Skinfaxi - 01.02.1914, Blaðsíða 11

SKÍNFAXl
25
lífsnauðsynleg hverjum sem fylgjast vill
roeð í hugsun samtíðarinnar; þau eru verk-
fœri sem bann verður dáglega að nota.
En hvað er ]rá orðið um latínuna?
Hún er strönduð upp á þurru landi, hún
er i skólum nútímans eins og steingerv-
ingur frá horfinni öld, eins og skel í há-
um fjallstindi, sem sýnir að þar var eitt
sinn fjöruborð. Hvar eru nú vísindamenn-
irnir sem rita á latínu ? Þeir eru ekki til.
Jafnvel fræðimenn okkar birta nú rit sín
þýsku og frönsku og ensku. (Þ. Th., dr.
H. P., dr. H. J., próf. E. A., dr. G. F.)
Bréf á milli landsstjórna eru rituð á frönsku,
ekki á latínu. Kirkjan notar móðurmál
hverrar þjóðar sem hún kennir, en ekki
latínu. Kaupsýslumenn og ferðamenn nota
einkum ensku, aldrei latínu. Og jafnvel
hinir fornmentuðu menn lesa að jafnaði
nútímhöfunda sér til skemtunar en ekki
höfunda Grikkja og Rómverja, þótt snjall-
ir væru. Kunnugir fullyrða að í Rvík. sé
nú ekki nema tveir menn sem lesa latínu
að jafnaði, og einn sem les grísku. Á
Landsbókasafninu fá fornhöfundarnir að
hvíla í ró þrátt fyrir alt málanámið í skól-
anum eins og hann var.
Þetta yfirlit sýnir ljóslega hversu
menn eru fastheldnir við hið forna. Af
þvi fornmálin voru einusinni óhjákvæmi-
lega nauðsynleg halda sumir kyrstöðumenn
að þau séu það alt af, þótt tíminn og
lífið hafi yfirgefið þau; þótt þau hafi dagað
uppi eins og nátttröll sem sól skein á.
Eftir að notagildi fornmálanna var horfið
myndaðist hin barnslega þjóðtrú um vís-
indalegt gildi þeirra. Undarleg eru þau
vísindi, því að á þeim öldum, þegar hér
var mest um fornmálamenningu, þá var
íslenska þjóðin lang-aumust og máttarminst,
gat engu af sér hrundið. Við áttum menn
seni ortu á latínu, en enga sem kunnu að
hlaða stæðilegan húsvegg, gera vatnshelt
þak, brú eða veggspotta. Býli þau sem
latínumentuðu mennirnir hafa setið á, eru
nú auðþekt úr hópnurn á því, hvað manns-
höndin hefir verið þar máttlaus.
En spyrjum nú vísindamennina sjálfa
hvað þeir eigi fornmálunum að þakka.
Eg nefni aðeins tvo, en þá ekki af lakari
endanum. Darwin var öll æsku- og ung-
lingsárin í fornmálaskólum. En sem vís-
indamaður kvaðst hann hafa þeim skólurn
alls ekkert að þakka. Þeir hefði reynt á
ininnið, en ekki á shilninginn. Vísinda-
starfsaðferðirnar hefði hann orðið að
kenna sér sjálfur, þegar lrnnn var fulltíða
maður. Ostivald heitir einn hinn frægasti
náttúrufræðingur sem nú er uppi. Hann
er þýskur. Nýlega ritaði hann bók sem
heitir „Miklir menn“. Segir hann þar æfi-
sögn allmargra hinna mestu vísindamanna
sem til hafa veriý til að sanna aðtungu-
mála hœfileiki og sa>nnarleg vísindagáfa
eigi ekki samleið; að „miklu mönnunum“
hafi annaðhvort gengið illa við fornmálin,
verið neðstir í fornmálaskólunum, eða alls
ekki lært þau. Hann sýnir fram á að
málanámið er minnisverk, og mjög oft
deyfandi og lamandi fyrir athugunargáfu
og skilning, sem eru dýrustu eiginleikar
vísindamannsins. Hér skal engri rýrð
kastað á dómgreind fornmálavinanna hér
á landi. En þeir þurfa samt að koma
með mjög sterk rök, áður en þeir hnekkja
dómi Darwins og Ostwald i þessu efni,
því að enga munum við eiga þeim fremri
í sannri vísindamensku.
Óefað eru tillögur hr. A.. P. bornar
fram af einlægum hug. En þær virðast
vera nokkuð gamaldags, og furða að jafn-
mikill gáfumaður skuli ekki þekkja neitt
þær mörgu nýju og frjóu öldur, sem uppi
eru í uppeldisheiminum, en hyggja aðeins
á að bæta embættismannamentun okkar
með að endurinnleiða þau mál, sem heim-
urinn hefir verið að ganga af sér nú í
seinustu þrjár aldirnar.
Lloyd Gteorg'e
fjármálaráðherrann á Englandi er vafa-