Náttúrufræðingurinn - 2007, Blaðsíða 57

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
10. mynd. Niðurstöður talninga á svifþörungum í yfirborðslögum í Mjóafirði 15. febrúar til 10. október 2000, a) kísilþörungar, b)
skoruþörungar, c) Emiliania huxleyi, d) þörungategundir af ættkvíslum Dinophysis og Alexandrium. - Number ofcells counted in
the surface layer of Mjóifjörður from February 15th to Ocktober lOth, 2000; a) diatoms, b) dinoflagellates, c) Emiliania huxleyi, d)
species o/Dinophysis and Alexandrium.
þörungurinn Emiliania huxleyi al-
gengur í svifinu (10. mynd c).
Nokkrar tegundir svifþörunga sem
eru taldar geta myndað þörungaeitur
fundust í Mjóafirði. Meðal þeirra var
kísilþörungurinn Pseudo-nitzschia
pseudodelicatissima sem getur valdið
ASP-eitrun. Hartn var algengur í júní
og fram í miðjan ágúst en fannst
aldrei í miklum mæli. Mestur var
fjöldima þann 26. júní, rúmar 76 þús.
frumur/lítra. Skoruþörungar af ætt-
kvísl Dinophysis; D. acuminata, D.
acuta og D. norvegica, eru tegundir
sem geta valdið DSP-eitrun og voru
þær algengar í svifinu í ágúst og fram
til loka september. Mestur var fjöld-
inn 4.590 frumur/lítra þann 19. sept-
ember (10. mynd d). Af tegundum
sem geta valdið PSP-eitrun greindust
skoruþörungarnir Alexandrium minut-
um, A. ostenfeldii og A. tamarense.
Þessar tegundir voru í mestum mæli í
lok júní og fram í byrjun júlí. Mestur
var fjöldinn 8.160 frumur/lítra þann
26. júní (10. mynd d).
Umræða
Styrkur næringarefnanna nítrats,
kísils og fosfats var frekar stöðugur
allt fram í miðjan maí en þá urðu
skyndilegar breytingar. Eftir miðjan
maí voru aðstæður breytilegri
vegna ferskvatnsstreymis í fjörðinn
og koma áhrifin einkum fram í seltu
og kísilstyrk. Kísilstyrkur mældist
allt að 6 pmól/lítra um sumarið,
þegar nítratstyrkur var mjög lágur,
og viðhélst hár kísilstyrkur í firðin-
um nánast allt gróðurtímabilið.
Þetta endurspeglast í viðvarandi
kísilþörungagróðri frá síðari hluta
apríl og fram í september með
tveimur áberandi gróðurhámörk-
um, síðari hluta maí og í lok júlí, og
minni gróðurtoppum þess á milli.
Ferskvatnsfrárennsli og þar með
hár kísilstyrkur kunna því að skapa
aðstæður sem gera kísilþörungum
kleift að blómstra og nota það nitur
sem er til staðar og verða ráðandi í
svifinu. Fosfat mældist í firðinum
allan sýnatökutímann og var því að
öllum líkindum ekki takmarkandi
fyrir vöxt svifþörunganna, en end-
urnýjun fosfats í náttúrunni er að
jafnaði hraðari en nítrats.14 Að loknu
vorhámarki kísilþörunga í lok maí
var nítrat uppurið og mældist ekki
aftur að neinu marki fyrr en seint
um haustið, þegar lítið ljósmagn og
lítil lagskipting voru orðin takmark-
andi fyrir vöxt svifþörunga. Ef ekki
kæmu til aðrar uppsprettur af nitri
myndi þessi lági nítratstyrkur
væntanlega takmarka þörungavöxt
um sumarið, en styrkur blaðgrænu
hélst þá frekar jafn og bendir það til
þess að aðrar uppsprettur, eins og
ammóníak og uppleyst, lífrænt
bundið nitur, hafi verið nýttar.
Eftir miðjan maí, þegar vorblómi
svifþörunganna var í hámarki, hélst
styrkur ammóníaks hærri en styrkur
nítrats þar til í september. Styrkur
ammóníaks er háður samspili
margra ferla þar sem það myndast í
sjónum við niðurbrot á lífrænu efni
sem fyrsta skref í oxvm niturs og
einnig geta dýr losað það frá sér.
Ammóníak geta margir þörungar
nýtt sér sem nituruppsprettu.
Ammóníak skipti því sennilega
verulegu máli fyrir vöxt þörunga
þetta sumar í Mjóafirði þegar nítrat-
styrkur var lítill og nóg var af fosfati.
Skoruþörungum fór að fjölga
strax í maí og þeir urðu áberandi
síðari hluta júní og voru að jafnaði
til staðar í svifinu fram á haust án
þess þó að verða ríkjandi hópur.
Skoruþörungar geta nýtt sér
57