Náttúrufræðingurinn - 1965, Side 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
10
ur aí' taugaþráðum til framhluta heiladinguls, bæði beint frá heilan-
um og einnig frá mænunni, upp með hálsslagæðunum. Var og talið
til skamms tíma, að þessar taugar flyttu kirtilfrumum framhlutans
boð, er tempruðu kirtilstarfsemina. En nú er komið í ljós, að taugar
þessar eru í engum tengslum við kirtilvef heiladinguls, heldur enda
þær í æðum framhlutans og stilla blóðrásina um hann. Þá beindist
athygli nranna að einkennilegri blóðrás, senr liggur frá háræðaneti
í lreilastöðvum yfir
heiladingli til kirt-
ilvefs framhlutans.
Þykir mi líklegast,
að heilastöðvarnar
gefi frá sér lrormón,
senr lrafi áhrif á
nryndun framhluta-
hormóna, enda lref-
ur nýlega teki/.t að
einangra úr lreilan-
um tvö efni, sem bæði orsaka aukna nryndmr heiladingulhormóns
þess, er stýrir nýrnahettuberki.
Hér er unr allflókna hormónakeðju að ræða, }rar sem heilinn
myndar hormón, sem berast með sérlegum æðunr til framhluta Ireila-
dinguls, en hann svarar nreð hormónum, er fara út unr líkamann
og hafa áhrif á innkirtla, senr taka þá til að framleiða hornrón. Hor-
nrónin frá þessum innkirtlunr hafa loks áhrif á heilann og valda þar
nryndun hormóna, sem stýra framlrluta heiladinguls.
Ekki eru allir fræðimenn sáttir við þessa skýringu. Mörg vanda-
nrál önnur eru líka óleyst varðandi störf heiladingulsins, og verður
eflaust svo um langan aldur. Nýjar uppgötvanir nrunu leiða í Ijós
ný vandanrál, sent krel jast rirlausnar, svo að vísindamenn, senr sýsla
við leyndardóma þessa litla, en máttuga kirtils, þurfa ekki að kvíða
atvinnuleysi um sinn.
3. mynd. Akromegalia, sjúkdómur, er stalar af offram-
leiðslu á vaxtarhormóni úr framhluta heiladinguls að
eðlilegu vaxtarskeiði loknu. Til vinstri sést maðurinn
áður en veikin hófst, síðan má sjá, lrvernig andlitsdrætt-
irnir verða sífellt grófari, er árin líða.
LeiðréUiugar
ísaldarlok og eldfjöll á Kili, 1. hefti li)(>4, hls. 23, 5. 1. a. n.: norðausturliorni -—
les: norðvesturhorni.
C'f aldursákvarðanir á sýnishornum varðandi íslenzka kvarterjarðfræði, 3. hefti
1í)(i4, tils. 107, 7. I. a. n.: 4 km- — ies 14 Iun2. í saina greinaflokki, l)ls. 138, á milli
11. og 12. línu a. n. hefur fallið niður tilill rits, sem vitnað er í:
Einarsson, Þorleifur 1900. Geologie von Heliislieidi — Sonderveröff.d. Geol. Inst.
d. Universitat Köln, 5.—55. l)ls.