Morgunblaðið - 15.09.2007, Síða 32

32 LAUGARDAGUR 15. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HUGSUN og orð eru til alls fyrst.
Sigurður Þórarinsson jarðfræðingur
var um margt á undan sinni samtíð. Í
erindi 1949 hóf hann á loft merki nú-
tímalegrar náttúruverndar og sjö ár-
um síðar voru samþykkt fyrstu lögin
hérlendis um náttúruvernd. Í Nátt-
úruverndarráði lagði Sigurður hinn 8.
nóvember 1960 fram tillögu um stofn-
un þjóðgarðs í Skaftafelli og sam-
þykkti ráðið hana á fundi sínum 22.
febrúar 1961. Á ferðum sínum hafði
Sigurður kynnst Skafta-
fellsbændum og átti
bréfaskipti við Ragnar
bónda Stefánsson, en
Ragnar og Jón bróðir
hans voru eigendur
Skaftafells. Samn-
ingaumleitanir um kaup
á jörðinni undir þjóð-
garð og fjáröflun í því
skyni tóku nokkur ár en
15. september 1967 var
stofnun þjóðgarðsins
innsigluð með reglugerð
og formlegri athöfn und-
ir Skaftafellsbrekkum.
Framsýni Ragnars
Stefánssonar
Ragnar í Skaftafelli var um margt
óvenjulegur maður, atorkusamur
bóndi, greindur og tilfinninganæmur.
Saga Skaftafells rann um æðar hans
og minningin um forfeður sem þar
höfðu búið um aldir mann fram af
manni. Honum stóð engan veginn á
sama um það hvað um jörðina yrði
eftir sinn dag. Einnig Skógrækt rík-
isins hafði hug á að eignast Skaftafell
en afstaða Ragnars réð úrslitum um
hver hlaut hnossið. Það var heilla-
drjúg ákvörðun sem bar framsýni
Ragnars gott vitni. Fyrstu árin eftir
þjóðgarðsstofnun urðu litlar breyt-
ingar á aðstæðum Skaftafellsbænda
sem fengið höfðu lífstíðarábúð á jörð-
inni með kaupsamningi. Vötnin á
Skeiðarársandi voru þá enn óbrúuð
og ekki margir sem lögðu leið sína í
Skaftafell miðað við það sem síðar
varð. Með nýjum náttúruvernd-
arlögum 1971 breyttust aðstæður og
við tók Náttúruverndarráð undir for-
ystu Eysteins Jónssonar. Fjölmörg
verkefni knúðu á en Skaftafells-
þjóðgarður í aðdraganda hringvegar
var efst á blaði.
Ákvörðunin um gönguland
Náttúruverndarráð heimsótti
Skaftafell í fyrsta sinn sumarið 1972
og hélt fundi með heimafólki. Sett var
á fót Skaftafellsnefnd og kom það í
minn hlut að leiða störf hennar næstu
sex árin. Skipulag þjóð-
garðsins var þá ómótað
að öðru leyti en því að
hugmynd lá fyrir um
þjónustumiðstöð aust-
an undir Skaftafells-
heiði. Stefnumarkandi
ákvarðanir voru brátt
teknar um aðgengi og
aðstöðu ferðafólks og
umferðaræðar um
þjóðgarðinn. Veiga-
mest var sú niðurstaða
að engir akvegir skyldu
lagðir um þjóðgarðs-
landið heldur þróaðar gönguleiðir út
frá þjónustumiðstöð á sandinum.
Skaftafellsþjóðgarður skyldi verða
friðsælt svæði þar sem menn þyrftu
að leggja land undir fót til nátt-
úruskoðunar. Snyrtiaðstaða í þjón-
ustumiðstöð komst í gagnið fyrir
brúavígslu sumarið 1974 en Ragnar
lagði þá til tún sín í Freysnesi undir
tjöldun á meðan gróður styrktist á
tjaldsvæði þjóðgarðsins.
Aðlögun búhátta að þjóðgarði
Samkomulag tókst við bændurna í
Skaftafelli um æskilegar búhátta-
breytingar vegna þjóðgarðsins. Fól
það m.a. í sér fækkun sauðfjár og tak-
mörkun á beit en á móti kom þátttaka
þeirra í störfum á vegum þjóðgarðs-
ins. Ragnar var frá upphafi þjóð-
garðsvörður en án teljandi þóknunar
en tók nú fullan þátt í stjórnun þjóð-
garðsins samkvæmt erindisbréfi og
Jakob Guðlaugsson bóndi í Bölta varð
brátt fastur starfsmaður. Þessar rót-
tæku breytingar gengu vel fyrir sig
og aðdáunarvert var hve ríkan skiln-
ing bændurnir ásamt fjölskyldum
sýndu nýjum viðhorfum. Ég átti
ótaldar ferðir í Skaftafell á þessum
árum og naut gestrisni Laufeyjar og
Ragnars í Hæðum og síðar í Freys-
nesi eftir að þau tóku sína stóru
ákvörðun um að byggja þar upp frá
grunni. Síðasta stóra ákvörðunin sem
tekin var áður en ég lét af störfum í
Náttúruverndarráði 1978 var að
ganga frá friðun þjóðgarðslandsins
fyrir beit í skjóli girðingar. Það var
eðlilega mótdrægt bændum í ná-
grenninu sem töldu þröngt fyrir í sín-
um högum en samkomulag varð um
legu girðingar vestan Hafrafells.
Tekist í hendur yfir jökul
Við lok áttunda áratugarins var lit-
ið til þjóðgarðsins í Skaftafelli sem
fyrirmyndar um þróun náttúruvernd-
arsvæða og aðbúnað að útivistarfólki
án þess einhverju lokamarki væri þó
náð. Þörf á hliðstæðu átaki blasti víða
við en fjárveitingar jukust ekki að
sama skapi. Kom það m.a. niður á
þjóðgarðinum í Skaftafelli um árabil
þannig að ekki tókst að sinna þar því
forystuhlutverki sem metnaður og
vilji þjóðgarðsvarða stóð til. Það hef-
ur hins vegar verið ánægjulegt að
fylgjast með auknum krafti og marg-
háttuðum endurbótum í starfsemi
þjóðgarðsins hin síðustu ár og hvern-
ig sambúðin við nágranna í Öræfa-
sveit og langt út fyrir hana hefur
styrkst öllum til hagsbóta.
Metnaðarfullar ákvarðanir hafa
verið teknar um Vatnajökulsþjóðgarð
og í þróun þess máls hefur Skafta-
fellsþjóðgarður verið kjölfestan. Afar
miklu skiptir að reynslan frá Skafta-
felli nýtist eftirleiðis í því stóra verk-
efni. Máldagar herma að samskipti
hafi forðum tíð verið milli Skaftafells
og Möðrudals báðum í hag. Nú reynir
á að byggja á þeim forna grunni eftir
að ákveðið hefur verið að takast í
hendur um þjóðgarð yfir og umhverf-
is Vatnajökul og allt norður í Öx-
arfjörð.
Fánaberinn í
Skaftafelli fertugur
Hjörleifur Guttormsson skrifar
um þjóðgarðinn í Skaftafelli
» Við lok áttunda ára-tugarins var litið til
þjóðgarðsins í Skafta-
felli sem fyrirmyndar
um þróun náttúruvernd-
arsvæða og aðbúnað að
útivistarfólki.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Náttúruverndarráð og fylgdarlið á Sjónarskeri í Skaftafelli 2. ágúst 1972.
Kristínartindar í baksýn.
LEIKSKÓLAR í Reykjavík eru
eftirsóttir af foreldrum fyrir börn
sín. Þar fer fram menntun í gegn-
um leik, börn eru vistuð í öruggu
umhverfi, fá umhyggju og hollan
mat. Þeir eru eftirsóttir vegna
gæðastarfs og skipu-
lags og undanfarin ár
hefur hver og einn
leikskóli styrkt sér-
stöðu sína. Sextán
sjálfstætt reknir skól-
ar og dagforeldrakerfi
er einnig rekið sam-
hliða borgarrekna
kerfinu af miklum
metnaði. Reykjavík-
urborg borgar nú jafn-
mikið með barni óháð
rekstrarformi og for-
eldrar hafa val um
hvaða skóla þeir velja
fyrir börnin sín.
Foreldrar og konur
sem vinnuafl
Leikskólarnir eru ekki síst mik-
ilvægir til að tryggja það mik-
ilvæga vinnuafl sem foreldrar, og
konur þá sérstaklega eru. Þegar
grunnþjónusta brestur fer mikill
tími og álag í að raða niður pössun
fyrir börn, taka þau með í vinnu
eða taka frí til að mæta kröfum at-
vinnurekandans. Foreldrar sem
eru efnaðri hafa sumir hverjir
leyst þennan viðvarandi vanda
með því að ráða sér starfsmann
inn á heimilið. Aðrir redda hverj-
um degi fyrir sig og bæta þannig
á álagið sem er til staðar við að
púsla flókinni fjölskyldudagskrá
saman. Konur, sem eru að jafnaði
líklegri til að vera í hlutastarfi til
að mæta þörfum heimilisins, eru
því enn líklegri til að draga úr at-
vinnuþátttöku sinni þegar ekki
býðst þjónusta. Að
sama skapi er trygg
og góð þjónusta fyrir
yngstu börnin for-
senda atvinnuþátt-
töku kvenna. Þetta
sést glögglega á
meðfylgjandi mynd
sem sýnir aukningu
atvinnuþátttöku sam-
hliða fjölgun vist-
unarstunda barna í
leikskólum Reykja-
víkur frá 1992.
Þurfum að horfa á nýjar
lausnir
Undanfarin ár hefur verið við-
varandi vandi að manna leikskóla
og ekki sér fyrir að þessi vandi
hverfi. Uppbygging þjónustu hef-
ur verið gríðarlega hröð, leik-
skólakennurum fjölgar ekki nægi-
lega hratt, mikill skortur hefur
verið á starfsfólki í landinu og
launakjör starfsmanna ekki haldið
í við launaskrið. Þetta og fleiri
ástæður hafa haft þau áhrif að
undanfarin 4 til 5 ár hefur vantað
starfsfólk á leikskóla borgarinnar
og foreldrar þurft að búast við eða
lifa með skerðingu á þjónustu. Í
svona viðvarandi stöðu er komið
að því að velta verður fyrir sér
nýjum leiðum og hugsa út fyrir
hinn hefðbundna ramma. Fjöl-
margt nýtt hefur verið reynt á
þessu ári til að fá fólk til starfa
hjá Leikskólum Reykjavíkur en
vandinn er enn til staðar. Huga
þarf að fleiri möguleikum í stöð-
unni og ýta undir einstaklings-
framtakið og fleiri tegundir þjón-
ustu. Sjálfstætt reknir skólar hafa
meiri sveigjanleika og eru í minni
mönnunarvanda í Reykjavík. Er-
lendis er vel þekkt að leikskólar
séu reknir af fyrirtækjum, fé-
lagasamtökum og einstaklingum
fyrir borgarsjóði. Félagasamtök,
jafnvel íþróttalið, hafa tekið að sér
að reka leikskóla með góðum ár-
angri. Í Stokkhólmi er helmingur
leikskóla einkarekinn og oft af
leikskólastjórum sem voru áður í
starfi hjá borginni. Með því hafa
fleiri konur tekið þátt í sjálf-
stæðum rekstri og geta haft bein
áhrif á umhverfi sitt og starfs-
menn sína. Fyrirtæki geta séð sér
hag í að bjóða þjónustu fyrir
yngstu börn starfsmanna sinna og
foreldrar gætu séð kost í því að
vera meira með börnum sínum,
jafnvel í hádeginu eða í langa bíl-
túrnum heim á leið eftir vinnu.
Þorum að horfa á nýjar lausnir,
lausnir sem geta mætt þörfum
barna, foreldra og fyrirtækja.
Nýjar víddir
Þorbjörg Helga Vigfús-
dóttir skrifar um dagvist
barna í Reykjavík
»Reykjavíkurborgborgar nú jafnmikið
með barni óháð rekstr-
arformi og foreldrar
hafa val um hvaða skóla
þeir velja fyrir börnin
sín.
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Ár Fj. starfsmanna Fj. stöðugilda* Fj. dvalarstunda Fj. barna
Atv.þátttaka
kvenna
1992 1220 875 23.543 4.041 36600
1993 1300 960 26.329 4.558 38300
1994 1490 1070 28.925 4.910 39200
1995 1427 1058 31.219 5.035 41400
1996 1552 1116 34.123 5.312 40600
1997 1665 1188 37.442 5.546 39900
1998 1700 1270 38.704 5.507 42100
1999 1750 1270 39.298 5.481 45100
2000 1760 1286 40.600 5.592 45900
2001 1740 1419 42.500 5.733 47300
2002 1786 1458 43.800 5.723 45500
2003 1810 1517 45.600 5.757 48500
2004 1738 1505 46.600 5.805 48800
2005 1750 1.500 47.325 5.815 50000
2006 1694 1.510 47.832 5.825 51400
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAÐ er helvíti hart að þurfa að
skrifa bréf alla leið til helvítis út af
þessu máli til þess að opna augu
mennskra manna fyrir hrekk þínum
í mannheimum. Þessi leikur þinn
með Innheimtustofnun er alveg djöf-
ullega klár. Flott að sjá hvernig þín-
ir menn hjá Sambandi íslenskra
sveitarfélaga þvo hendur sínar af
ábyrgð á málinu, þeir lesa ekki einu
sinni ársskýrslurnar en eru þó
skráðir eigendur fyrirtækisins. Það
er enn betra að sjá og upplifa hvern-
ig hin íslenska Jóhanna af Örk í
ráðuneytinu, kastar þessu máli frá
Pontíusi Pílatusi til Heródesar og
hefur ekki hugmynd um, hvað er að
gerast hjá Söfnunarsjóði sveitarfé-
laga sem hún þó ber fulla ábyrgð á.
Ég fékk himnasendingu frá henni
Jóhönnu ráðherra í formi ársskýrslu
Innheimtustofnunar sveitarfélaga
og er innihaldið kolbikasvart, þvílík
blekkingarkúnst. Það er eins og
djöfullinn sjálfur hafi komist í bók-
haldið hjá þessu sameignarfyrirtæki
fólksins í landinu. Tekjur hærri en
gjöld öll árin, stórgróði í þessari
blóðsugustarfsemi á barnakörlum
sem þeir reka í þínu nafni, kölski. Að
sjá hvernig þeir plata peninga út úr
Söfnunarsjóði sveitarfélaga í mis-
skilningi laganna. Þetta eru hundruð
milljóna á ári, reyndar er þetta
hugsað fyrir taprekstur, en hvað
með það. Já, þeir þurfa að vera and-
skoti klárir þínir menn hjá Inn-
heimtustofnun til að þetta gangi upp
til framtíðar. Heyrðu, kölski, getur
þú ekki dregið aðeins úr mann-
vonskunni í garð íslenskra barna-
karla sem giftast í annað og þriðja
sinn. Það er alveg óþarfi að þurrka
upp öll laun nýju eiginkonunnar
númer þrjú, út af þessu máli og þú
þarft ekki að láta þína menn selja of-
an af þeim húsið á uppboði, en einu
sinni, út af þessari smádrátt-
arvaxtakröfu upp á nokkrar millj-
ónir. Það er helvíti hart ef hann þarf
að drepa sig út af þessu máli og það
frá fimm börnum og tveimur fóst-
urbörnum sem hann elskar. Í djöf-
ulsins nafni, kölski, reyndu að
hindra það, þú tapar mestu í drátt-
arvöxtum. Þessi helvítis lög sem þú
samdir fyrir Innheimtustofnun eru
ljóta klúðrið fyrir mannréttindi
karla á Íslandi. Ertu búinn að taka
öll völd á Alþingi líka, er ekkert heil-
agt lengur? Töff hvernig þú leikur
þér að umboðsmanni Alþingis, hann
fattar ekki neitt, sér ekki einu sinni
mannréttindabrotin á íslenskum
barnakörlum. Þessir þingmenn þínir
á Alþingi og sveitarstjórnarmenn
virðast ekki kunna að lesa út úr árs-
skýrslum Innheimtustofnunar, eins
og hún er annars einföld, tekjur og
gjöld á rekstrarskýrslu, síðan eignir
og skuldir á efnahagsreikningi.
Þetta er svo einfalt og augljóst. Þínir
menn eignfæra á efnahagsreikningi,
„ meðlagskröfur til innheimtu“, Jes-
ús minn, hvernig er þetta hægt?
Þetta er bara blóðpeningapottur upp
á tæpar 11.000 þúsund milljónir sem
Tryggingastofnun á, á móti skuld við
Tryggingastofnun upp á 70 millj-
ónir. Hvaða töfraduft nota þeir eig-
inlega? Þessi löggilti endurskoðandi
kann laglega að plata augað og op-
inbera starfsmenn hjá ríki og sveit-
arfélögum og fólkið í landinu. Er það
rétt, kölski, ertu kannski líka búinn
að ná þeim á þitt vald, sveiattan. Að
lokum ætla ég að skrifa hérna hjá
mér peningaþjófnaðinn úr Söfn-
unarsjóði sveitarfélaga, fjandinn
þetta eru bara skitnar 10.000 þús-
und og átta hundruð milljónir, sem
þínir menn hafa stolið. Er þetta
þarna hjá þér í helvíti?
Þinn óvinur hér á jörðu,
einn af sonum Guðs.
GUÐBRANDUR JÓNSSON,
musterisriddari/Knight templars,
Logafold 90, 112 Reykjavík.
Grein skrifuð í tilefni útkomu ársskýrslu
Innheimtustofnunar sveitarfélaga fyrir
árið 2006 sem er dagsett og undirrituð af
stjórn hinn 25. júní 2007.
Bréf til kölska
Frá Guðbrandi Jónssyni