löhr er tiltölulega nýr á skáldsagna- sviðinu. Hann hefir líka unnið fyrir sér sem blaðamaður, leikstjóri, leikari og handritshöf- undur fjölmargra kvikmynda, auk þess að stjórna brúðum í brúðleikhúsi. Í nýjustu skáldsögu sinni Das Erlkönig- Manöver (Álfakóngs-herbragðið), sem kom út núna í ágúst hjá Piper-forlaginu í München, er Löhr einnig á sögulegum slóðum. Enda er titill bókarinnar vísun í hið fræga ljóð Goethes frá 1782, der „Erlkönig“. Er það og viðeigandi þar sem Goethe skipar eina stærstu rullu bókarinnar. Bókin hefst á kraftmikinn hátt í febrúarmánuði 1805. Goethe og Schiller lenda í kráarslagsmálum við bændur í nágrenni Weimar þar sem Goethe fær vínflösku í höfuðið. Daginn eftir er Goethe kallaður á fund stórhertogans Carls Augusts von Sachsen-Weimar-Eisenach og beðinn um að taka sér á hendur mikla og leynilega hættuferð til að bjarga Louis Charles de Bourbon syni Louis XVI Frakklandskonungs, sem er í haldi Frakka í hinni hernumdu Mainz. Louis Charles átti að vísu að vera látinn fyrir tíu árum, en það ku ekki sann- leikanum samkvæmt. Ástæða ferðarinnar er að nota hinn tvítuga Louis Charles til að steypa Napóleon keisara af stóli og með því móti stoppa útrás hans og vernda þannig Weimar. Til liðs við sig fær Goethe vin sinn Friedrich Schiller og vís- indamanninn Alexander von Humboldt. Í Frank- furt am Main bætast svo tveir aðilar í hópinn: hin unga Bettine Brentano og Achin von Arnim. Síð- asti aðilinn til að bætast í hópinn er svo prúss- neski rithöfundurinn Heinrich von Kleist. Allir þessir aðilar skipa stóra rullu í þýskri menningarsögu. Á Goethe og Schiller þarf vart að minnast og Humboldt ætti að vera orðin kunnur af umfjöllun um bók Daniels Kehlmanns, Mæling heimsins. Hinir aðilarnir eru þekktir og mikils- metnir rithöfundar þýsku rómantíkurinnar. Lík- ast til hafa þeir aldrei áður verið settir í viðlíka samhengi og hér. En það er ekki nóg því, líkt og í Hringadróttinssögu, hefir hver aðili sitt svið sem gagnast hópnum. Goethe er foringinn og heilinn, Schiller er meistari lásbogans (nema hvað), Hum- boldt er öllum frönskum hnútum kunnugur auk þess að búa yfir mikilli ratvísi, Berntano gegnir svo lykilhlutverki við björgun Louis Charles með því að geta dulbúið sig sem fóstru hans, Arnim er kröftugur og sterkur og Kleist fær skotmaður. Hann kemst raunar í hópinn með því að bjarga honum úr ógöngum sem hann lendir í. En áður en Kleist verður meðlimur í hópnum hafði hann reynt að fá Goethe til að lesa handrit eftir sig og þar sem Goethe gerir það ekki strax ákveður hann að veita honum eftirför. Ýtir Kleist svo stöð- ugt á eftir Goethe að lesa handritið. Eins og gefur að skilja með klassíkera, róman- tíkera og sterka karaktera kraumar í tilfinninga- lífinu og árekstrar og ástríður eru óumflýj- anlegar. Þannig lenda Goethe og Berntano í ástarævintýri á meðan Arnim brennur af öfund (Arnim kvæntist síðar í raunveruleikanum Brent- ano), Humboldt og Kleist para sig einnig saman á meðan Schiller keppist við að ala Louis upp á öllu þýsku til að skapa álitlegan konung framtíð- arinnar. Líkt og gefur að skilja er kannski ekki svo mik- ið sögulegt við þessa sögulegu skáldsögu. Meg- inatburðarásin átti sér ekki stað í raunveruleik- anum og farið er ansi frjálslega með staðreyndir. Það er frekar að umgjörðin eigi við rök að styðj- ast auk þess sem karakterar sögunnar voru vissulega til. Einnig er að finna fjölmargar vís- anir sem lúta að tímabilinu ásamt samtímavís- unum og blöndun forma. Þannig má segja að sag- an taki mið af nokkrum formum; reyfaranum, klassíkinni og rómantíkinni (en málfarið er á köfl- um frekar háfleygt), þekkingarskáldsögunni og skálkasögunni, svo eitthvað sé nefnt. En að auki er einnig augljós áhrif frá kvikmyndum og sjón- varpsþáttum að finna. Löhr er nú einu sinni kvik- myndahandritshöfundur. Öllu þessu er blandað saman í virðingarlausan graut gagnvart þeim ímyndum sem fara af tímabilinu og þessum nafn- toguðu einstaklingum. Útkoman er hröð og spennandi atburðarás. En síðast en ekki síst er sagan þó fyndin og óútreikn- anleg. Og líkt og Kristján B. Jónasson benti á í síðustu Lesbók er farið að setja samasemmerki milli húmors og þýskra bókmennta nú til dags. Eitthvað sem áður var allt að því óhugsandi. Sömuleiðis er leikur og blöndun stíla eitthvað sem er innundir nú til dags í þýskum bók- menntum. Má í því samhengi benda á skáldsögu hins hálf íslenska Kristofs Magnússonar, Zu- hause (2005), sem er t.d. blanda af ástar-, fjöl- skyldu- og spennusögu. Einnig verður að minnast á áðurnefnda Mælingu heimsins, sem einnig er uppfull af húmor gagnvart þekktum þýskum íkonum og leikur sér með staðreyndir og skáld- skap. Alltént er Löhr hér búinn að skapa eitthvað sem kalla mætti sögulega ævintýraskáldsögu. Svo er það bara spurning hvenær Jónas tekur sér byssu í hönd. Söguleg ævintýraskáldsaga Nýverið kom út önnur skáldsaga þýska rithöf- undarins Robert Löhrs sem er gestur Bók- menntahátíðar í Reykjavík. Ber hún titilinn Das Erlkönig-Manöver og segir frá ótrúlegum æv- intýrum Goethes, Schillers og fleiri fyrirmenna í þýskri menningarsögu árið 1805. Á sögulegum slóðum Í nýjustu skáldsögu sinni Das Erlkönig-Manöver (Álfakóngs-herbragðið), sem kom út í ágúst hjá Piper-forlaginu í Münc- hen, er Löhr á sögulegum slóðum eins og í Skáktyrkjanum. TENGLAR ............................................................... www.piper-verlag.de www.robert-loehr.de

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.