Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1944, Blaðsíða 14

F iskiðnaðarvélar
Styrjaldarlokin nálgast nú óðum, og banda-
mannaþjóðirnar sem sjá nú sigurinn færast óð-
fluga í hendur sér, eru fyrir löngu farnar að
undirbúa stórkostlegar atvinnu framfarir og
framleiðsluaukningu.
E nhér á íslandi, verður þess lítið vart, að
hugsað sé til annars, en að reka tvo aðal at-
vinnuvegi þjóðarinnar á sama mátann „eins og
í gamla daga“, fer að verða óhætt að segja, sam-
anborið við þær stórstígu framfarir sem vitað
er að framundan eru hjá öðrum þjóðum á at-
vinnusviðinu.
Þó má segja að smá glampa hafi brugðið fyr-
ir, er sú frétt barst nýlega að Jóhannees
Bjarnaszon vélaverkfræðingur, sem mun vera
ungur og áhugasamur maður, hefði að tilhlutan
Vilhjálms Þór atvinnumálaráðherra farið til
Ameríku nýlega og tekist að festa kaup á 20
mismunandi landbúnaðarvélum til reynslu hér
heima og síðar myndu þær keyptar í stórum
stíl, ef vel reyndust. Og er slíkt gleðilegt að
heyra.
En þeim sem eitthvað hugsa um málefni
sjávarútvegsins, verður þungt í huga, að sjá
hve hörmulega lítið gerist í þá átt, að notfæra
sér eldri og nýrri tækni í hagnýtingu sjávaraf-
urða, auk þess sem sjálf atvinnutækin úreldast
óðfluga og grotna niður.
Það eru nú liðin rúm þrjátíu ár, frá því
byrjað var að gera tilraunir með allskonar fisk-
verkunarvélar, en á því sviði var um mikla erf-
iðleika að ræða, til þess að gagni kæmi, vegna
margbreytileika tegundanna og mismunandi
stærðar og annað þessháttar, enda reyndist að
eins örlítill hluti þeirra véla, er framleiddai1
voru, nýtilegar, en nokkrum verksmiðjum tókst
að smíða vélar sem voru hreinustu furðuverk
mannsandans. Nordeutscher Maschinenbau,
Lúbeck var eitt þessai'a fyrirtækja og var farin
að senda vélar víðsvegar um heim. skömmu
fyrir styrjöldina.
Þjóðverjar stóðu mjög framarlega í þessum
efnum. Á fiskmarkaðnum í Cuxhaven, Ham-
borg og Wesermunde unnu fiskverkunarvélar
að fiskflökun og tilreioingu allan sólarhringinn,
vélar sem mátu afgreitt frá 3000 til 5000 flök
á klukkustund. Um 70% af aflanum sem að
barst var flakaður, en úrgangur fluttur í fiski-
mjölsverksmiðjur. En vélarnar voru mjög dýr-
ar og fiskiðnfyrirtækin höfðu þær að leigu frá
verksmiðjunni sem smíðaði þær. Aðeins eitt
fyrirtæki átti 12 vélar og kostaði hver þeirra
um 30.000 ríkismörk á þeim tíma.
En Þjóðverjar færðu betur út kvíarnar. í
júnímánuði 1939 var t. d. verið að byggja stórt
hraðfrystiskip, sem var útbúið öllum fiskverk-
unarvélum, þá kunnum. Og á smærri skipum
voru Þjóðverjar einnig farnir í stríðsbyrjun, að
nota ýmsar vélar til fiskaðgerðar, t. d. voru hin
nýrri síldveiðiskip þeirra farin að hafa um borð
vélar, sem flökuðu aflan nýjan.
Margir munu minnast þess einnig, er fiski-
fulltrúi norsku stjórnarinnar í London, er hér
var á ferð, skýrði frá því, að Bretum hefði tek-
ist í október 1940 að sökkva fyrir Þjóðverjum
15.000 smálesta hraðfrystiskipi nýju, við Norð-
ur-Noreg, sem þar átti að taka afla hinna
smærri skipa og flytja til Þýzkalands.
En það eru eðlilega fleiri framtakssamar
þjóðir, sem hafa sinnt þessum málum. Amefíku-
menn standa einnig framarlega í þessu efni, og
einkum síðan styrjöldin braust út hafa orðið
þar stórstígar framkvæmdir. Meðal annars
hafa þeir byrjað á því í lxiðnaðinum að útbúa
veiðiskipin með niðursuðu útbúnaði, þannig að
fiskurinn er kominn niður í dósir, flakaður,
þveginn og tilreyddur um klukkustund eftir að
hann kemur upp úr sjónum.
Mér er ekki með vissu kunnugt um hvað
Norðurlandaþjóðirnar, Rússar eða Englending-
ar hafa aðhafst í þessum efnum, en allir vita
sem eitthvað fylgjast með, að þær leggja fram
nú þegar tugi miljóna eingöngu viðvíkjandi
fiskveiðum eins og t. d. Englendingar, og sjálf-
sagt fleiri, og norska stjórnin í London hefur
sett upp sérstakt ráðuneyti er hefir með hönd-
um birgða- og viðreisnarmál í Noregi feftir
styrjöldina, oghafa ekki í því sambandi gleymt
fiskiðnaðinum. En hér á íslandi gerist furðu-
lega lítið.
Fiskiðnaðarvél.
246
VÍKINGVR