Morgunblaðið - 15.09.2007, Page 16

16 LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
VLADÍMÍR V. Pútín Rússlands-
forseti segir að „óvissa“ verði ríkjandi
í rússneskum stjórnmálum á næstu
mánuðum og sú staða hentar honum
ágætlega; forsetinn mun að vísu láta
af embætti eftir kosningarnar í mars-
mánuði en fáir efast um að vilji hans
muni ná fram að ganga þegar að því
kemur að velja arftakann. Víktor A.
Zúbkov er að sönnu tæpast fallinn til
að fá blóð manna til renna hraðar en
óvænt upphafning hans í embætti
forsætisráðherra á miðvikudag er lík-
lega snjall pólitískur millileikur af
hálfu Pútíns í aðdraganda þing- og
forsetakosninga.
Vladímir Pútín var líkt og Zúbkov
lítt þekktur kerfiskarl er Borís N.
Jeltsín skipaði hann óvænt forsætis-
ráðherra í ágústmánuði árið 1999.
Jeltsín lýsti og beinlínis yfir því að
hann teldi Pútín hæfastan allra til að
taka síðar við forsetaembættinu. Og
sú varð raunin; 31. desember sama ár
sagði Jeltsín óvænt af sér, bað þjóð-
ina afsökunar á afglöpum sínum og
Pútín tók við sem starfandi forseti í
samræmi við stjórnarskrána.
Eru líkur á að sama rás atburða sé
nú í vændum? Er áætlun forsetans
hugsanlega sú að Zúbkov „gæti“
embættisins næstu fjögur árin til að
Pútín geti snúið aftur árið 2012?
Stjórnarskrá Rússlands kveður á um
að sami maður megi einungis gegna
embætti forseta tvö kjörtímabil í röð.
Viðkomandi getur á hinn bóginn orð-
ið forseti á ný þegar kjörtímabili eft-
irmannsins er lokið og jafnvel fyrr nái
arftakinn ekki að ljúka því. Zúbkov
myndi tæpast sækjast eftir endur-
kjöri.
Það kann að vera. Pútín sagði í gær
að Zúbkov hlyti að vera einn þeirra
sem kæmu til greina sem næsti for-
seti Rússlands. Þar færi enda stór-
menni. Forsetinn vísaði einnig til árs-
ins 2012 en kvað ekki tímabært að
íhuga endurkomu.
Stendur nærri Pútín
og KGB-kjarnanum
Zúbkov er vissulega gamall sam-
starfsmaður Pútíns og líkt og svo
margir ráðamenn í Rússlandi nú um
stundir tilheyrði hann sama valda-
kjarna og forsetinn í Sankti-Péturs-
borg á sinni tíð. Ekki er hins vegar
vitað til þess að kraftar hans hafi ver-
ið nýttir að nokkru marki innan ör-
yggislögreglunnar eða leyniþjónust-
unnar. Hafa ber og í huga að Zúbkov
verður 66 ára í dag, laugardag, sem
telst hár aldur í Rússlandi nú um
stundir. Forsætisráðherrann hefði
getað fyllt flokk eftirlaunaþega í
fyrra og hann hefur nú þegar lagt að
baki tíu ár umfram meðalævilengd
rússneskra karla.
Forsætisráðherrann nýi stendur
óneitanlega nærri gömlu KGB-for-
ingjunum, sem nú stjórna Rússlandi
og í störfum sínum, m.a. sem aðstoð-
arríkisskattstjóri og yfirmaður rann-
sóknardeildar fjársvika, hefur hann
átt samskipti við þá sem ábyrgir eru
fyrir ríkiskapítalismanum, sem inn-
leiddur hefur verið þar eystra. For-
sætisráðherrann hefur reynst öflug-
ur liðsmaður Pútíns forseta í baráttu
hans við „olígarkana“ svonefndu,
mennina, sem komust yfir þjóðarauð
Rússa í valdatíð Jeltsíns og gerðust
valdamiklir á flestum grunnsviðum
samfélagsins. Nú kann Zúbkov að
koma nærri baráttu hópanna, sem
mynda nýju valdastéttina, um að-
komu að stjórn risafyrirtækja og
náttúruauðlinda.
Zúbkov er því nátengdur valda-
kjarnanum í Rússlandi nú um stund-
ir, þeim Pútín forseta, Sergeij B. Ív-
anov, aðstoðarforsætisráðherra og
fyrrum foringja innan KGB, Níkolaj
P. Patrúsjev, núverandi yfirmanni ör-
yggislögreglunnar, FSB, sem leysti
KGB af hólmi, Víktor P. Ívanov, fyrr-
um KGB-foringja og Ígor Í. Setsín,
sem var á sínum tíma starfsmanna-
stjóri Pútíns er hann var aðstoðar-
borgarstjóri í Sankti Pétursborg,
sem þá nefndist Leníngrad. Tveir
þeir síðastnefndu hafa á síðustu árum
verið valdamiklir innan viðskiptalífs
og stjórnsýslu og sinnt mikilvægum
embættum innan Kremlarmúra. Hér
ræðir trúlega um fimm valdamestu
menn Rússlands nú um stundir og
allir koma þeir, líkt og Zúbkov for-
sætisráðherra, frá Sankti Péturs-
borg.
Afsögn Míkhaíls Y. Fradkovs for-
sætisráðherra á miðvikudag kom
ekki á óvart; líklegt þótti að Pútín for-
seti myndi gera breytingar á stjórn-
inni í aðdraganda þingkosninganna í
desember. Um leið var það hald
margra að skýrast myndi hver eft-
irmaðurinn yrði. Ógerlegt er að segja
um hvort sú hefur orðið raunin.
Hugsun forsetans er á hinn bóginn
ekki sú, að slík breyting sé nauðsyn-
leg til að tryggja völd og stöðugleika.
Engar líkur eru á öðru en valdaflokk-
urinn „Sameinað Rússland“ sigri með
miklum yfirburðum. Stjórnarand-
staðan í Rússlandi lýtur ýmist fjar-
stýringu ráðamanna eða saman-
stendur af jaðarhópum.
Höfundur og leikstjóri
Líklegra er því að Rússlandsforseti
vilji með skipun Zúbkovs tryggja að
forsætisráðherrann þvælist ekki fyrir
honum er hann skipuleggur valda-
skiptin og velur eftirmann sinn á
næstu mánuðum. Ákvörðunin kann
einnig að tengjast baráttu um völdin
á sviði viðskipta og auðlindastjórnun-
ar, sem virðist vera að færast í
aukana.
Um leið telur Pútín mikilvægt að
sýna fram á að hann hafi öll ráð valda-
stéttarinnar í hendi sér og hyggist
ekki gefa þau eftir þótt senn komi að
því að hann láti af embætti í samræmi
við stjórnarskrána. Jafnframt ýtir
forsetinn enn frekar undir baráttu
þeirra sem líklegastir hafa þótt til að
leysa hann af hólmi og minnir á
hversu háðir þeir eru vilja hans á
sama tíma og skipun Zúbkovs tryggir
að „valdajafnvægið“ helst óbreytt.
Þar ræðir um þá Sergeij Ívanov og
Dmítríj A. Medvedev, sem einnig
sinnir embætti aðstoðarforsætisráð-
herra. Víktor Zúbkov kvaðst að vísu á
fimmtudag ekki útiloka að hann gæfi
kost á sér í forsetakosningunum. Sú
yfirlýsing og ummæli Pútíns í gær er
ekki fallin til að einfalda stöðumatið.
Skipun Zúbkovs er snjall millileik-
ur. Með því að auka enn á óvissuna
um eftirmann sinn hefur Pútín forseti
undirstrikað algjöra sérstöðu sína í
rússneskum stjórnmálum. Hann er
höfundur og leikstjóri leikritsins, sem
sett hefur verið upp í Moskvu og ólík-
legt er að forsetakosningarnar í
marsmánuði reynist lokaatriðið.
Óvæntur millileikur í Moskvu
Með því að skipa Víktor A. Zúbkov, lítt þekktan en tryggan bandamann sinn, forsætisráðherra hefur
Vladímír V. Pútín forseti undirstrikað völd sín og algjöra sérstöðu í rússneskum stjórnmálum
Í HNOTSKURN
»Víktor Zúbkov fæddist 15.september 1941 í þorpi
einu í Sverdlovsk í Úral-
fjöllum.
Hann lauk hagfræðinámi frá
Landbúnaðarstofnun Len-
íngrad-borgar árið 1965. Frá
1967 til 1985 vann hann á sam-
yrkjubúum, m.a. sem forstjóri,
í nágrenni Leníngrad (Sankti
Pétursborg).
»Hann var aðstoðarmaðurVladímírs Pútíns í borg-
inni frá 1991 til 1993. Þá hóf
hann störf á vettvangi skatt-
rannsókna og frá 2001 hefur
hann verið yfirmaður rann-
sóknardeildar fjársvika og
peningaþvættis.
Reuters
Valdatafl Viktor Zúbkov ræðir við fréttamenn á fimmtudag. Athygli vöktu
þau ummæli hans að hann kynni að sækjast eftir forsetaembættinu.
GESTIR í Bandaríska náttúru-
gripasafninu í New York þreifa hér
á Willamette-loftsteininum en talið
er að hann hafi fallið til jarðar fyrir
10.000 árum. Um hundruð ára hef-
ur hann verið heilagur í augum ind-
íánaættflokka og hafa talsmenn
þeirra mótmælt því harðlega, að til
stendur að selja brot úr steininum á
uppboði.
„Það hryggir okkur ákaflega að
brot úr þessum steini, sem hefur
svo lengi haft mikla menningarlega
og trúarlega þýðingu fyrir okkur,
skuli vera sett á uppboð eins og
eitthvert kram,“ sagði Siobahn
Taylor, talsmaður Sambands ind-
íánaættbálka í Oregon.
Loftsteinninn fannst í Willa-
mette-dal í Oregon árið 1902 en tal-
ið er að hann hafi upphaflega kom-
ið til jarðar í Kanada en borist
suður á bóginn á síðasta jök-
ulskeiði. Er hann sá stærsti sem
fundist hefur í Bandaríkjunum og
sá sjötti stærsti í heimi. Vegur hann
14 tonn og er aðallega úr járni,
rúmlega 90%, og nikkel. Í honum er
einnig að finna örlítið magn af kób-
alti og fosfór.
Loftsteinninn er mjög tærður eða
holóttur og er það rakið til þess að
hann kom inn í andrúmsloft jarðar
á miklum hraða og einnig til mik-
illar tæringar eftir að hann kom til
jarðar.
AP
Mótmæla loftsteinsuppboði
Washington. AP, AFP. | George W.
Bush, forseti Bandaríkjanna, til-
kynnti í fyrrakvöld, að rúmlega
21.000 bandarísk-
ir hermenn yrðu
kallaðir heim frá
Írak fyrir mitt
næsta ár. Hann
útilokaði hins
vegar allsherjar-
brottflutning og
sagði, að einhver
bandarískur liðs-
afli yrði í Írak
„um ókomin ár“.
„Vegna þess hve vel hefur gengið í
Írak er nú unnt að fækka í herlið-
inu,“ sagði Bush í sjónvarpsávarpi.
„Eftir því sem betur gengur, þeim
mun fleiri verða kallaðir heim.“
Kvaðst Bush hafa fallist á þá til-
lögu Davids Petraeus hershöfðingja
og yfirmanns bandaríska heraflans í
Írak, að 5.700 hermenn yrðu fluttir
heim fyrir jól og 21.500 fyrir mitt
næsta ár. Yrðu þá eftir um 130.000
hermenn eða sá fjöldi, sem þar var
áður en Bush ákvað að fjölga í her-
aflanum.
Mikill meirihluti Bandaríkja-
manna er ósammála þessu mati
Bush á stöðunni í Írak að því er fram
kemur í skoðanakönnunum og demó-
kratar krefjast þess, að nú þegar
verði hafist handa við raunverulegan
brottflutning bandarísks hers frá
landinu. Hillary Clinton öldunga-
deildarþingmaður, sem nú fer
fremst þeirra, sem keppa eftir því að
verða forsetaefni demókrata, ítrek-
aði þessa kröfu í gær og Joe Biden,
sem einnig sækist eftir útnefningu,
tók mjög djúpt í árinni er hann sagði,
að ræða Bush hefði í senn verið
furðuleg og skammarleg. Leiðtogar
repúblikana vörðu hins vegar
ákvörðun Bush og sögðu skyndileg-
an brottflutning jafngilda uppgjöf.
Morðið á Abu Reesha áfall
fyrir Bandaríkjamenn
Í ræðu sinni nefndi Bush aðeins í
framhjáhlaupi morðið á Sattar Abu
Reesha, einum helsta leiðtoga
súnníta, fyrir nokkrum dögum, en
hann hafði samstarf við Bandaríkja-
menn í baráttunni gegn al-Qaeda í
Anbar-héraði. Talið er líklegt, að
hryðjuverkasamtökin beri ábyrgð á
dauða hans, en við útför hans í gær
hétu þúsundir manna því að hefna
hans grimmilega.
„Enginn er guð nema Allah og al-
Qaeda er óvinur hans,“ hrópaði fólk-
ið en leiðtogi stærsta flokks súnníta
á þingi, Sheikh Khalaf al-Alyan,
kvaðst telja, að ríkisstjórn Íraks
undir forystu sjíta hefði átt einhvern
þátt í morðinu. Nuri al-Maliki, for-
sætisráðherra Íraks, fordæmdi
morðið mjög harðlega.
Morðið á Abu Reesha er áfall fyrir
Bandaríkjamenn en í Anbar-héraði
hefur þeim gengið einna best að
koma á nokkurn veginn eðlilegu
ástandi.
Fækkað nokkuð
í herliðinu í Írak
Bush segir að eitthvert bandarískt
herlið verði í Írak „um ókomin ár“
George W. Bush