Fréttablaðið - 24.04.2009, Qupperneq 10

10 24. apríl 2009 FÖSTUDAGUR
Efnahagslegur stöðugleiki er
grundvöllur þess að hægt verði
að byggja upp atvinnulífið að nýju
og tryggja viðunandi lífskjör hér
á landi til framtíðar. Að ná slíkum
stöðugleika verður öðru fremur
viðfangsefni íslenskra stjórnmála
á næstu misserum.
Með stöðugleika í efnahagslíf-
inu er átt við að sveiflur í þjóðar-
búskapnum séu litlar, verðlag og
gengi sé stöðugt, jafnvægi í við-
skiptum við útlönd og í ríkisbú-
skapnum. Einnig að framleiðslu-
geta sé fullnýtt og jafnvægi sé á
framboði og eftirspurn á vinnu-
markaði sem og á mörkuðum með
vörur og þjónustu. Framtíðar-
stefna í peningamálum er í þessu
ljósi aðalatriði. Ekkert hefur
meira að segja en gengisþróun
krónunnar á skuldir fólks og fyr-
irtækja, vexti og verðbólgu. Eins
er stöðugleiki á gjaldeyrismark-
aði forsenda þess að hægt verði
að afnema gjaldeyrishöft.
Nú í aðdraganda kosninga hefur
sú gagnrýni verið sett fram að
stjórnmálaflokkarnir reyni hvað
þeir geta að forðast umræðu
um peningamálin enda myndi
sú umræða afhjúpa stefnuleysi
þeirra og skort á skýrt mótuðum
lausnum í kosningastefnuskrám,
sem almenningur í landinu eigi
auðvelt með að kynna sér.
Evra
Samfylkingin hefur skýra fram-
tíðarsýn í peningamálum. Flokk-
urinn vill ganga í Evrópusam-
bandið (ESB) og taka upp evru
með formlegri aðild að mynt-
bandalagi Evrópu.
Í landsfundarályktun Sam-
fylkingarinnar um efnahagslega
endurreisn er hins vegar aðeins
farið almennum orðum um hvern-
ig á málum verði haldið þangað til
að yfirlýstu markmiði um ESB-
aðild verður náð. Samfylkingin
vill vissulega endurheimta efna-
hagslegan stöðugleika og tryggja
hagvöxt; auka ábyrgð í hagkerf-
inu og endurreisa tiltrú á efna-
hagsstjórnina. Í ályktuninni segir
að efna skuli til samstarfs milli
ríkisins og helstu hagsmunaaðila
sem myndað geti þjóðarsátt um
nýtt jafnvægi í efnahagsmálum.
Stofna skal nýtt ráðuneyti efna-
hagsmála og setja á fót sjálfstætt
efnahagsráð sérfræðinga til ráð-
gjafar ríkisstjórninni, sem fari
jafnframt með yfirstjórn Þjóð-
hagsstofnunar sem skal endur-
reist.
Samfylkingin hefur lagt mikla
áherslu á þau áhrif sem aðild-
arumsókn að ESB myndi hafa.
Yfirlýsing um aðildarumsókn
myndi skapa nauðsynlega tiltrú
á íslenskt efnahagslíf á erlend-
um mörkuðum nú þegar, og gæti
þannig verið hluti af því að skapa
efnahagslegan stöðugleika.
Samstarf við AGS
Sjálfstæðisflokkurinn vill að
vinna við endurskoðun á peninga-
stefnunni hefjist strax og henni
beri að ljúka á árinu. „Ákvarðan-
ir um framtíðarskipan gjaldmið-
ilsmála verður að taka af mikilli
yfirvegun eftir gaumgæfilega
skoðun á öllum möguleikum“
segir í landsfundarályktun.
Þar segir jafnframt að ljóst sé
að krónan verði lögeyrir landsins
enn um sinn. „Því er afar mikil-
vægt að agi sé á hagstjórn; ríkis-
útgjöldum verði haldið í lágmarki
og að samræmi sé milli ríkisfjár-
mála og peningamálastefnunnar.
„Þannig er æskilegt að stjórnvöld
einsetji sér að uppfylla skilyrði
Maastricht-sáttmálans.“
Nýjasta útspil Sjálfstæðis-
flokksins í peningamálum er að
leitað verði eftir samstarfi við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um upp-
töku evru hér á landi, án aðildar
að bandalaginu. Þetta verði gert
við lok efnahagsáætlunar AGS og
Íslands, og í sátt og samvinnu við
ESB. Sjálfstæðismenn telja um
raunhæfan möguleika að ræða;
aðrir virðast hins vegar efast um
að þessi leið sé fær.
Í efnahagstillögum Sjálfstæð-
isflokksins sem voru kynntar á
þriðjudag segir að koma verði á
stöðugleika með krónunni, það
sé vel gerlegt þar sem hún skapi
nauðsynlegan sveigjanleika til
skemmri tíma. Til viðbótar við
það sem nefnt er hér að ofan er
grundvallaratriði að mati flokks-
ins að semja við krónubréfaeig-
endur, til að koma á stöðugleika
í efnahagsmálum.
Ströng skilyrði
Framsóknarflokkurinn vill
ganga í Evrópusambandið að því
gefnu að ströngum skilyrðum af
Íslands hálfu verði fullnægt. Í
ályktun flokksþings, sem hald-
ið var um miðjan janúar, segir
um efnahagsmál að endurskoða
beri peningamálastefnuna. Komi
til aðildarviðræðna þurfi eitt af
samningsmarkmiðunum að vera
að fundin verði lausn á gjaldmið-
ilsvanda þjóðarinnar sem brúar
bilið þar til mögulegt verður að
taka upp evru. Til lengri tíma
þurfi efnahagslífið að uppfylla
Maastricht-skilyrði ESB.
Til skamms tíma litið hefur
Framsóknarflokkurinn lagt
mikla áherslu á að samið verði
við eigendur krónubréfa, enda sé
það forsenda þess að hægt verði
að afnema gjaldeyrishöft. Hefur
flokkurinn sett fram þá hugmynd
að lífeyrissjóðum verði veitt heim-
ild til að eiga gjaldeyrisviðskipti,
sem þannig gætu keypt krónur
á hagstæðum kjörum af þeim
erlendu aðilum sem eiga krónu-
eignir og vilja selja þær. Lífeyr-
issjóðirnir gætu með þessu móti
selt minni hluta erlendra eigna
sinna en ella fyrir sama magn af
krónum og þannig nýtt ástandið
sér til hagsbóta.
Greina skal valkosti
Vinstri græn boða öfluga hag-
stjórn í kosningaáherslum
sínum. Flokkurinn vill lækka
vexti umtalsvert og hratt á
næstu mánuðum, og þá reyndar
sammerkt með hinum flokkun-
um öllum með tölu. Erfitt er að
meta hvort VG sér fyrir sér mynt-
samstarf eða vill halda krónunni.
Kosninga áherslurnar segja að
„greina skuli nákvæmlega val-
kosti Íslands í gjaldmiðlamálum á
fyrri hluta næsta kjörtímabils og
tökum ákvörðun um framtíðar-
fyrirkomulag á grundvelli slíkr-
ar greiningar“. Þarna er stefnt
að því að kanna hvort hægt sé að
halda krónunni á grunni nýrrar
peningamálastefnu, einhliða upp-
taka á erlendum gjaldmiðli, efna-
hags- og gjaldmiðlasamstarf við
eitt eða fleiri Norðurlandanna
og upptaka evru með breyttum
tengslum við ESB.
Krónan enn um sinn
Frjálslyndi flokkurinn vill ekki
Evrópusambandsaðild. Hugmynd-
ir flokksins í efnahagsmálum, til
dæmis lækkun vaxta og afnám
verðtryggingar, byggjast á því
að íslenska krónan verði fyrst
um sinn gjaldmiðill þjóðarinnar
og hún verði notuð við endurreisn
efnahagslífsins. Flokkurinn árétt-
ir þetta sjónarmið í efnahagstil-
lögum sínum, „því nauðsynlegt
er að á þessu leiki enginn vafi og
öllum sé það ljóst að krónan verði
gjaldmiðill þjóðarinnar í endur-
reisninni“. Frjálslyndir segja
að sá pólitíski málflutningur að
íslenska þjóðin verði að sækja
um flýti aðild að ESB og taki upp
evruna fái því miður ekki stað-
ist í þeirri stöðu sem þjóðin er
í. „Íslenska krónan er vissulega
mjög veikur gjaldmiðill sem á
undir högg að sækja og hentar
illa í alþjóðasamskiptum í opnu
hagkerfi. Með skýru regluverki
og aðhaldssamri stjórnun er það
þó vel fært“, segir í ályktun.
Borgarahreyfingin vill leita
leiða til að leysa myntvanda
Íslands með myntbandalagi við
aðrar þjóðir eða ef með þarf með
einhliða upptöku annars gjald-
miðils.
Lýðræðishreyfingin tiltek-
ur ekki lausnir í peningamálum
í stefnuskrá sinni. Hins vegar
hefur komið fram að hreyfingin
vill fá sérfræðinga til landsins
til að kanna hvort æskilegt, eða
mögulegt, sé að innleiða nýjan
gjaldmiðil.
Krónan ekki á förum í bráð
Forsvarsmenn allra stjórnmála-
flokka hafa á einum eða öðrum
tíma viðurkennt að ekki verður
lifað með krónunni til framtíð-
ar. Það verður þó ekki umflúið að
krónan verður gjaldmiðill Íslend-
inga á meðan þjóðin klórar sig
fram úr þeim vanda sem við er
að etja. Bent hefur verið á að það
getur haft ýmsa kosti. Með raun-
hæfri gengisskráningu til dæmis,
getur það hjálpað til við að búa
útflutningsatvinnuvegunum hag-
stætt umhverfi og reka utanríkis-
viðskipti með afgangi.
Þegar kosningastefna flokk-
anna og samþykktir þeirra eru
rýndar, verður ekki dregið fram
með afgerandi hætti hvaða aðferð-
um flokkarnir hyggjast leysa úr
núverandi stöðu. Hvernig verða
sköpuð skilyrði til að afnema
höft? Umræðan í kosningabar-
áttunni hefur verið á þeim nótum
að óumflýjanlegt verði að herða
á höftunum, frekar en gerlegt
sé að lyfta þeim með aðgerðum.
Forsvarsmenn stjórnarflokkanna
hafa verið þráspurðir um hvernig
miðar í þessu máli án þess að þeir
hafi treyst sér til þess að svara.
Loforð eru þó gefin um að vinn-
unni miði vel áfram. Markmiðin
eru þarna skýr, en leiðirnar eru
það ekki.
Því má ekki gleyma að efna-
hagsvandi steðjar að heiminum
öllum; ekki bara Íslandi. Þess
vegna er stórt sem smátt í gagn-
gerðu endurmati og svo kann að
fara að gjaldeyrislandslag heims-
ins verði gjörbreytt innan fárra
ára. Síðan hefur það heldur ekki
verið mikið rætt í samhengi Evr-
ópu- og peningamála hvað verður
gert ef aðild að ESB verður felld í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
2009
Óskýr afstaða til peningamála
Hvernig koma á stöðugleika í efnahagsmálum er lykilspurning íslenskra stjórnmála um þessar mundir. Skörp skil eru á milli
afstöðu flokka til Evrópusambandsaðildar í kosningaáherslum, en það á síður við um framtíðarfyrirkomulag peningamála.
80
70
60
50
40
30
20
Jan. ´07 Sept. ´07 Okt.´08 Nóv. ´08
Já
Nei
62,9
55,9
27,5
32,0
68,0
72,5
44,1
37,1
%
Á að taka upp evru í stað krónunnar?
SKV. KÖNNUN FRÉTTABLAÐSINS
1. Verðstöðugleiki. Verðbólga má
ekki vera meiri en 1,5 pró-
sentustig umfram meðaltals
verðbólgu í þeim þremur ríkjum
þar sem hún er lægst.
2. Jafnvægi í ríkisrekstri. Halli í
ríkisrekstri má ekki vera umfram
3% af landsframleiðslu, nema
hann teljist eðlilegur í ljósi
sérstakra aðstæðna. Skuldir hins
opinbera mega ekki vera meiri
en sem nemur 60% af lands-
framleiðslu. Unnt er að veita
undanþágu frá þessu skilyrði ef
þróunin stefnir í rétta átt.
3. Gengisstöðugleiki. Gengið
haldist innan +/- 15 prósentu-
stiga fráviksmarka gagnvart evru
í tvö ár.
4. Langtímavextir. Langtímavextir
skulu vera svipaðir og í öðrum
ríkjum myntbandalagsins.
Nafnvextir ríkisskuldabréfa til tíu
ára skulu ekki vera hærri en 2
prósentustig umfram sam-
svarandi vexti í þeim þremur
evruríkjum sem hafa lægsta
verðbólgu.
MAASTRICHT -
SKILYRÐIN
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
DAGLEGT LÍF Það kemur til með að skipta alla Íslendinga miklu máli að stjórnvöld verði fundvís á lausnir á næstu vikum og mán-
uðum. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
100
80
60
40
20
0%
Allir
37
,9
57
,7
18
,2
40
,7
38
,1
62
,1
42
,3
81
,8
59
,3
61
,9
Vilt þú að krónan verði
framtíðargjaldmiðill á Íslandi?
Já
Nei
Skv. könnun Fréttablaðsins 14. apríl
Skipholti 50b • 105 Reykjavík