Morgunblaðið - 02.04.2008, Page 16

Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„HANN var langalangalangalangafi
minn,“ segir Rüdiger Seidenfaden
sjóntækjafræðingur hlæjandi og
undrandi, þegar blaðamaður gengur
inn í verslun hans og konu hans á
Laugaveginum, Gleraugnamiðstöð-
ina, og ber upp þá spurningu hvern-
ig hann hafi verið tengdur tónskáld-
inu Louis Spohr. Það var Einar
Jóhannesson klarinettuleikari sem
vísaði blaðamanni á þennan merka
skyldleika tónskáldsins og sjón-
tækjafræðingsins, en Rüdiger er vel
kunnur verslunarmaður á Lauga-
veginum og búinn að búa hér í 28 ár.
Louis Spohr var samtímamaður
Beethovens, eilítið yngri, en var um
sína daga jafnvel vinsælli en stóra
Béið. Hann var tónskáld, en líka
hljómsveitarstjóri og ekki síst
feiknagóður fiðluleikari.
Barn utan hjónabands
„Ég heiti Rüdiger Seidenfaden og
fæddist í Hannover, sonur Klaus
Seidenfaden. Móðir hans, amma
mín, hét Franziska Müller og var
fædd í Braunschweig eins og Spohr.
Frá henni liggur ættin í kvenlegg
gegnum Jóhönnu Henriettu Spohr
til Louis Spohr,“ segir Rüdiger, sem
hafði ekki hugmynd um þessi
tengsl, fyrr en eftir að hann var orð-
inn fullorðinn og fluttur til Íslands.
Hugsanlegt er að Jóhanna Henrí-
etta Spohr hafi verið dóttir tón-
skáldsins. Rüdiger segir að erfitt
hafi verið að átta sig á þessu vegna
nafnahefðarinnar og vegna þess að
eftirnöfnin passi ekki fullkomlega
miðað við hefðina. „Ég vissi ekkert
um þetta fyrr en ég fékk pappíra í
hendur sem pabbi hafði skrifað eftir
stríð. Ættfræðiþekkingin úti er ekk-
ert lík því sem hér er því þar mátti
ekki skrifa ættartölur eftir stríðið.
Ég vissi að langafi minn í Brúnsvík
hafði verið bruggmeistari. Ég vissi
líka að móðir langömmu minnar
hafði fæðst framhjá hjónabandi, og
þess vegna er er erfitt að finna ná-
kvæmlega út úr þessu. Þetta þótti
mikil skömm á sínum tíma.“
Heiðursgestir á Kristalnum
Rüdiger, konu hans og börnum
hefur verið boðið að vera heið-
ursgestir á tónleikum í Kristalsröð
Sinfóníuhljómsveitar Íslands í Þjóð-
menningarhúsinu á laugardaginn kl.
17, en það er afmælisdagur langa-
langalangalangafa hans – tónskálds-
ins sem hér um ræðir, Louis
Spohrs. Tónleikarnir bera yfir-
skriftina: „Endurvakinn meistari“
og þar leika átta hljóðfæraleikarar
úr Sinfóníuhljómsveitinni Oktett
fyrir fiðlu, tvær víólur, selló, kontra-
bassa, klarínettu og tvö horn. Í frétt
frá hljómsveitinni segir, að Louis
Spohr hafi sameinað klassíska form-
hugsun og rómantíska ástríðu í tón-
list sinni.
„Þegar Einar kom og við fórum
að tala um þetta, vissi ég bara að
Spohr hafði verið tónlistarmaður, en
vissi ekki hversu frægur hann hafði
verið. Einar sagði mér frá því. Ég
fór í plötubúðina Japís til að gá að
diskum, fann fimm diska frá Nax-
osútgáfunni og keypti þá alla. Ég
hafði enga hugmynd. En þegar ég
var búinn að hlusta heyrði ég að
þetta var rosalega fín tónlist. Louis
Spohr hafði bara gleymst.“
Og jú, það kann að vera rétt að
um tíma hafi Louis Spohr gleymst,
en útlit er fyrir að það muni breyt-
ast, því áhugi á útgáfu á verkum
hans virðist vera talsverður. Saga
Spohrs er merk að mörgu leyti og
eitt af því sem Rüdiger Seidenfaden
hefur kynnt sér um forföðurinn er
það, að hann átti stóran þátt í vin-
sældum Wagners, með því að taka
óperur hans til flutnings í Semper-
óperunni í Dresden. „Þannig komst
Wagner til álita í Þýskalandi. Carl
Maria von Weber var líka góður
vinur hans. Og svo var hann bara
átján ára, þegar kjörfurstinn í
Brúnsvík tók hann með sér í ferð til
Rússlands. Hann þurfti auðvitað að
hafa eitthvað með til að monta sig
af, og það var fiðlusnillingurinn
Louis Spohr.“
Þýska tónskáldið Louis Spohr á niðja á Íslandi, Kristall Sinfóníunnar helgaður honum
Hafði ekki hugmynd um tengslin
Rüdiger Seidenfaden „Ættfræðiþekkingin úti er ekkert lík því sem hér er
því þar mátti ekki skrifa ættartölur eftir stríðið.“
Louis Spohr Á niðja á Íslandi.
16 MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
SJÓÐUR Egils Skallagríms-
sonar er styrktarsjóður í Bret-
landi í vörslu sendiráðs Ís-
lands. Tilgangur sjóðsins er að
efla íslenska menningu og listir
á Bretlandseyjum en í því
skyni veitir hann fjárstyrki.
Styrkveiting fer fram tvisvar
á ári, í maí og nóvember.
Styrkir eru almennt veittir á
grundvelli listræns gildis og
með hliðsjón af fjárþörf. Um-
sóknir þurfa að berast sendiráðinu fyrir 1. maí eða
1. nóvember. Umsóknareyðublöð og nánari upp-
lýsingar eru á vef sendiráðsins (http://www.ice-
land.org/uk) undir liðnum menningarmál.
Menning
Egill opnar silfur-
punginn á Englandi
Konunglegur
varðmaður.
Á ALÞJÓÐLEGA
barnabókadaeginum,
í dag, verður barna-
bókadagskrá í
Kringlunni dagana
2.- 5. apríl. Tilgang-
urinn er að vekja at-
hygli á góðum barna-
bókum og mikilvægi lesturs sem og þjónustu
þeirri sem börnum stendur til boða á bókasöfnum.
Sögubíllinn Æringi verður við austurinngang. Á 2.
hæð undir Stjörnutorgi verða sýndar mynd-
skreytingar úr bókum handhafa Sögusteins 2008,
barnabókaverðlauna IBBY á Íslandi og Glitnis.
Ratleikur verður í Kringlusafni og í bókaversl-
unum Eymundsson. Allir velkomnir.
Bókmenntir
Sögustundir og rat-
leikur í Kringlunni
Sögubíllinn Æringi.
JOHN Lindow prófessor flytur
á morgun erindið „Skáru á
skíði: Völuspá 20 og örlaga-
nornirnar.“ Lindow er prófess-
or við Skandinavíu-deildina í
Berkley háskóla.
Lindow mun fjalla um 20. er-
indi í Völuspá, þar sem kemur
fram að örlaganornirnar
„skáru á skíði.“ Lindow hyggst
leita svara við því hvers konar
skurð var um að ræða, í hvað var skorið og hvar
skurðirnir voru staðsettir.
Fyrirlesturinn hefst klukkan 17:15 á morgun í
stofu 201 í Árnagarði. Allir eru velkomnir á fyr-
irlesturinn sem verður fluttur á ensku.
Fræði
Skurðir örlaga-
nornanna
John Lindow
TILKYNNT var um tilnefningar til
Orwell-verðlaunanna í gær og það
vekur athygli hversu sundurleitir
höfundar keppa um verðlaunin
þetta árið.
Orwell-verðlaunin eru nefnd eft-
ir rithöfundinum George Orwell og
eru veitt rithöfundum og blaða-
mönnum sem þykja skara fram úr í
pólitískum skrifum fyrir almenn-
ing. Af þeim sem eru tilnefnd eru
má nefna William Hague, Nick
Cohen og Marina Lewycka.
Breski íhaldsmaðurinn William
Hague er tilnefndur fyrir bók um
ævi Williams Wilberforce sem kom
út í fyrra á 100 ára afmæli laga sem
bönnuðu þrælaverslun í breska
heimsveldinu sem Wilberforce
beitti sér fyrir. Blaðamaðurinn
Nick Cohen tilheyrir hinum væng
breskra stjórnmála en er tilnefndur
fyrir pistla í New Statesman og Ob-
server þar sem hann gagnrýnir
harðlega vinstrisinnaða landa sína
og forystumenn verkamanna-
flokksins fyrir miðjumoð. Marina
Lewycka er tilnefnd fyrir vinsæla
skáldsögu sína Tveir húsvagnar
þar sem nútímaþrælahaldi er lýst
og fylgst með örlögum ólöglegra
innflytjenda á Bretlandi.
Tilnefningar
til Orwell-
verðlauna
Vinsæl Lewycka er höfundur bók-
arinnar Tveir húsvagnar.
IRCAM, hin þekkta tölvutónlist-
armiðstöð og frumkvöðlasetur í
París opnar útibú á Englandi. Ís-
lensk tónskáld hafa heimsótt tölvu-
ver IRCAM og samið þar tónlist,
þeirra á meðal. Þorsteinn Hauks-
son og Haukur Tómasson.
Á sjöunda og áttunda áratug síð-
ustu aldar voru Frakkar hnuggnir
yfir því að einn þeirra mesti tónlist-
armaður, tónskáldið og hljómsveit-
arstjórinn Pierre Boulez bjó og
starfaði erlendis og kom aðeins
heim til Frakklands sem gestur.
Stjórnvöld byggðu Pompidou-
listamiðstöðina sem hýsir IRCAM
ekki síst til að laða heim þennan
fræga son sinn, sem þá var í metum
sem eitt mesta tónskáld síðari hluta
20. aldar. Boulez hefur unnið tals-
vert við IRCAM.
Margt af því sem nú þykir sjálf-
sögð tækni í tónlist og stafræna
heiminum á uppruna sinn í rann-
sóknum vísinda- og tónlistarmanna
í IRCAM.
IRCAM færir
út kvíarnar
♦♦♦
VART er ár liðið frá sýningu Þuríðar
Sigurðardóttur, eða Þuru, í Keflavík,
undir heitinu „Stóð“, og nú hefur hún
opnað samnefnda sýningu í galleríi
DaLí á Akureyri. Hér er að hluta til
um sömu verk að ræða – myndbands-
verk og málverk þar sem viðfangs-
efnið eru hrossfeldir í allri sinni lita-
dýrð. Flest verkin nú eru þó ný og í
þeim gætir jafnframt nýrrar þróun-
ar.
Sem fyrr má skynja þessi verk
sem afstraktmálverk, þar sem á sér
stað innbyrðis leikur lita og form, en
jafnframt er í þeim sterk skírskotun
til raunverulegrar hrosshúðar (jafn-
vel svo að sýningargestir munu hafa
spurt hvort myndirnar væru „skinn“
strekkt á blindramma). Verkin vekja
sterka löngun til snertingar og þau
búa yfir ótvíræðu fagurfræðilegu
gildi. Þegar rýnt er myndflötinn, tak-
ast á athuganir (jafnt listamanns sem
áhorfanda) á annars vegar málara-
tækninni og áferð myndlistarverk-
anna og hins vegar á gerð hross-
húðar. Að þessu leyti leiða verk
Þuríðar hugann að nosturslega mál-
uðum gróðurmyndum Eggerts Pét-
urssonar.
Í eldri verkunum málar Þura
hrosshárin með pensli og það gerir
hún einnig í sumum nýju verkanna
en í þeim túlkar hún þau þó oftar
með því að rista línur í yfirborð
myndarinnar, sem er nýmæli. Þann-
ig nær hún fram ákveðinni mýkt og
annars konar dýpt í verkin – og jafn-
framt raunsæi – ekki síst hvað lit
snertir. Undirlög lita ná með þessum
hætti að skína lífrænt í gegn. Lítil,
brúnleit mynd af ennisstjörnu er gott
dæmi: þar hefur verið rist mjúklega í
flötinn og brún/rauð litbrigði gæða
annars einfalda mynd töluverðu lífi.
Stærri mynd, þar sem sést hvítt form
(er minnir á fjall) á brúntóna feldi,
býr yfir sömu eiginleikum auk þess
sem hvít pensilför, eða „hár“, líkt og
stökkva í forgrunn myndarinnar og
skapa aukna dýpt. Listamaðurinn er
meðvitaður um möguleika þessarar
tækni og sums staðar minna áhrifin á
teikningu: t.d. í smárri mynd þar sem
dökkt undirlag birtist þegar rist er í
ljósleitt yfirborðið og öfugt: rist er í
dökkan flöt svo að ljósari litbrigði
skína í gegn. Á þessari sýningu birt-
ist enn áleitnari spenna milli mynd-
efnis og yfirborðs en sést í fyrri feld-
verkum Þuríðar.
Rist í feldinn
MYNDLIST
DaLí Gallery
Til 5. apríl 2008. Opið fö.– lau. kl. 14–17
og eftir samkomulagi. Aðgangur ókeypis.
Þuríður Sigurðardóttir – Stóð
Skinn „Verkin vekja sterka löngun til snertingar.“
Anna Jóa