Náttúrufræðingurinn - 2007, Side 24

Náttúrufræðingurinrt
við ána (við Veiðilæk og Laxfoss)
eru þau þrjú (3. mynd). Dílabasaltið
á vesturhlutanum mældist alstaðar
með öfuga segulstefnu og er fylgj-
andi setlögunum. A austursvæðinu
eru dílabasaltlögin öfugt segul-
mögnuð í neðri hlutanum og rétt
segulmögnuð í efri hlutanum. Á
austurhluta svæðisins þynnast
hraunlögin út samhliða strikstefnu
og í nágrenni Stafholts eru setlögin
hulin rétt segulmögnuðu ólivín-
þóleiíti (3. mynd). Ofan á dílabasalt-
inu vestan við Norðurá (kringum
Hreðavatn) er hið fyrrnefnda kvars-
þóleiít, það er rétt segulmagnað og
er mögulegt að rekja það frá Sel-
borgum norðvestan við Hreðavatn
til austurs að Svartagili, þar sem
það þynnist út og hverfur. Þetta lag
er áberandi kubbabergstuðlað á
svæðinu frá Brekkuá og að þjóðvegi
við bæinn Brekku. Ofan á kvars-
þóleiítinu eru þó nokkur ólivín-
þóleiíthraunlög. Þessi hraunlög má
rekja frá Hraunsnefsöxl að hlíðum
Hallarmúla, á svæðinu vestan við
Norðurá og svo áfram í suðaust-
urátt að Stafholti þar sem þau þekja
setlögin á svæðinu (3. mynd). Þetta
bendir til þess að hraunlögin sem
þekja Hreðavatnssetlögin séu af
breytilegum aldri, eins og greina
má á vettvangi. Hraunlög sem ligg-
ja töluvert fyrir ofan Hreðavatnsset-
lögin í nágrenni núverandi Hreða-
vatns liggja beint ofan á setlögun-
um sjálfum, t.d. við Stafholt (3.
mynd). Haukur Jóhannesson kom
fram með þá hugmynd að neðstu
hraunlögin ofan á setlögunum, sem
eru jafnframt þau elstu, eigi upp-
runa sinn að rekja í norðaustur.2'8
Hraun hafi því runnið yfir setlögin
og yngri hraunlög sem ná lengra í
suður sýni að eldvirkni hafi færst í
suðurátt samfara opnun á nýju rek-
belti.
Fornt stöðuvatn í
OFANVERÐUM BORGARFIRÐI
Setlög og tengingar á milli jarð-
lagaopna í nánasta nágrenni nú-
verandi Hreðavatns (4. mynd)
sýndu fram á að þar hefði verið
stórt stöðuvatn á síðmíósen sem
náði frá Surtarbrandsgili sem
Fanná rennur úr (í vestri) og að
Brekkuá (í austri). Þeir staðir sem
voru rannsakaðir vestanmegin
Norðurár og liggja NA, N eða NV
við Hreðavatn, eru við Brekkuá
(tvö snið), í Snóksdal, í Hesta-
brekkusundi, við Giljatungu (tvö
snið), í Þrimilsdal og við Fanná (4.
mynd). Jarðlagasniðin voru nefnd
eftir nálægasta eða mest áberandi
kennileiti í kring (2. mynd). Hreða-
vatnssetlögin á þessu svæði settust
til í lægð þar sem stöðuvatn var um
tíma. Ut frá greiningu og túlkun
setlaga (samsetningu, byggingu og
steingervingum) varð ljóst að
mögulegt var að gera grein fyrir
þeim ferlum og þáttum sem réðu
dreifingu setefna, flutningsleiðum
þeirra og hvernig setlagamyndun
var háttað.
SETLAGAÁSÝNDIR OG
ÁSÝNDARHÓPAR
Setbergsgerðir endurtóku sig í set-
lagastaflanum og greinilegt var að
4. mynd. Kort sem sýnir rcmnsóknarsvæðið. Sjá má dreifingu setlaga í nágrenni Hreða-
vatns og hvar jarðlagasnið voru mæld. Eingöngu eru merkt inn þau setlög sem talin eru
hafa myndast í einni og sömu lægðinni. (Byggt á Army Map Service 1949; Hauki jóhann-
essyni & Einari GunnlaugsSyni 1979.nu) - Geographical map showing the study area.
Distribution ofsediments around Lake Hreðavatn is marked and the relative position ofpro-
files. Only sediments that accumulated in one and thc same basin are marked on the map.
24